دکتر سیدعلی موسوی شایق، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات ارتوپدی و واحد توسعه تحقیقات بالینی دانشکده پزشکی مشهد، یکی از چهره های جوان و پویا در حوزه تحقیقات بین رشته ای و زمینه های تحقیقاتی میکروفلویدیک است که در جشنواره های مختلف ملی و بین المللی، با ارائه دستاوردهای نوین و کاربردی، مفتخر به کسب عناوین برتر و شایسته تقدیر شناخته شده است. طراحی و ساخت دستگاه تولید کننده واکسن Covid-19 در مقیاس آزمایشگاهی و صنعتی بر پایه تکنولوژی میکروفلویدیک، که به عنوان طرح برگزیده در رقابت بین المللی بنیاد علم و فناوری مصطفی (کنز) معرفی گردید، جایزه کارآفرینی و فن آفرینی شیخ بهایی و همچنین جایزه علمی البرز در حوزه کارافرینی که حاصل طراحی و ساخت دستگاه های تولید نانوحامل های دارویی می باشد، تنها بخشی از افتخارات این استاد، محقق و فناور برگزیده دانشگاه علوم پزشکی مشهد است. در ادامه ضمن آشنایی بیشتر با دکتر سید علی موسوی شایق، اطلاعات بیشتری را در خصوص فعالیت های وی در حوزه های پژوهش و فناوری خواهیم شنید؛

وب دا: ضمن سپاس از حضور شما در این گفتگو، لطفا در خصوص زمینه های تحصیل و فعالیت های کاری خود توضیحاتی را عنوان بفرمایید؟

دکتر سیدعلی موسوی شایق هستم، عضو هیات علمی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، فعالیت بنده در این دانشگاه، از سال 1395 و به عنوان استادیار آغاز شد و پیش زمینه علمی من، حول مهندسی مکانیک و تجهیزایت پزشکی می باشد. در سال 1385 مقطع فوق لیسانس مهندسی مکانیک را در دانشگاه فردوسی مشهد به پایان رساندم و با دریافت بورسیه از دولت سنگاپور در دانشگاه صنعتی نانیانگ تکنیکال یونیورسیتی این کشور، دوره دکترا را آغاز کردم. در ادامه دو سال به عنوان محقق در یکی از مراکز سنگاپور فعالیت داشتم و سپس دوره پسا دکترا را به عنوان محقق در حوزه بیو مدیکال اینجینری ادامه دادم که در زمینه تحقیقات بین رشته ای علوم زیستی و مهندسی و در دانشگاه هاروارد و دانشگاه MIT انجام شد. از سال 1395 در دانشگاه علوم پزشکی مشهد مشغول به فعالیت شدم و هم اکنون دانشیار این دانشگاه هستم.

وب دا: در فضای دانشگاه با چه گروه ها و رشته هایی در تعامل و همکاری هستید؟

 ما در آغاز کار در دانشگاه، با همکاران گروه ارتوپدی و مرکز تحقیقات ارتوپدی، راه اندازی آزمایشگاه مرکز تحقیقات ارتوپدی را در دستور کارمان قرار دادیم و با کسب گرنت و بودجه های علمی مختلف از موسسه نیماد و معاونت پژوهشی و معاونت علمی ریاست جمهوری توانستیم یک آزمایشگاه خوب و مجهزی را در بیمارستان قائم(عج) راه اندازی کنیم، سپس آزمایشگاه دیگری را به نام آزمایشگاه تحقیقات میکروفلویدیک

در پژوهشگاه سابق بوعلی و پژوهشگاه فعلی شهید رئیسی راه اندازی کردم، که باز هم تحقیقات بین رشته ای در حوزه استفاده از سیستم ها یا سامانه های مبتنی بر میکروفلویدیک و میکروسامانه های زیستی برای کاربردهای تولید دارو، تشخیص بیماری و بیو سنسور را انجام می دهد و بحمدالله با حمایت معاونت علمی ریاست جمهوری و معاونت پژوهشی وقت آقای دکترتفقدی این کار انجام شد و آزمایشگاه بسیار موفقی است، مجموع دو آزمایشگاه ارتوپدی و میکروفلویدیک هم اکنون جزو سرآمدان دانشگاه و بلکه کشور هستند.

وب دا: فعالیت های کاری شما عمدتاً بر چه محورهایی متمرکز است؟

 فعالیت های عمده من در زمینه طراحی تجهیزات پزشکی داروسازی و سیستم های میکروفلودیک است که کار کاملاً بین رشته ای هست و در تیم تحقیقاتی من، دانشجویان از رشته های مختلف مهندسی، مهندسی مکانیک، مواد، برق و رشته های مرتبط با علوم پزشکی مثل پزشکی، جراحی، فیزیک پزشکی و گرایشات مختلف داروسازی حضور دارند و در این حوزه توانستیم منابع مختلف مالی زیادی را جذب و تحقیقات بین رشته ای خوبی را راه اندازی و مقالات خیلی خوبی را هم به چاپ برسانیم.

