دکتر صادق جعفرزاده، متولد 1362 در شهر مشهد و عضو هیات علمی(دانشیار) در گروه آموزشی رشته شنوایی شناسی دانشکده علوم پیراپزشکی و توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، از جمله اساتید جوان و پر تلاش در حوزه های مختلف آموزش، درمان و پژوهش این دانشگاه است که در طی بیش از 9 سال کار علمی در مجموعه بزرگ علوم پزشکی مشهد، ضمن مشارکت در 17 طرح تحقیقاتی و 27 طرح پژوهشی به عنوان مجری، تعداد 54 مقاله در مجلات داخلی و خارجی منتشر نموده و 70 مقاله و پوستر را نیز در همایش ها به عنوان سخنران ارائه کرده است، تالیف 9 جلد کتاب در حوزه شنوایی شناسی هم از دیگر آثار علمی و ماندگار این استاد جوان می باشد. پایگاه خبری وب دا در راستای انجام مصاحبه و آشنایی بیشتر با اساتید هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، گفتگویی با این دکتر صادق جعفرزاده داشته که شرح آن را در ادامه می خوانید:
وب دا: ضمن سپاس از حضور شما در این گفتگو، لطفا بیوگرافی مختصری از خود عنوان بفرمایید؟
دکتر صادق جعفرزاده هستم، متولد 1362 در شهر مشهد، تحصیلات دوره ابتدایی، دوره راهنمایی و دبیرستان را در مدارس اطراف حرم مطهرآقا امام رضا (علیه السلام) گذراندم. سال 1380 در مقطع کارشناسی رشته شنوایی شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی پذیرفته و در سال 1384 فارغ التحصیل شدم. در همان سال مقطع کارشناسی ارشد را در دانشگاه علوم پزشکی ایران و در همین رشته پذیرش شدم که این مقطع هم تا سال 86 ادامه یافت. در ادامه مقطع دکتری را در همین دانشگاه و برای همین رشته پذیرفته و سال 1393 فارغ التحصیل شدم و نهایتاً در سال 1394 به عنوان عضو هیات علمی در رشته آموزشی شنوایی شناسی جذب دانشگاه علوم پزشکی مشهد شدم.
وب دا: لطفا در خصوص مسائل و حوزه کاری رشته شنوایی شناسی توضیحاتی ارائه نمایید؟
یکی از حوزه های مربوط به این رشته، بررسی مسائل مربوط به کم شنوایی نوزادان و کودکان هست. دلیلی که راجع به این موضوع می‌خواهم صحبت بکنم، شیوع بسیار زیاد آن است و نظر آماری شاید بیشترین میزان در بیماری‌های مادرزادی و در بیماری‌هایی که در کودکی وجود دارد مربوط به کم شنوایی هست؛ یعنی کم شنوایی از تمام بیماری‌های دیگر مثل: مشکلات بینایی، مشکلات گوارشی یا هر چیز دیگر شیوع بیشتری دارد و این آمار از بدو تولد تا سن ۶ یا ۷ سالگی وجود دارد. متاسفانه ما در این سال ها نیز شیوع بالای آن را مشاهده میکنیم.
مسئله دوم، اهمیت این موضوع است. باید توجه داشته باشیم که رشد زبان و گفتار باعث صحبت کردن میشود و صحبت کردن باعث نقش آفرینی انسان ها در اجتماع میشود. حال اگر در مراحل رشد اتفاقی بیفتد که این زبان و گفتار به اندازه کافی رشد نکنند، باعث مشکلات متعددی در بزرگسالی میشود. یکی از عوامل رشد نکردن زبان و گفتار، مشکلات شنوایی است. به همین خاصر درحال حاضر در تمام کشورهای دنیا، شنوایی شناسان در حال غربالگری شنوایی نوزادان در بدو تولد هستند، یعنی با انجام تست هایی بر روی نوزادان تازه متولد، سطح شنوایی آنان را می سنجند تا اگر مشکلی بود زودتر از آن جلوگیری کنند.
