صبح جمعه دهم رجب سال 195 هجرى  در راهبرى عاشقان ولایت گشوده مى شود، حیاتى سراسر بخشش و كرامت، جهان را در بر مى گیرد.

امامت اقیانوس مواج نور است در بستر حیات، امتداد انوار هدایت الهى است بر گستره وجود و جوادالائمّه (علیه السلام) این جوانترین امام هادى امت محمّد (صلى الله علیه وآله وسلم) اكنون پا به عرصه وجود مى نهد تاآستان شریفش پناهى باشد براى عاشقان ولایت.

حضرت رضا (علیه السلام) در سخنان كوتاهى خطاب به شیعیان پس از ولادت فرزندشان مى فرمایند: «خداوند فرزندى نصیبم كرد كه همچون موسى بن عمران شكافنده دریاهاست ومادرش بسان مادر عیسى پاك و مقدس است ولى او به ظلم كشته مى شود بطوریكه فرشتگان آسمان بر او مى گریند و خداوند بر دشمن او و هر كس كه به او ستم نماید، غضب مى كند وبه عذابى دردناك گرفتار مى سازد.

امام محمد تقى، ملقب به جواد الائمه (علیه السلام) در ماه رجب (یا رمضان) سال 195 هـ.ق زاده شد. پدرش امام رضا(علیه السلام)  بود و مادرش سبیكه نام داشت و او را خیزران نیز مى گفتند و به ریحانه ملقب بود. گفته اند او از خاندان ماریه قبطیه، همسر رسول اكرم (صلی الله علیه واله وسلم) بوده است.

مشهورترین القاب امام نهم، تقى و جواد است و القاب دیگرى چون زكىّ، مرتضى، مختار و … براى آن حضرت گفته اند. كنیه حضرت ابوجعفر بوده است كه در نقل ها از او به ابوجعفر ثانى یاد مى شود تا با امام ابوجعفر الباقر اشتباه نشود.

ایشان تنها فرزند ذكور امام رضا(ع) بود و اولین امام از ائمه بود كه در خردسالى (تقریباً هشت سالگى) متصدى شؤون امامت گردید و مسئولیت هاى رهبرى را به عهده گرفت

امام رضا (علیه السلام) قبل از شهادتش بارها به امامت امام جواد (علیه السلام) تصریح  فرمودند و براى رفع تردید برخى از شیعیان به جریان نبوت عیسى اشاره مى كردند كه سن او زمانى كه به نبوت رسید كمتر از سن فرزند من بوده است. تردیدى كه پس از شهادت امام رضا (علیه السلام) بوجود آمد، موجب شد كه برخى از شیعیان به دنبال عبدالله بن موسى، برادر امام رضا (علیه السلام) بروند. اما آنان حاضر نبودند بى دلیل امامت وى را بپذیرند، لذا گروهى نزد عبدالله گرد آمده پرسش هایى مطرح كردند و هنگامى كه وى را در پاسخگویى ناتوان دیدند، او را ترك كردند. البته بیشتر شیعیان به خاطر نصوصى كه از ائمه پیشین در دست داشتند و روایاتى كه از رسول گرامى اسلام(صلی الله علیه واله وسلم) رسیده بود، امامت حضرت جواد (علیه السلام) را پذیرفتند و در این باره تردید نداشتند. هر چند با توجه به كمى سن آن حضرت، ضرورت تحقیق و بررسى بیشتر مطرح بود و لذا در موارد مختلف شیعیان جز افراد نادرى، امامت آن بزرگوار را پذیرفتند.

در این باره نقل شده كه پس از شهادت امام رضا (علیه السلام) ، شیعیان بغداد در مجلسى گرد آمدند تا مسأله جانشینى را حل كنند. یونس بن عبدالرحمن كه از شیعیان قابل اعتماد امام رضا (علیه السلام) بود گفت: تا این فرزند امام جواد (علیه السلام) بزرگ شود چه باید بكنیم؟ ریّان بن صلت برخاست و گلوى او را گرفت و گفت: تو در ظاهر ایمانت را به ما نشان مى دهى، اما در باطن تردیدى دارى؟ اگر امامت از طرف خدا باشد، حتى اگر او یك روزه باشد به منزله شیخ (مرد بزرگ سال) است و اگر از طرف خدا نباشد، حتى اگر هزار سال داشته باشد،

همچون سایر مردم است. زمینه سازى براى امامت حضرت جواد (علیه السلام) ظاهراً از زمان امام صادق (علیه السلام) آغاز شده بود. ابو بصیر از اصحاب امام صادق (علیه السلام) مى گوید: بر آن حضرت وارد شدم در حالى كه پسر پنج ساله اى دست مرا گرفته بود پس امام فرمود: چگونه خواهید بود زمانى كه همانند این پسر حجت خدا بر شما گردد.