 در حقیقت با زیرساخت خیلی خوبی که ما در دانشگاه ایجاد کردیم، در ابتدای شروع پاندمی کرونا، توانستیم منابع مالی را از معاونت علمی ریاست جمهوری برای طراحی و ساخت دستگاه های مورد نیاز تولید واکسن کرونا که مبتنی بر MRNA هست، دریافت کنیم، در این راستا با یک تیم خیلی خوب در تهران همکار و هماهنگ شدیم و با دریافت بوجه دستگاه ها را ساخته و به این تیم که متخصص در حوزه تولید واکسن های مبتنی بر MRNA بودند و این دستگاه ها را نیاز داشتند تحویل دادیم.

دستگاه مذکور مبتنی بر تکنولوژی میکروفلویدیک است که این حوزه تخصصی بنده بود و ما توانستیم در مدت زمان کم دستگاه را در اختیار شرکت قرار دهیم تا بتواند نیازهای خود را در خصوص واکسن MRNA که عملا یک نانو واکسن مبتنی به لیپید نانو پارتیکل هست و MRNA در داخل آن قرار میگیرد را با استفاده از دستگاه ساخته شده انجام دهیم.

دستگاه فوق امکان تولید انواع نانو حامل های دارویی از جنس لیپید یا چربی و از جنس پولیمری را فراهم کرده و جمع بندی ما این بود که بتوانیم شرکتی تاسیس کنیم که دستگاه را برای سایر موسسات تحقیقاتی و پژوهشگاه ها و شرکت ها بسازیم که خوشبختانه این کار انجام شد و در قالب شرکت ریز سامانه بهبود درمان در پارک سلامت دانشگاه اکنون ما مشغول به فعالیت هستیم.

وب دا: در فعالیت های بین رشته ای، چه گروه هایی از فضای دانشگاه دست اندرکار هستند؟

به دلیل فعالیت های بین رشته ای ما، طیف وسیع از همکاران مختلف را داریم؛ از جمله جراحان، جراحان ارتوپدی، دارو سازان، پزشکان و مهندسین که این باعث شده که ما بتوانیم ابداعات خوب و مفیدی رو در حوزه پزشکی یا تجهیزات پزشکی انجام بدهیم .یکی از نمونه فعالیت ها که با همکاری اساتید محترم مرکز تحقیقات ارتوپدی آقایان دکتر ابراهیم زاده و دکتر علی مرادی ( که هر دو از جراحان بسیار خوب دانشگاه هستند) انجام شده، طراحی غلاف مصنوعی برای ترمیم تاندون دست است که ثبت اختراع آن در امریکا اخیرا با موفقیت انجام شده است و در کنار آن ابداعات دیگر و ثبت اختراعات دیگری را در دست اقدام داریم که مراحل اولیه داوری آن انجام شده و در مراحل نهایی ثبت ابداع هست، از جمله دستگاه تولید میکرونیدل ها یا میکرو سوزن ها با استفاده از تکنولوژی DAB که برای اولین بار در دنیا این دستگاه ساخته شده و همچنین تکنولوژی های دیگری که در حوزه سامانه های دارورسانی کار برد بسیار زیادی دارد، در همین جا من از فرصت استفاده کرده و از همه همکاران تشکر میکنم که مشارکت بسیار فعالی را در این حوزه با بنده دارند.

دستگاه فوق شرایط تولید میکرو سوزن ها یا میکرو نیدل ها برای دارو رسانی به پوست را فراهم میکند و امکان تولید میکرو سوزن ها برای کسانی که دانش ساخت آن را ندارند، با استفاده از این دستگاه، با فشردن یک دکمه فراهم خواهد کرد.

 به لطف خداوند، تا هم اکنون توانستیم جوایز متعدد علمی داخلی و بین المللی، از جمله جایزه مصطفی بخش رقابت کنز، جایزه کارآفرینی و فن آفرینی شیخ بهایی و همچنین جایزه علمی البرز در حوزه کارافرینی را به خاطر طراحی و ساخت دستگاه هایی تولید نانوحامل های دارویی کسب کنیم، که این در واقع یک سرمایه تجربی خیلی خوب برای ما و برای توسعه سایر فناوری ها است.