وب دا: لطفا در خصوص طرح غربالگری شنوایی نوزادان دراستان خراسان رضوی توضیحاتی ارائه بفرمایید؟
خوشبختانه در استان خراسان رضوی که عملا برنامه را سازمان بهزیستی استان و دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام می‌دهند، ما یک آمار بسیار بسیار خوب و قابل تقدیر داریم و بیش از ۹۵ درصد نوزادانی که در استان خراسان رضوی به دنیا می‌آیند در حال غربالگری شنوایی هستند، مهم نیست که کجا به دنیا بیایند! درشهر بزرگ باشد؛ درشهر کوچک باشد؛ در روستا باشد و حتی عشایر باشد! این فرایند برای تمام آنها انجام میشود و این فرایند و انجام این فرایند واقعا یک کار بزرگ است و من شخصاً دست تمامی کسانی که در این فرایند کمک می‌کنند را می‌بوسم. بعد از فرایند غربالگری شنوایی ما بسیاری از موارد را به عنوان موارد طبیعی اعلام میکنیم؛ یعنی به خانواده‌ها می‌گوییم نگران نباشید، کودکان شما، مشکلی ندارند و یکسری دیگر از افراد در زمره کودکان مشکوک قرار می گیرند که این افراد نیاز به پیگیری و تست های بیشتری دارند.
وب دا: لطفا در خصوص مراحل ارزیابی شنوایی نوزادان و کودکان توضیحاتی بفرمایید؟
فاز اول؛ فاز غربالگری است که معمولا خیلی خوب انجام میشود؛ یعنی تا ۹۵ درصد انجام میشود، ولی از فاز تشخیص، ما یک درصدی از نوزادان و کودکان را از دست می‌دهیم، در واقع چیزی در حدود کمتر از یک سوم آن ها را از دست می‌دهیم و لذا مهمترین صحبتی که با مردم عزیزمان دارم این است که تست‌های غربالگری مهم هستند. ما در تمام استان خراسان رضوی کودکان را غربال میکنیم ولی این غربالگری ما عملاً نتیجه‌اش به پیگیری شما مردم عزیز وابسته هست. اگر نتیجه غربالگری کودک این هست که نیاز دارد تست تشخیصی و پیگیری انجام شود، حتما این کار را بکنید. ما نیازمند این هستیم که فاز تشخیصی را انجام بدهیم و مطمئن باشیم که برای کودک شما اتفاقی نیفتاده و از منظر شنوایی مشکلی ندارد.
وب دا: اگر بعد از تشخیص مشخص شد که نوزاد مشکل شنوایی دارد، چه اقدامی باید انجام شود؟
اگر بعد از تشخیص مشخص شد که نوزاد شما مشکل شنوایی دارد، باید به سرعت وارد مرحله پیگیری و درمان شویم؛ چرا که گفتار کودک سطح زبان کودک ، سطح شناخت کودک و مهارت‌های اجتماعی اش وابسته به شنوایی است و اگر به سرعت پیگیری نشود و زمان طلایی از دست رود، درمان های بعدی موثر نخواهند بود و پیشرفت 100 درصدی اتفاق نخواهد افتاد.
در فاز مداخله ( که سومین فاز کار ما است) باتوجه به تشخیصی که داده شده، مراحل درمان را سپری میکنیم. بعضی افراد ممکن است نیاز به دارو داشته باشند و برخی دیگر نیاز به توانبخشی یعنی استفاده از سمعک و یا تربیت شنیداری صحیح. اگر کودکان در زمان مناسب شروع به درمان کنند مطمئناَ مشکلی از حیث شنوایی نخواهند داشت. مهم ترین مساله پیگیری است که جز با صبوری خانواده‌ی کودک و همت آنان میسر نخواهد بود. طبق آمارهای موجود و پروتکل جهانی؛ پروتکل 1، 2 و 3 توسط پزشکان انجام می شود و به این معناست که ما در ماه اول تولد باید غربالگری را انجام بدهیم. بعد از آن فاز تشخیصی، باید قبل از دو ماهگی صورت پذیرد که متاسفانه حدود یک سوم کودکان به دلیل پیگیری نکردن والدین به این مرحله نمیرسند.
مسئله سوم؛ فاز مداخله هست. معمولا تمام افرادی که تشخیص داده می‌شوند کم شنوا هستند، مداخله را دریافت می‌کنند، ولی مشکلی که در فاز مداخله وجود دارد، زمان مداخله هست. ما هر چقدر بتوانیم زودتر به محض شناسایی مشکل، مداخله کنیم و مشکل را حل بکنیم، عملاً نتیجه بهتری خواهد داشت. اما اگر صبر کنیم و زمان بدهیم؛ این مشکل بزرگ و بزرگ و بزرگتر میشود و گاهاً اینقدر عمده میشود که برایش کار زیادی نمی‌شود انجام داد. در واقع مسئله اصلی در مداخله زود هنگام، زود هنگام بودنش هست. ما یکسری افرادی که دچار مشکل هستند را شناسایی میکنیم، تشخیص می‌دهیم، اما تا به فاز درمان می‌رسد عملاً یک زمان طولانی، طول می‌کشد. همچنین معتقدیم که باید تشخیص خوبی انجام بشود و نگرانی های والدین باید حتماً پوشش داده بشود اما از لحاظ زمانی هم، زمان زیادی در اختیار نداریم.
