گروه محققان بیوتکنولوژی دارویی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد موفق به تهیه ساختارهای پلیمری شدند که فرایند انتقال ژن و دارو به داخل سلول ها را تسهیل می کنند.
دکتر محمد رمضانی استاد گروه بیوتکنولوژی دارویی دانشکده داروسازی در گفتگو با وبدا، با بیان این مقدمه که هر ساله تعداد زیادی طرح‌های تحقیقاتی در آزمایشگاههای مرکز تحقیقات علوم دارویی دانشکده داروسازی مشهد در سطح دانشگاهی و ملی مصوب و اجرا می‌شود اظهار کرد: مجریان این طرح ها اکثراً دستیاران تخصصی از رشته‌های مختلف و همچنین دانشجویان پسا دکترا هستند.
وی ادامه داد: در آزمایشگاه نانومدیسن که در مرکز تحقیقات علوم دارویی قرار دارد و بنده مسئول آن هستم، تحقیقاتی را با محوریت ساخت ساختارهایی برای انتقال دارو و ژن انجام می دهیم و چون برخی داروها و اکثر ژن‌ها به راحتی به داخل سلول منتقل نمی‌شوند، این ساختارها می توانند ژن یا دارو را به داخل سلول منتقل کرده تا در نهایت منجر به اثر دارو شود.
دکتر رمضانی با اشاره به پژوهش انجام شده خاطر نشان کرد: پژوهش فوق در قالب پایان نامه تخصصی دانشجویی انجام شد که منجر به چاپ دو مقاله خوب در مجلات معتبر گردید، در این پژوهش ما ساختارهای پلیمری را ساختیم که دارای بار مثبت هستند و در کنار DNA ها که قرار می‌گیرند متراکم می‌شوند و نانوذراتی را تشکیل می‌دهند که این نانو ذرات وقتی در کنار سلول قرار می‌گیرند، می‌توانند به راحتی به وسیله مکانیزم‌های خاص سلول به داخل سلول منتقل شوند.
وی ادامه داد: به طور کلی ژن‌ها مولکول‌های بزرگ و بار منفی هستند و به طور معمول وارد سلول نمی‌شوند و نیاز به یک عامل کمکی دارند که ما این کمک را در قالب یک پلیمر طراحی کردیم و در واقع بر اساس تجربیات قبلی و تجاربی که همکاران دیگر در کشور و دنیا داشتند، از مقالات آنها استفاده کردیم و ساختار جدیدی را طراحی کردیم که اصطلاحا یک کتابخانه‌ای از پلیمرها تهیه شد که برای انتقال ژن مورد بررسی قرار گرفت. بنابراین زمینه کاری پژوهشی انجام شده ژن درمانی یا انتقال ژن بود و در این فرایند ما پلیمرهای را که ساختیم و در نهایت مشخص شد که این‌ها می‌توانند به طور موثری ژن را به داخل سلول منتقل کنند.
سپس این پلیمرها را هدفمند کردیم که ژن را به سلولهای خاص بیشتر وارد کنند و اثرات جانبی کمتری داشته باشند. برای این کار ژن درمانی بروی سلولهای سرطان انجام شد که در این تحقیق یک ساختار خاص (shRNA) را به کمک حامل های تهیه شده به داخل سلول منتقل شد تا بتواند ژن سوربایوین را که باعث زنده ماندن سلولهای سرطانی می‌شود سرکوب کند و به این ترتیب با کاهش تولید سوروایوین سلول سرطانی هم از بین می‌رود.
دکتر رمضانی اضافه کرد: برای اینکه فرایند کاملتر شود کارهای پیش بالینی در موش‌ها انجام شد و پس از ایجاد تومور با کاشت سلول سرطانی، دارو به موش‌ها تزریق شد و در نهایت سایز تومور، میزان زنده ماندن موش‌ها در طول یک بازه زمانی ۳۰ روزه مورد بررسی قرار گرفت که نشان داده شد که این ساختارهای که ساخته‌ایم ژن را به خوبی به داخل سلول منتقل می‌کند و سبب حذف تومور در موش می‌شود. بنابراین پروژه به خوبی جواب داد و نتایج آن در قالب دو مقاله در دو مجله Q1 چاپ شد.
وی با اشاره به فعالیت های خود در مرکز تحقیقات دانشکده داروسازی نیز گفت: یکی از زمینه‌های کاری آزمایشگاه ما ساخت حامل‌هایی برای انتقال ژن و دارو است و در این فرایند سال‌هاست که کار می‌کنیم و در ادامه هم پروژه‌های زیادی داریم که هم دانشگاهی و هم ملی هستند. دکتر رمضانی یادآور شد؛ سال‌های گذشته یکی از پروژه‌های ما منجر به ساخت یک حامل ژنی شد که امروزه همکاران ما در کشور از آن استفاده می‌کنند و هم کیفیت و هم قیمت و هم پایداری آن نسبت به فرآورده‌های مشابه در دنیا مناسب‌تر است؛ البته ما هنوز تجاری‌سازی آن را به شکل رسمی انجام نداده‌ایم، ولی در آزمایشگاه در مقیاس کم تولید کردیم و در اختیار همکاران در کشور قرار دادیم، برای اینکه بتوانند انتقال ژن به داخل سلول‌ها را انجام دهند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا این پژوهش در فاز انسانی نیز به مرحله کاربرد خواهد رسید گفت در ساختارهای پلیمری معمولاً برای اینکه در انسان مجوز گرفته شود نیاز به مطالعات وسیع حیوانی دارد از نظر سمیت و مطالعات بافت شناسی و در نهایت اینکه ثابت شود این ساختار سمیت خاصی ندارد و برای مصرف در انسان بی خطر است. بنابراین این یک فرایند طولانیست و با هدف ما در خیلی از طرح‌های پژوهشی این است که در مرزهای دانش حرکت کنیم و اطلاعاتی تولید کنیم که در اختیار سایر محققین قرار گیرد تا بتوانند کارهای جدیدتری را در مراکز خود انجام دهند. ضمن اینکه باید توجه داشت که الزاماً همه طرح‌های پژوهشی به فاز انسانی نمی‌رسند و خیلی از موارد باید قبل از استفاده در انسان مورد بررسی قرار بگیرند که انجام آنها وقت گیر و در توان دانشگاهها نمی باشد و بنابراین جزو وظایف یک محقق دانشگاهی محسوب نمی‌شود.