وب دا: اهمیت فعالیت های بین رشته ای از نگاه شما در پیشرفت های عصر حاضر تا چه حد است؟

امروز تحقیقاتی میتوانند موثر، کاربردی و راه گشا باشند که اساساً سمت و سوی تحقیقات بین رشته ای را داشته باشند، به دلیل این که مرزهای علمی در حوزهای مختلف، بسیار رشد کردند، در حال حاضر علوم مختلف یک اختلاط و در هم تنیدگی را تجربه میکنند و عملا تکنولوژی های روز دنیا با استفاده از این تحقیقات بین رشته ای و میان رشته ای امکان پذیر هست و من از همه همکاران و دانشجویان درخواست میکنم که این تحقیقات بین رشته ای را قدر و اهمیت بیشتری بدانند.

من از همه همکاران و دانشجویان محترم که به انجام فعالیت های بین رشته ای علاقه مند هستند دعوت به همکاری می کنم، اکوسیستم نوآوری جهانی هم امروزه مبتنی بر اجرای تحقیقات بین رشته ای برای حل مشکلات پیچیده بویژه در حوزه علوم زیستی است و از مسئولین و کسانی که در حوزه سیاستگذاری و حکمرانی فعالیت میکنند، درخواست کنم که فعالیت های بین رشته ای و میان رشته ای را در کشور موثرتر حمایت و تقویت کنند. بنده همچنین اعتقاد دارم، در دانشگاه علوم پزشکی مشهد که در مجاورت دانشگاه فردوسی است یک اکوسیستم قوی در حوزه توسعه فناوری های نوین در حوزهای مختلف وجود دارد که امکان استفاده بیشتر توسط اعضای هیات علمی را فراهم می کند.

وب دا: نگاه شما به مقوله مهاجرت چگونه است؟

یکی از موضوعات بسیار مهم و جدی در حوزه دانشی در ایران، بحث مهاجرت نیروهای زبده و متخصصین هست که قطعاً یک خسارت و ضرر بزرگ است و با توجه به اینکه این افراد به سطح تخصصی رسیدند که میتوانند در اینجا مفید واقع بشنوند، با مهاجرت عملا از دایره کشور خارج میشنوند و آن دانش و تخصص و اثرگذاریشان در حقیقت نفعش به سایر کشورها میرسد، لذا من فکر میکنم نظام حاکمیت کشور و سیاستگذاری های آموزشی و پژوهشی کشور و حتی در مجموعه کوچکتری مثل دانشگاه خودمان باید این را به عنوان یک چالش بزرگ و یک بحران ببینیم، چون به هر حال ما ورود نخبگان و متخصصین را به کشورمان خیلی کم داریم و از آن سو خروج نخبگان و متخصصین و زبدگان را بسیار زیاد و در دراز مدت این کشور متحمل خسارتهای زیاد و جبران نپذیری از این بابت خواهد شد.

وب دا: انتظار شما از مسوولان مربوطه و متولیان حوزه های علم و تحقیقات چیست؟

من همواره در طول دوره آموزش؛ از دوره کارشناسی تا پسادکترا، این هدف را داشتم که بتوانم تخصص‌هایی را کسب کنم که برای رفع نیازهای جامعه مفید باشد و به حمدالله در مسیری افتادم که با استفاده از علوم مهندسی می‌توانم در حوزه علوم زیستی مشکلاتی را از بیماران حل کنم و البته در این مسیر با سختی‌ها و رنج‌های زیادی رو برو بودم، حدود ۱۰ سال تلاش علمی در خارج کشور و پس از آن فعالیت در ایران گواه ی بر این تلاش و سختی هاست.

اما با توجه به ناشناخته بودن زمینه کاری من، قطعا بسترهای بیشتری نیاز است که فعالیت های ما را در این حوزه تسهیل کند و امیدواریم این بستر هرچه بیشتر گسترده شود و مجموعه اکوسیستم کشور زمینه را برای فعالیت هر چه بهتر متخصصین فراهم کند. کشور ما به دلیل شرایط خاص سیاسی، هر چقدر از توسعه علم و تخصص حمایت کند، می‌تواند استقلال بیشتری را در رفع نیازها داشته باشد و اگرچه که در همه جای دنیا ارتباط موثر با سایر ملل وجود دارد، اما با توجه به شرایط موجود و تحریم ها ما باید با یک نگاه عمیق‌تر و دقیق‌تر به حل مشکلاتمان و پتانسیل‌های درون کشور و متخصصین بنگریم، زمانی پول نفت وجود داشت و خیلی از مشکلات را از طرف آن حل می‌کردیم، اما اکنون نیاز است که بیشتر به پرورش و نگهداری متخصصان مان بیندیشیم و از آنها برای حل بحران‌ها استفاده کنیم.

وب دا: و سخن پایانی...

در پایان از مجموعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد و عزیزان روابط عمومی تشکر می‌کنم که این فرصت را در اختیار من گذاشتند و این برنامه را تهیه کردند.