تیم تحقیقاتی گروه فارماسیوتیکس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، موفق به تهیه سامانه دارورسانی آهسته رهش به قسمت خلفی چشم در فاز حیوانی شدند و این طرح تحقیقاتی به عنوان یکی از طرح های مطالعاتی منتخب از سوی معاونت پژوهشی معرفی گردید.
دکتر بیژن ملائکه استاد گروه فارماسیوتیکس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، در خصوص جزئیات انجام این طرح پژوهشی در گفتگو با وبدا اظهار کرد: دارو رسانی به بخش خلفی چشم از دو مسیر انجام می‌شود که یک مسیر آن رساندن دارو به صورت خوراکی و تزریقی است که در این حالت برای اینکه غلظت مناسبی از دارو به بخش خلفی چشم برسد باید دوز دارو را بالا ببریم و این موضوع عوارض جانبی در بیمار ایجاد می‌کند که در نهایت بیمار نمی‌تواند مصرف دارو را تحمل کند، در این حالت پزشکان به عنوان راه حل جایگزین به سمت تزریق داخل چشم می‌روند و داخل زجاجیه دارو را تزریق می‌کنند که این روش هم با توجه به تهاجمی بودن آن، می‌تواند عوارض جانبی را در چشم بیمار ایجاد کند.
وی افزود: در سطح جهان این جهت‌گیری وجود دارد که با استفاده از سامانه‌های دارو رسانی آهسته رهش بتوانند تعداد دفعات تزریق به داخل چشم را کاهش دهند تا به این ترتیب عارضه جانبی دارو را کم کنند. ما نیز از سال ۲۰۰۸ همکاری خود را با گروه چشم در این زمینه آغاز و سامانه‌های نوین دارورسانی با آزادسازی کُند را انتخاب کردیم و این همکاری تاکنون ادامه دارد.
دکتر ملائکه همچنین، با بیان اینکه داروهایی که در این زمینه استفاده می‌شوند، یا داروهایی هستند که رگ زایی را در شبکیه چشم کم می‌کنند و یا داروهای ضد التهاب هستند افزود: در این پروژه که از دو سال گذشته شروع شد، داروی ضد التهاب فلوسیونولون به عنوان مدل انتخاب شد. یکی از علتهایی که به سراغ این دارو رفتیم، این بود که در بازار دارویی جهان فرآورده دارویی تجاری جهت تزریق داخل چشم وجود دارد. اما مشکل بزرگی که فرآورده‌های تجاری داروی فلوسینولون با آزادسازی کند در دنیا دارد، این است که این فرآورده‌ها پس از تزریق باید به وسیله پزشک از داخل چشم خارج شود. بنابراین به صورت خلاصه می‌توان گفت که ما در این طرح به دنبال سامانه‌های دارورسانی هستیم که آزادسازی کند در قسمت خلفی چشم داشته باشد و نیاز به جراحی یا برداشتن آن از قسمت خلفی چشم نباشد. به تعبیر دیگر دارو به صورت کند و آهسته در قسمت خلف چشم آزاد شود و سامانه هم در همان جا تجزیه شود و داخل بدن در روندهای متابولیکی استفاده گردد
وی ادامه داد: نتایجی که در این طرح داشتیم از حیث دارو رسانی و داروسازی بسیار جالب توجه بود، سامانه‌هایی که طراحی کردیم با سرعت کند و در مدت دو ماه تا یک سال توانستند دارو را آهسته آزاد و نیاز دارویی را در قسمت خلفی چشم تامین کنند. یک سری تست‌های تکمیلی را هم انجام دادیم که از جهت عملکرد و کارایی و عدم سمّیت سامانه اطمینان خاطر داشته باشیم. به عنوان مثال در مطالعات پاتولوژی که انجام دادیم در بخش‌های مختلف چشم سمیّت پاتولوژیک ایجاد نکرد، یا اندام‌های مختلف را بررسی کردیم که به دنبال تزریق داخل چشمی هیچ سمیّتی به وجود نیامده بود و امکان تزریق آن از طریق سرنگ به راحتی فراهم می‌شود.
استاد گروه فارماسیوتیکس دانشکده داروسازی داننشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: یک نگاه مهمی که ما در آغاز این کار داشتیم این بود که امکان تولید نیمه صنعتی و صنعتی این سامانه‌ها فراهم شود و اکنون با توجه به نتایج حاصله می‌توانیم با قیمت مناسب امکان تولید آن را با یک افق بلند مدت فراهم کنیم . ضمنا با توجه به اینکه این فرآورده نیاز دارویی ما را فراهم می‌کند و قیمت آن مناسب است و عوارض جانبی ایجاد نمی‌کند چنانچه مراحل بعدی را بتوانیم عبور کنیم، امکان تولید آن فراهم خواهد شد
وی اضافه کرد: خوشبختانه با دو سه مولکول دارویی دیگر هم کار در حال انجام است و امیدواریم که در آینده نزدیک بتوانیم یک فرآورده مناسب را در صورت مثبت بودن نتایج وارد بازار دارویی کشور کنیم.
دکتر ملائکه در خصوص چاپ مقاله این طرح نیز گفت: بخش اول طرح در یک مجله بین المللی با ضریب تاثیر بالا چاپ شده و بخش دوم کار نیز در حال نگارش است که به زودی چاپ می‌شود.
وی اضافه کرد: این مطالعه پایان نامه PhD خانم دکتر کریمی از دانشجویان تخصصی رشته فارماسیوتیکس است و از همکار عزیز آقای دکتر کمالی نیز تشکر می‌کنم که در این فرایند همکاری خوبی با ما داشتند و از همکاران گروه چشم نیز از آقای دکتر مجتبی ابریشمی سپاسگزارم.
دکتر ملائکه خاطرنشان کرد: مطالعات انجام شده کاملاً در فاز حیوانی صورت گرفته و تا زمانی که به بالین برسد مسیر طولانی خواهد داشت، اما امیدواریم که این نتایج به نتیجه دلخواه برسد و ما بتوانیم به فرآورده ای مشابه فرآورده خارجی برسیم؛ با این تفاوت که محدودیت‌هایی که فرآورده‌های تجاری خارجی دارند این سامانه ندارد و این مزیت بزرگی است.
استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد در پاسخ به این پرسش که در مسیر پژوهش چالش هایی نیز وجود داشته است؟ گفت: البته کارهای پژوهشی عموماً محدودیت‌های خاص خود را دارد، اما خوشبختانه با زیرساختی که ما در تهیه سامانه‌های جدید دارو رسانی دانشکده داریم با سرعت خوبی کار جلو رفته و مشکل و محدودیت خاصی نداشتیم.
