استاد گروه فارماسیوتیکس دانشکده داروسازی دانشگاه  علوم پزشکی مشهد ضمن اشاره به انجام طرح تحقیقاتی "تهیه و  تعیین خصوصیات حامل‌های لیپیدی با ساختار نانو حاوی کوآنزیم Q 10، و بکارگیری آن در ساخت محصولات رفع کننده ی چین و چروک پوست (با قابلیت تولید صنعتی"، بر قابلیت بالای این کرم در نفوذپذیری و اثرگذاری ماندگار تر بر پوست تأکید کرد.

دکتر شیوا گل محمد زاده در گفتگو با وب دا، با بیان اینکه طرح مذکور پروژه دانشجوی پست داک ایشان؛ خانم دکتر هدی عطاپور بوده که با همراهی سایر همکاران از جمله؛ خانم دکتر زهرا طیرانی استاد گروه فارموکودینامی سم شناسی و دکتر آرمیتا صدیقی از رزیدنتهای گروه فارماسیوتیکس به سرانجام رسیده است، افزود: در این طرح بنده نیز به عنوان ارائه دهنده ایده طرح و استاد راهنما حضور داشتم و تمامی فرایند کار به صورت تیمی پیش برده شده است.

دکتر گل محمد زاده در ادامه پیرامون جزییات طرح مذکور گفت: ماده انتخابی ما، در این طرح ماده ای به نام کوآنزیم Q10 بود، این ماده به صورت طبیعی در بدن و همچنین در سلول های ما وجود دارد و باعث تاثیر بر انرژی سلولی می شود و در واقع روی پوست، بدن، قلب، عضلات و .... اثرات مفید زیادی دارد. به عنوان مثال در پوست کوآنزیم Q10 باعث می شود رادیکال های آزادی که در اثر اشعه UV خورشید ایجاد شده را از بین ببرد و در نتیجه پوست را محافظت کند. همچنین این ماده می تواند باعث سنتز کلاژن و الاستین شود که برای پیشگیری از پیری پوست لازم است. هنگامی که انسان پیر می شود کوآنزیم Q10در بدن به تدریج کمتر می شود. لذا رساندن این ماده ضروری به صورت هدفمند به پوست می تواند تا حدی این کمبود را جبران و در پیشگیری و درمان چین و چروکهای پوست مؤثر باشد.

وی ادامه داد: مادهQ10 وقتی به صورت ساده و غیر از سیستم های نوین وارد یک کرم می شود، بیشتر خود را در لایه های بالایی پوست مشغول می کند و در آنجا باقی می ماند و به عمق پوست به صورت موثر و تجمعی نمی رسد. اما اگر از سیستم های نوین داروسازی استفاده کنیم، می توانیم Q10را به لایه های عمقی تر پوست نیز نفوذ دهیم؛ جایی که عملکرد Q10باید آنجا باشد یعنی باید نزدیک به لایه های پایینی اپیدرم و درم باشد؛ بنابراین وقتی Q10 از طریق سامانه وارد پوست شود عملکرد بهتری خواهد داشت، پس به صرف اینکه Q10 را وارد یک کرم کنیم، اثربخشی لازم را نخواهد داشت و باید از تکنولوژی های پشرفته تر نیز استفاده کرد.

این استاد دانشگاه همچنین گفت: سامانه دارو رسانی که ما انتخاب کردیم حاملهای لیپیدی با ساختار نانو با نام مخفف NLC است. NLC ها یک سری مزایایی را برای فرآورده های پوستی دارند و به همین دلیل ما از آنها استفاده کردیم. در واقع NLC ها باعث می شوند تا ماده ای که داخل آنها قرار می گیرد از تخریب توسط نور، هیدرولیز و عوامل شیمیایی محافظت شود. ماده Q10 یک ماده حساس به نور است که وارد کردن آن داخل NLC می تواند آن را محافظت کند تا به محل هدف خود برسد که یک مزیت به شمار می رود.

دومین کاری که NLC ها می توانند انجام دهند، این است که داروی انکپسوله شده در خود را به لایه های عمقی تر پوست ببرند و آنجا تجمع یابند یعنی دارو را به محل هدف خود که لایه های عمقی تر پوست است، برسانند و در آنجا تجمع کنند که این نیز یکی دیگر از مزایای NLC و علت انتخاب ما برای این طرح بود و سوم اینکه NLC ها، یک خاصیت اکلوسیو یا مسدود کننده یا مرطوب کننده متعاقب آن دارند و خاصیت مرطوب کنندگی باعث می شود که جذب پوستی فرآورده نیز بیشتر شود.

در عین حال NLC ها، باعث انعکاس اشعه UV می شوند، یعنی UV را از پوست دفع می کنند؛ بنابراین علاوه بر اینکه Q10 را به پوست می رسانند، نزدیک به یک ضد آفتاب فیزیکال می تواند نور را دور کرده و در نتیجه مانع اثرات منفی UV روی پوست شود. این مزایا باعث شد از این سامانه نوین نانو برای طرح خود استفاده کنیم تا در کنار مزایای Q10 بتواند حامل مناسبی برای Q10 باشد.