امام رضا (علیه السلام) نیز گاه، شیعیان را به این مسأله مهم توجه داده است: از ابو نصر بزنطى نقل شده است كه:من و صفوان ابن یمینى بر امام رضا (علیه السلام) وارد شدیم در حالى كه ابو جعفر, امام جواد (علیه السلام) كه سه سال سن داشت، ایستاده بود، ما عرض كردیم: فدایت گردیم، اگر پناه بر خدا، اتفاقى بیفتد، بعد از شما چه كسى امام است؟ حضرت فرمود: همین پسرم و با دست به ابو جعفر (علیه السلام) اشاره كرد. ما عرض كردیم: با اینكه او در این سن و سال است؟ حضرت فرمود: آرى در همین سن، خداى تبارك و تعالى به حضرت عیسى با این كه دو ساله بود احتجاج فرمود

امام جواد و مأمون

مأمون بزرگترین و مهم ترین خلیفه عباسى و داناترین و دوراندیش ترین و در عین حال مكارترین و دو روترین آنان بوده است. مأمون كوششهاى متعددى براى كسب پیروزى نهایى و قطعى بر اندیشه شیعه امامى، چه در زمان امام رضا و چه در زمان امام جواد بكار بست. او پس از آنكه به اشتباه گذشتگانش در رفتار با اهل بیت(علیهم السلام)پى برد، تلاش كرد به روشى نو و در نوع خود بىنظیر، كه در پس آن نیرنگ و توطئه اى بزرگتر نهفته بود رفتار كند. از این رو باگرد آوردن علما واهل گفتگو، در صدد بود امام را در خصوص بزرگترین مدعاى او و پدرانش مبنى بر داشتن علم خاص به علوم و آثار پیامبر اكرم شكست دهد. هدفش این بود كه با شكست دادن امام رضا (علیه السلام) در مسأله امامت، مذهب تشیع سقوط كند وبراى همیشه خورشید شیعه و امامان شیعه خاموش گردد. تا بدین ترتیب بزرگترین مانع حكومت حاكمان غاصب و ستمگر بنى العباس از میان برداشته شود هدف مأمون از واگذارى ولایتعهدى به امام رضا (علیه السلام) این بود كه قداست معنوى امام نزد مردم كاسته شود و مردم ببینند امام زاهد نیست وبه مقامات دنیوى علاقمند است. بعد از به شهادت رساندن امام رضا (علیه السلام) مأمون همین شیوه را در خصوص امام جواد (علیه السلام) نیز به مورد اجرا گذاشت. خصوصاً با توجه به اینكه سن امام جواد (علیه السلام) كم بود، علاقه مأمون براى این كار بیشتر شد، تا بدین طریق عقاید شیعه را از بین ببرد. و حتى اینكه مأمون دخترش را به نكاح امام جواد (علیه السلام) در آورد نیز در ادامه همین اهداف بود. چنانچه محمد بن ریان مى گوید: مأمون براى نیرنگ زدن به ابو جعفر به هر مكر و حیله اى دست زد و چون عاجز گشت دخترش را به نكاح او در آورد مأمون امام جواد (علیه السلام) را از مدینه به بغداد آورد تا او را از نزدیك كنترل كند و با ترتیب دادن جلسات مناظره و گفتگو قصد داشت ادعاى علم الهى داشتن او را باطل كند. از این رو یحیى بن اكثم را كه قاضى القضات عباسیان بود مأمور كرد چند مسأله مشكل فقهى و كلامى طرح كند و بدین وسیله امام (علیه السلام) را شكست دهد. مجلسى ترتیب دادند و امام را كه نُه سال بیشتر از عمرش نمى گذشت در مقابل یحیى نشاندند و یحیى به مأمون گفت: آیا اجازه مى دهید از ابى جعفر مسأله اى بپرسم؟ مأمون گفت: از خود او اجازه بطلب. یحیى رو به امام كرده گفت: فدایت گردم، آیا اجازه مى دهید مسأله اى سؤال كنم. امام (علیه السلام) فرمود: بپرس. یحیى پرسید: چه مى گویى در مورد شخصى كه در حال احرام شكارى را بكشد؟

