عضو گروه میکروب شناسی و ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، با اشاره به موفقیت این گروه در طراحی یک کیت تشخیصی مننژیت باکتریال گفت: کیت مولکولی طراحی شده هم به جهت هزینه و هم سرعتِ تشخیص، می تواند جایگزین خوبی برای روش های اسمیر و کشت به ویژه در موارد منفی کاذب باشد.

دکتر هادی فارسیانی در گفتگو با وبدا، پیرامون ضرورت طراحی، تولید و بکارگیری کیت تشخیصی مولکولی جدید گفت: تست های روتین تشخیص مننژیت باکتریال نظیر تهیه اسمیر و کشت  نمونه CSF مشکلاتی را به همراه داشتند؛ از جمله اینکه به دلیل تاخیر در ارسال نمونه، تجویز آنتی بیوتیک و تعداد کم باکتری ها  اغلب نتیجه  کشت نمونه‌های CSF و اسمیر مستقیم منفی کاذب شده و  این موضوع موجب کاهش حساسیت تشخیص مننژیت باکتریال شده است.

 از طرفی در سال های اخیر  کتب و تکست‌های میکروب شناسی تشخیصی ، به این نکته اشاره می‌کنند که تست‌های مولکولی مبتنی بر PCR می‌توانند به افزایش  حساسیت و اختصاصیت تشخیص مننژیت باکتریایی کمک شایانی نمایند، به همین دلیل ما ابتدا دنبال این بودیم که در بیمارستان‌ها به ویژه بیمارستان‌های شیخ و اکبر کیت تشخیص مولکولی را خریداری کنیم، اما با توجه به هزینه زیاد کیت‌های تشخیصی موجود در بازار (۶۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان  برای هر نمونه) و اینکه این هزینه قابل پرداخت برای بیمارستان نبوده و بیماران نیز توانایی پرداخت آن را نداشتند. بنابراین جهت تولید کیت تشخیصی ، تصمیم به اجرای یک طرح محصول محور تحت عنوان پایان نامه دانشجویی در مقطع Ph.D گرفته شد. لذا در این طرح یک مولتی پلکس PCR برای تشخیص 6 باکتری شایع ایجاد کننده مننژیت باکتریال  (به ویژه در اطفال) طراحی گردید.  در نهایت پس از تعیین حساسیت و اختصاصیت کیت و پاسخ مناسب در نمونه های بالینی جمع آوری شده،  مشخص شد که می توانیم از این کیت تشخیصی در بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی مشهد به ویژه بیمارستان‌های تخصصی اطفال مانند بیمارستان اکبر و بیمارستان دکتر شیخ استفاده نماییم.

هزینه کیت طراحی شده برای هر نمونه تقریبا یک سوم مشابه خارجی می باشد. به طوریکه در این کیت برای هر نمونه حدود ۲۰۰ هزار تومان هزینه خواهد شد که این مبلغ نیز توسط بیمه پوشش داده می شود. لذا  اکنون آماده هستیم که به صورت درمانی از آن در بیمارستان‌های اکبر و دکتر شیخ استفاده کنیم.

نکته مهم دیگر در طراحی این کیت آن است که زمان تشخیص خیلی سریع‌تر انجام می‌شود، چون ما در روش کشت به  حدود ۴۸ ساعت زمان نیاز داشتیم تا تشخیص جنس و گونه باکتری انجام  شود، اما در این کیت مولکولی مبتنی بر PCR  زمان تشخیص جنس و گونه باکتری به کمتر از 5 ساعت کاهش می یابد.  در واقع با استفاده از این کیت در تشخیص مننژیت باکتریال  هم موارد منفی کاذب و هم مدت زمان تشخیص باکتری عامل مننژیت  کاهش می‌یابد.

وی در پاسخ به این سوال که آمار مننژیت باکتریال در اطفال، در بیمارستان‌های دکتر شیخ و اکبر چه میزان است؟ گفت: به طور معمول روزانه در بیمارستان اکبر حدود ۳ تا ۴ نمونه CSF از بیماران مشکوک به مننژیت به آزمایشگاه میکروب شناسی ارسال میگردد  اما نکته مهم بحث تشخیص مننژیت باکتریال از وایرال است و البته ما روش‌های تشخیصی دیگر هم برای این موضوع داریم، اما صحت و دقت آنها در همه موارد  بالا نیست. در صورتی که کیت طراحی شده از این جهت می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. بنابراین  با در نظر گرفتن نمونه های بیمارستان شیخ به طور میانگین می توان گفت که روزانه  8 تا 10 نمونه CSF از بیماران مشکوک به مننژیت در این دو بیمارستان‌ بررسی می‌شود.

دکتر فارسیانی همچنین گفت: در بیمارستان‌های دیگر و از جمله بیمارستان امام رضا(ع) نیز نمونه‌هایی با تعداد کمتر ارسال می‌شود و امیدواریم بتوانیم همه نمونه‌های بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه را با این کیت پوشش دهیم.

عضو گروه میکروب شناسی و ویروس شناسی دانشگاه در پاسخ به این سوال که آیا کیت طراحی شده در بالغین نیز مورد استفاده خواهد بود گفت: این کیت هم در بالغین و هم در اطفال قابل استفاده است. در واقع کیت طراحی شده دو قسمت دارد یک قسمت آن مربوط به تشخیص سه نوع از باکتری‌های شایع در  مننژیت نوزادان زیر یک سال است و یک قسمت دیگر مربوط به تشخیص سه نوع از باکتری‌های شایع در  اطفال بالای  یک سال و بزرگسالان می باشد.

وی با اشاره به چالش‌های این طرح نیز گفت: بالا بودن هزینه و کمبود بودجه یکی از چالش‌های مهم ما در این طرح بود و با توجه به هزینه‌های بالای کیت خارجی ما موفق نشدیم آن را تهیه کنیم تا بتوانیم حساسیت این تست را با آن کیت خارجی هم مقایسه کنیم، البته درصدد هستیم تا این کار انجام شود. اما حساسیت و اختصاصیت کیت به کمک نمونه‌های مثبت و منفی جمع آوری شده  در بیمارستان‌های اکبر و شیخ بررسی گردید که نتایج بسیار خوبی داشت.

در انتها وظیفه خود می‌دانم از زحمات همکاران گرامی طرح سرکار خانم دکتر زهرا مشکات، دکتر مجتبی سنکیان و همچنین همه همکاران بالینی در بیمارستان های اکبر و شیخ کمال تشکر را داشته باشم که همکاری خوب این عزیزان در به نتیجه رسیدن این طرح خیلی موثر بود.