نشست افتتاحیه دوره‌ی جدید کارگاه های ضیافت اندیشه اساتید در سال جاری، با حضور حجت الاسلام والمسلمین دکتر آقایی زاده‌ی ترابی و با موضوع " معرفت شناسی " برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی نهاد نمایندگی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، در این نشست حجت الاسلام و المسلمین ترابی با ذکر مقدمه ای درخصوص رابطه بایدها و نبایدها با موضوع هستی شناسی، اظهار داشت: هر اندیشه ای که بایدها و نبایدهای عملی و اخلاقی انسان را تعیین می کند بر پایه یک هستی شناسی استوار است و اینکه چگونه باید بود، چگونه باید زیست و چگونه باید خود، خانواده، جامعه و جهان را سامان داد؟ بستگی به این دارد که فهم و شناخت انسان از هستی چه باشد؟ به عبارت دیگر ایدئولوژی هر فرد مبتنی بر جهانبینی اوست و ایدئولوژی، حکمت عملی و جهانبینی، حکمت نظری است.
وی افزود: اولین سخن درباره شناخت می تواند این باشد که اساساً آیا شناخت ممکن است و آیا می شود جهان را، انسان را و هستی را شناخت؟ عده ای می گویند شناخت برای بشر غیر ممکن است، ابتدا به نظر می رسد که این نظریه، نظريه سستی است ولی از قضا طرفداران این مکتب دلائل بسیار قوی اقامه کرده اند که جوابگویی به آنها کار ساده ای نیست. لذا در پاسخ به این پرسش که چرا یک نفر مادی فکر می کند و دیگری الهی؟ پاسخ اینچنین است که او جهان را به گونه ای می شناسد و این به گونه‌ی دیگر و از این دو لااقل یکی اشتباه است و یکی صحیح. این جاست که مسئله شناخت صحیح و شناخت غلط مطرح می شود. پس قبل از این که بگوییم جهان این است یا آن ، باید برویم سراغ شناخت و ببینیم کدام شناخت صحیح است و کدام غلط و اصلا شناخت صحيح يعني چه و شناخت غلط یعنی چه؟
مفهوم " معرفت شناسی " و دیدگاه ها
حجت الاسلام و المسلمین ترابی در ادامه، با ارائه این تعریف که معرفت شناسی (یا شناخت شناسی)؛ دانش و فنی است که به مطالعه‌ی شناخت، امکان، شیوه ها، ابزار، منابع، منافع و دیگر مباحث مربوط به آن می پردازد و اکنون به عنوان یک علم مستقل مطرح است افزود: « دانش» به عنوان یک حقیقت وجودی، از دو حیث مورد بررسی واقع می شود؛ نخست جنبه وجودی و هستی شناختی آن، که مربوط به خود علم بوده و به بحث از سنخیت علم و... می پردازد و هیچ ارتباطی با واقع ندارد و دوم جنبه حکایتگری علم و معرفت است که در این حالت ارتباط علم با واقع (واقع نمایی آن) و امكان رسیدن به واقعیت و مطابقت با آن و... مورد نظر است. بخش نخست بر عهده «هستی شناسی معرفت» و بخش بعدی بر عهده «معرفت شناسی» می باشد.
وی در همین ارتباط دیدگاه معرفت شناسان اسلامی را نیز یادآور شد و گفت: « معرفت» در حوزه معرفت شناسی اسلامی هر دو معنا را شامل می شود؛ نخست حیثیت «هستی شناختی»؛ مثلا اینکه آیا علم از سنخ وجود است یا ماهیت ؟ جوهر است یا عرض ؟ كيف نفسانی است؟ و... دیگری حیث «حکایتگری» که در آن از امکان معرفت و ارکان آن و ارزش معرفت و مطابقت آن با واقع و ... بحث به میان می آید. بنابراین مراد از معرفت شناسی، علمی است که به بررسی رسیدن به مطلق علم و واقعیت و مطابقت آن و.... می پردازد، این در حالی است که معرفت شناسان غربی نظر به حیثیت حکایت گری شناخت دارند.
این استاد حوزه و دانشگاه همچنین با بیان اینکه اولین کاربرد اساسی معرفت شناسی جلوگیری از خطای منظم و سیستماتیک ذهن است افزود: دغدغه وقوع خطاهای منظم و پیاپی در ذهن ما و علل وقوع آن و روش های پیشگیری از آن، برخی از این فیلسوفان را وا داشت تا به شیوه هایی بیندیشند که به فیلسوف امکان می دهد تا از معرفت خویش فاصله بگیرند و از بیرون بدان بنگرد و مورد ارزیابی و نقد قرار دهد.
وی در خصوص اهداف و ضرورتهای این بحث اضافه کرد؛ در معرفت شناسی به دنبال پاسخ به سؤالاتی هستیم که مجموع این سؤالات و پاسخ ها مسائل معرفت شناسی را تشکیل می دهند از قبیل اینکه آیا واقعیتی وجود دارد؟ بر فرض وجود، آیا قابل دست یافتن است؟ بر فرض دستیابی، آیا این دستیابی قطعی و یقینی است؟ بر فرض دستیابی یقینی، ابزار آن چیست؟ آیا این معرفت یقینی، مطابق با واقع است؟ ملاک مطابقت و معای صحيح أن چیست؟ " ایسم ها " امروز با یکدیگر در نبرد و ستیز هستند، هر مکتبی برای خود حامی می خواهد و به حمایت حامیان خودش بر می خیزد. جنگ افکار و عقاید همیشه در دنیا بوده است، ولی در دوران سابق چون غالبا افکار و عقاید در اطراف مسائل نظری محض بود، از میان خواص، آن هم خاص الخاصها تجاوز نمی کرد، ولی امروز چون فلسفه های اجتماعی جدید میدان گذاشته اند بازار جنگ عقاید، یعنی جنگ مکتبها و و ایدئولوژیها و ایسمها، داغتر و گرمتر است.
گفتنی است؛ ثبت نام سیزدهمین دوره‌ی طرح ضیافت اندیشه اساتید در مرداد ماه سال جاری انجام شده و جلسات طرح، در قالب کارگاه های16 ساعته و بصورت حضوری در شهریور ماه برگزار می گردد.