امام جواد (علیه السلام) فرمود: آیا در حِل (خارج از محدوده حرم) كشته یا در حرم؟ عالم به حكم حرمت صید در حال احرام بوده یا جاهل؟ عمداً كشته یا به خطا؟ شخص محرم آزاد بوده یا برده؟ صغیر بوده یا كبیر؟ براى اولین بار چنین كارى كرده یا براى چندمین بار؟ شكار او از پرندگان بوده یا غیر پرنده؟ از حیوانات كوچك بوده یا بزرگ؟ در شب شكار كرده یا روز؟ در احرام عمره بوده یا احرام حج؟!….

یحیى متحیر شد و آثار ناتوانى و زبونى در چهره اش آشكار گردید و زبانش به لكنت افتاد. چرا كه امام (علیه السلام) شقوقى بیان فرموده بود كه یحیى قبلاً به آنها وقوف نداشت. پس از آنكه مردم پراكنده شدند مأمون از امام جواد (علیه السلام) خواست تا پاسخ فروض مسأله را بدهد، امام (علیه السلام) به تك تك آنها پاسخ گفت. آنگاه مأمون از امام (علیه السلام) خواست تا او سؤالى از یحیى بكند. حضرت سؤالى مطرح فرمود، یحیى از پاسخ عاجز ماند و از امام خواست كه خود پاسخ دهد و امام پاسخ آن را بیان فرمود.

از سخنان امام جواد (علیه السلام)

امام جواد (علیه السلام) فرمود: كسى كه بر مركب صبر بنشیند به مقصد پیروزى خواهد رسید. و هر كس كار زشتى را نیكو شمارد در آن شریك است.

و فرمود: روز اجراى عدالت درباره ظالم سخت تر است از روز ستمكارى ظالم بر مظلوم و فرمود: ستمكار و كمك كننده به او و راضى به عمل او شریك یكدیگرند.)

و از سخنان اوست كه فرمود: نعمت خداوند، بر بنده هنگامى فراوان شود كه كمك بسیار بر مردم كند. و نیكوكاران بیش از نیازمندان به انجام كار نیك نیاز دارند.

و نیز فرمود: كسى كه گوش جان به سخن گوینده اى دهد، مثل آن است كه او را بندگى كرده است، پس اگر گوینده از خدا بگوید، بندگى خدا كرده و اگر از شیطان بگوید، بندگى شیطان كرده است.

و فرمود سه چیز است كه انسان را به رضوان خداوند تعالى مى رساند: استغفار زیاد، خوشرویى و خوش برخوردى با مردم و زیاد صدقه دادن.و نیز فرمود: سه چیز در هر كس باشد پشیمان نمى شود: اجتناب از عجله، مشورت با خِبره و توكل به پروردگار در هنگام تصمیم بر كار و فرمود : هر كس بدون دانش وآگاهى دست به كارى بزند فساد كارش بیش از اصلاح باشد.

شخصى از امام جواد (علیه السلام) تقاضا كرد او را در جمله اى كوتاه نصیحتى جامع فرماید. امام فرمود: خود را از كارهایى كه موجب ننگ در دنیا و عذاب در آخرت مى شود حفظ كن.

و فرمود: مؤمن به سه خصلت نیازمند است: توفیق الهى، پندپذیرى از خویش و پذیرش از كسى كه پندش مى دهد. نیازها با امید برآورده مى شوند وبا قضایى الهى فرود مى آیند و تندرستى بهترین بخشش الهى است.و نیز فرمود: تأخیر در توبه, فریب خوردگى است وتعلل بسیار، سرگردانى در پى دارد و بهانه آوردن در برابر خدا، هلاكت به دنبال دارد و پافشارى بر گناه, تحقق مكر خداوندى در مورد خویش است و تنها زیانكارانند كه مكر خداوندى را در مورد خویش محقق مى بینند.