دو سال اول تولد، زمانی هست که از لحاظ مغزی بهترین زمان برای گفتار و زبان آموزی هست. هر چقدر از این زمان 2 سال اولیه را فرد نشنود؛ عملاً زبان و گفتار بدتری خواهد داشت و موقعیت‌های اجتماعی و توانمندی‌هایش هم کاهش پیدا می‌کند. بنده اگر به شما می‌گویم 2 سال اول، فکر نکنید که منظورم این هست که ما 2 سال زمان داریم و هر موقع به موضوع رسیدگی کنیم این مشکل را می‌توانیم رفع کنیم" نه حقیقتش". ما باید 2 سال را بشنویم و هر چقدر از این 2 سال را از دست بدهیم؛ چیزی هست که از دست دادیم و اتفاقی که می افتد، این است که مشکلمان بزرگ و بزرگتر میشود.
ما کم شنوایی‌های شدید تا عمیق دو طرفه داریم که بدترین حالت ممکن از لحاظ شنوایی هست، این افراد مداخله زود هنگام داشتند و رشد زبان و گفتار عالی دارند؛ در حدی که با یک فرد طبیعی قابل افتراق نیستند. یعنی وقتی با این افراد صحبت می‌کنید، اصلاً متوجه نمی‌شوید این فرد کم شنوا است، اصلاً هیچ درکی از کم شنوایی فرد پیدا نمی‌کنید، ولی ما کودکانی داریم که میزان کم شنوایی زیادی هم ندارند اما به خاطر اینکه زمان را از دست دادیم و والدین دیر به مداخله رسیدند، عملاً رشد زبان و گفتار بدی دارند. البته ما تمام تلاشم خود را هم در این مرحله خواهیم کرد، ولی حقیقت امر و مسئله اصلی در درمان و مداخله زود هنگام، زودهنگام بودن مداخله هست.
ما به کمک شما نیازمندیم تا بتوانیم به کودکان و نوزادان کشورمان کمک کنیم. یک مسئله دیگر را خدمت شما عرض می کنم و این هم زحمتی هست که دوستان من در معاونت بهداشتی دانشگاه می کشند؛ سامانه‌های مختلفی را برای پایش کودکان راه اندازی کرده اند.
همان طور که در مراحل مختلف رشد به خانه‌های بهداشت مراجعه می‌کنید و سوالات مختلفی در مورد مسائل مختلف پرسیده میشود، در مورد شنوایی هم این مسئله ادامه پیدا خواهد کرد و سطح پوشش افزایش پیدا می کند؛ به این معنا که ما پس از تولد در سنین بالاتر از ۶ ماهگی، 1 سالگی، 2 سالگی و حتی بالاتر ، رشد زبان و گفتار و شنوایی کودک را در مراکز بهداشت بررسی میکنیم و تمام مواردی که مشکوک باشند، به پزشکان متخصصمون و شنوایی شناسان عزیز اعلام میکنیم.
این فرایند؛ فرایند غربالگری، فرایند تشخیص و فرایند مداخله، برنامه زود هنگام مقابله با کم شنوایی را به وجود می‌آورد که چیزی در حدود ۲۵ سال است که در سراسر دنیا در حال انجام می باشد و من به شما عرض می‌کنم که این جزو افتخارات ایران و استان خراسان رضوی هست که ما عملاً آمار بسیار خوبی در این زمینه داریم و عملکرد مناسبی و شاید بتوانم بگویم که عملکرد ما با بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا قابل مقایسه هست. هم اکنون در مرکز جامع توانبخشی که مرتبط با دانشگاه علوم پزشکی مشهد و متعلق به این دانشگاه است( واقع در خیابان پرستارمشهد)، تمام فازهای غربالگری و تشخیص را انجام می‌دهیم و این خدمات با تعرفه های دولتی انجام میشود.
