طرح مطالعاتی " بررسی فراوانی و عوامل خطر پوکی استخوان، در زنان یائسه‌‌ی دیابتی و غیر دیابتی "؛ اجرا شده توسط محققان مرکز توسعه تحقیقات بالینی بیمارستان قائم(عج)، در لیست پژوهش های منتخب معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد قرار گرفت.
دکتر حسن مهراد مجد، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و مدیر مرکز توسعه تحقیقات بالینی بیمارستان قائم(عج)، در توضیح اجرای این طرح پژوهشی در گفتگو با وبدا اظهار کرد: کاهش تراکم استخوان و به تبع آن پوکی استخوان موجب مشکلات عدیده ای خصوصا در سنین بالا به لحاظ سلامتی، کارآمدی فردی و اجتماعی و تحمیل رنج بیماری و هزینه های درمانی به بیمار و خانواده وی می شود. عوامل مختلفی می تواند با بروز پوکی استخوان در ارتباط باشد. به عنوان مثال یکی از مواردی که ارتباط آن با پوکی استخوان مورد بررسی قرار گرفته، دوران یائسگی در زنان می باشد که به گواه یافته های علمی موجود احتمال بروز پوکی استخوان در مقایسه با زنان غیر یائسه بیشتر گزارش شده است. همچنین این تصور وجود دارد که ابتلا به برخی از بیماریها و اختلالات متابولیکی از قبیل دیابت نیز موجب هم افزایی در بروز بیشتر این پدیده گردد و به عباراتی زنان یائسه مبتلا به دیابت در مقایسه با زنان یائسه غیردیابتی از ریسک بالاتری برای پوکی استخوان برخوردار باشند.
وی افزود: در بررسی مقالاتی که در این زمینه منتشر شده بود، با این نتایج مواجه شدیم که فراوانی پوکی استخوان در زنان یائسه مبتلا به دیابت در مقایسه با زنان یائسه غیردیابتی در جمعیت های مختلف نتایج بعضا متناقضی در بر داشته است. برخلاف پیشفرض ذهنی پذیرفته شده که شیوع استئوپورز در زنان یائسه دیابتی را بیشتر از غیردیابتی می داند نتایج برخی از مطالعات خلاف رویه موجود را نشان می داد و برخلاف انتظار، فراوانی استئوپورز در زنان یائسه دیابتی بطور معناداری کمتر از افراد غیردیابتی گزارش شده بود که تناقض موجود در نتایج مطالعات منتشر شده، ضرورت تکرار مطالعه بر روی جمعیت های دیگر را توجیه می کرد. این تناقضات به حدی دور از انتظار بود که در مرحله داوری پروپوزال، داوران به همین موضوع ایراد گرفته و معتقد بودند که این یک امر بدیهی است که زنان یائسه دیابتی از ریسک بالاتری برای ابتلا به پوکی استخوان برخوردارند، با اینحال با ارائه شواهد علمی موجود نهایتاً با طرح موافقت شد و این مقوله در جمعیت خودمان هم بررسی شد.
دکتر مجد در خصوص فرایند اجرای طرح گفت: در مرحله اجرا در طی یک بازه زمانی ۲ ساله تمام زنان یائسه‌ای که به مرکز سنجش تراکم استخوان بخش پزشکی هسته‌ای بیمارستان قائم(عج) مراجعه کرده و واجد معیارهای ورود به مطالعه بودند انتخاب و بر اساس اینکه دیابت داشتند یا نه در دو گروه دسته بندی شدند و از نظر فراوانی پوکی استخوان و عوامل خطری که می‌تواند با آنها همراه باشد مقایسه شدند.
وی افزود: در مجموع تعداد ۲۲۴ نفر وارد مطالعه شدند که در این بین تعداد ۱۳۲ نفر مبتلا به دیابت بودند و ۹۴ نفر غیر دیابتی بودند. نتایج جالبی به دست آمد، در واقع علاوه بر اینکه فراوانی پوکی استخوان در هر دو گروه شدیدا بالا بود، بین دو گروه هم تفاوت معنادار بود. این فراوانی، برخلاف آنچه که فکر می‌کردیم در زنان یائسه غیردیابتی بیشتر از دیابتی‌ها بود. در واقع یافته های این مطالعه با آن چند مقاله نادری که میزان شیوع پوکی استخوان را در زنان دیابتی کمتر از زنان غیر دیابتی گزارش داده بود همسو بود. البته برای پوکی استخوان ما معمولاً دو ناحیه را ارزیابی می‌کنیم؛ اول ناحیه مهره‌های کمری لومبار و دوم گردن فمور که آنچه ما مشاهده کردیم در ناحیه فمور تفاوت بین زنان یائسه مبتلا به دیابت و غیر دیابت وجود ندارد، اما آن قسمت که مربوط به بحث مهره‌های کمری بود ما تفاوت معناداری را دیدیم و افراد دیابتی ما شرایط بهتری داشتند.
یافته های این طرح موید این مطلب می باشد که تفاوت های جمعیت شناختی در رخداد پدیده های مختلف تاثیرگذار بوده و می تواند الگوی بروز آن را دستخوش تغییر نماید; لذا این ذهنیت که زنان یائسه دیابتی شانس ابتلا به پوکی استخوان در آنها بیشتر است، حداقل در یک جمعیت از بانوان شهر مشهد مصداق نداشته، و بهتر است در تهیه و تنظیم دستورالعمل های مراقبتی و ارائه تمهیدات پیشگیرانه و تشخیصی مناسب برای کنترل و مدیریت پوکی استخوان این پیشفرض ذهنی که انتظار بالاتر بودن شیوع آن در زنان یائسه دیابتی نسبت به غیردیابتی وجود دارد را در نظر گرفته و از توجه ویژه به زنان یائسه غیردیابتی غفلت نشود.
دکتر مجد خاطر نشان کرد: با توجه به اینکه ما بحث جوانی جمعیت را داریم که به عنوان یکی از موارد بسیار مهم مطرح است، طبیعتاً پوکی استخوان در آینده می‌تواند مسئله ساز باشد و این بحث ابتلا به پوکی استخوان هم باید کاملاً مورد توجه قرار گیرد.
