طرح مطالعاتی « ارزیابی و بررسی نقش ژن‌های کسب آهن و جزایر بیماری‌زایی در تولید بیوفیلم» در لیست طرح های پژوهشی منتخب 1402 دانشگاه علوم پزشکی مشهد قرار گرفت.

دانشیار گروه کنترل دارو در دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در گفتگو با وبدا، ضمن برشمردن ویژگی های طرح پژوهشی «ارزیابی و بررسی نقش ژن‌های کسب آهن و جزایر بیماری‌زایی در تولید بیوفیلم و مقایسه آن با تایپینگ رپلیکون پلازمید در اشرشیا کلاب بیماریزای ادراری مقاوم »، اهداف، فرایند اجرا و نتایج این مطالعه را تشریح کرد.

دکتر وحید سهیلی با اشاره به آغاز فعالیت خود در گروه کنترل داروی دانشکده داروسازی مشهد در سال ۱۳۹۶، پیرامون شکل‌گیری ایده این طرح گفت: معمولاً عفونت‌های ادراری در سطح دنیا و کشور ما شایع هستند و به ویژه در بین افرادی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند، نمود بیشتری دارد، مثلاً بیماری دیابت به خودی خود می‌تواند یک فاکتور موثر در ایجاد عفونت‌های ادراری باشد و چه بسا که به شکل مقاوم هم تبدیل شود.

وی با بیان اینکه عفونت‌های ادراری، هم به شکل تحتانی و هم فوقانی می‌تواند اتفاق بیفتد افزود: در عفونت‌های تحتانی سیستم مثانه و مجاری ادرار درگیر می‌شوند و چنانچه عفونت به بخش‌های بالاتر سرایت کند و کلیه‌ها درگیر شوند در این صورت تبدیل به عفونت‌های ادراری سیستم فوقانی خواهد شد. اما اینکه چه اتفاقی می‌افتد که عفونت‌های ادراری به نوع عفونت‌های ادراری مقاوم تبدیل می‌شوند، این پرسش  سبب شد که با همکاری دکتر هاشمی‌تبار و دکتر عسکری بدوئی در دانشکده دامپزشکی مشهد و همچنین همکاری یکی از دانشجویان دوره تخصص (دکتر بتول رحیمی فرد) به این موضوع بپردازیم.

دکتر سهیلی در خصوص فرایند انجام این مطالعه گفت: با توجه به اینکه در بروز عفونت‌های ادراری میکروب‌های مختلفی از جمله ای کولای، کلامیدیا و سودوموناس آیروژینوزا نقش دارند و از بین این موارد عموماً ای کولای شایع‌تر است و با توجه به اینکه اشرشیایکلای اوروپاتوژن توانایی نفوذ به داخل سلول‌های میزبان را دارد و به لایه‌های عمیق‌تر می‌رود و از سویی آنتی بیوتیک‌ها هم توانایی نفوذ به سلول‌ها را ندارند، این میکروب به صورت یک میکروب نهفته در می‌آید و هر زمان که سیستم ایمنی بدن ضعیف شود، میکروب ای کولای مجدداً مجال بروز خواهد داشت.

وی افزود: اما آنچه که برای ما حائز اهمیت است، این است که آیا بین توانایی میکروب ایکولای در داشتن ژن‌های کسب آهن، جزایر بیماریزایی (عناصر ژنتیکي متحرکي که از بلوک های بزرگ DNA (بیش از 14 کیلودالتون) تشکیل شده اند و در مجاورت ژن های tRNA قرار دارند) و تولید بیوفیلم و بروز مقاومت در این میکروب ارتباطی پیدا می‌کنیم یا خیر؟ اهمیت این موضوع در آن بود که اگر ما با یک میکروب نمونه ادراری سر و کار داشته باشیم، همان ابتدا با نمونه گیری و با توجه به ژن‌های کسب آهن و ژن‌های جزایر بیماریزایی و گروه فیلوژنیکی بتوانیم تشخیص دهیم که آیا با یک میکروب مقاوم مواجه هستیم یا نه؟ که این موضوع می تواند در تسهیل انتخاب نوع آنتی بیوتیک تاثیرگذار باشد.

برای انجام این کار ابتدا ۱۳۸ نمونه را از سه منطقه مختلف جمع آوری کردیم (که شامل کلکسیون دانشکده دامپزشکی، یک آزمایشگاه بالیني که از بیماران سرپایي گرفته شده بود و بیمارستان قائم (عج) بود)، این ۱۳۸ نمونه را علیه ۵ خانواده آنتی بیوتیک (9 آنتی بیوتیک مختلف) بررسی کردیم که این بررسی شامل مقاومت آنها و توانایی تولید بیوفیلم و تعیین گروه فیلوژنی و بررسی وجود ژن‌های کسب آهن و جزایر بیماری زایی بود و در ادامه ارتباط آنها را با هم مقایسه کردیم و در نهایت جمع‌بندی طرح انجام شد.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا در طی انجام فرایند طرح با چالش‌هایی مواجه بودید یا نه؟ گفت: بحث هزینه‌های طرح به ویژه در مورد PCR و حجم نمونه‌ها از جمله چالش‌هایی بود که در این مطالعه با آن روبرو شدیم.