دکتر گل محمد زاده در ادامه بیان داشت: برای ساخت فرمولاسیون مؤثر و بهینه متغیرهایی داشتیم. این متغیرها شامل مقدار و نوع لیپید جامد، مقدار و نوع لیپید مایع، مقدار و نوع سورفاکتانتها و همچنین روش تهیه بود. بعد از تهیه نانوذرات مختلف با توجه به سایز و درصد انکپسولاسیون و پایداری بهتر به یک فرمول بهینه دست پیدا کردیم. برای تعیین خصوصیات نانوذرات، اندازه گیری سایز، پتانسیل زتا، درصد انکپسولاسیون، ارزیابی  DSC، ارزیابی FTIR، عکسبرداری با میکروسکوپ الکترونی و ... انجام دادیم و پایداری نانو ذرات را در طول زمان به مدت یک سال، در دماهای مختلف براساس استاندارد ICH مورد بررسی قرار دادیم. همچنین جذب و تجمع پوستی نانوذرات را نسبت به کرم ساده حاوی Q10 بررسی کردیم.  نانوذرات بهینه با سایز حدود 100 تا 200 نانو متر و درصد انکپسولاسیون بالای 90 درصد و پایداری بیش از یکسال به دست آمد.

برای اینکه از میزان اثربخش بودن فرمولاسیون آگاه شویم، یک سری تستهای سلولی نیز انجام دادیم. با تست های سلولی که برای این مورد وجود دارد و استاندارد نیز می باشند، اثرات انتی اکسیدانی آن را بررسی کردیم و با Q10 که به فرمNLC نیست و به فرم آزاد است مورد مقایسه قرار دادیم و مشاهده کردیم که  وقتی Q10 به فرمNLC استفاده می شود، اثرات آنتی اکسیدانی آن چندین برابر می شود و همین اثرات آنتی تیروزیناز نیز دارد.

 آنتی تیروزیناز در واقع باعث می شود، اثرات ضد لکی بروز کند چرا که فعال شدن این آنزیم، باعث ایجاد لک در پوست می شود و مهار این آنزیم می تواند باعث جلوگیری از لک شود و مشاهده کردیم که NLC که Q10 داخل آن وارد شده است، اثرات آنتی تیروزینازی آن نیز بیشتر می شود یعنی مهار کننده بیشتر آنزیم آنتی تیروزیناز شده است و اثرات ضد لکی نیز قاعدتاً بیشتر خواهد داشت. لذا فرمولاسیون ما اثرات آنتی اکسیدانی و اثرات آنتی تیروزینازی یا ضد لکی آن هم بیشتر شد.

از نظر تجمع پوستی نیز، ما به ناچار از پوست موش استفاده کردیم که ببینیم بعد از یک مدت به چه میزان می تواند در پوست تجمع پیدا کند، که نتایج نشان داد، فرم NLC حاوی Q10 نسبت به فرم کرم معمولی خود، تجمع پوستی بیشتری داشت، یعنی کرم معمولی بیشتر روی پوست باقی می ماند و خیلی وارد پوست نشد، در نتیجه اثربخش نیز نخواهد بود اما مدل NLCQ10 وارد عمق پوست شد و تجمع پوستی زیادی در داخل پوست داشت، بنابراین، ما این اثرات مفید را از فرمولاسیون خود داشتیم. با توجه به اینکه ما از منظر صنعتی به این قضیه نگاه می کردیم، سعی ما بر آن بود که در مراحل مختلف ساخت، این نگاه صنعتی را نیز داشته باشیم.

این استاد و محقق دانشگاه خاطرنشان کرد: یکی از فاکتورهایی که برای حوزه صنعت مهم است، قیمت تمام شده آن محصول می باشد. کاری که ما انجام دادیم این بود که از لیپیدها و نیز سورفکتانت هایی استفاده کردیم که قیمت خیلی بالایی ندارند و در صنعت نیز به راحتی قابل تهیه هستند. البته آن چیزی که کار ما را برجسته می کند، تکنولوژی و دانش فنی بالای این محصول است، بنابراین قیمت تمام شده ترکیبات محصول، خیلی بالا نیست ولی می توان قیمت را با با توجه به تکنولوژی بالای تهیه و دانش فنی، تعیین کرد که آن در اختیار ما قرار دارد.

ما کار را به این مرحله رساندیم با توجه به تمام نتایج و پایداری که انجام دادیم و موادی که برای تهیه این محصول استفاده کردیم کاملا قابلیت تهیه در حوزه صنعت را دارد. ما روش تهیه صنعتی برای آن داریم، که خوشبختانه پیش تست های آن را زده ایم و می توانیم بگوییم که اگر حمایتی از سوی دانشگاه برای صنعتی کردن آن داشته باشیم این محصول در حال حاضر آماده است که آن را به سمت صنعت ببریم. بنابراین با توجه به اینکه پیش فرمولاسیون ها و پیش تست های آن انجام شده است و با نگاه صنعتی نیز اقدام به انجام و تولید این محصول کرده ایم و چنانچه، حمایت های خاصی برای صنعتی شدن آن از سوی معاونت پژوهشی دانشگاه و دانشگاه صورت بگیرد، ما این همت را خواهیم داشت، که این فرآورده را به سمت صنعتی شدنش پیش ببریم.

دکتر گل محمدزاده یادآور شد؛ از این تحقیق دو مقاله ISI  نیز به چاپ رسیده است. از این مرحله به بعد کارهای آکادمیک ما تقریبا به اتمام رسیده است، البته هر فرآورده ای که وارد صنعت می شود این گونه نیست که ارتباطشان با ما قطع شود چون وقتی یک فرآورده در حد تولید انبوه وارد بازار می شود، پشتیبانی علمی خاص خود را دارد که برای آن قسمت ها در کنار آنها خواهیم بود. باید توجه داشت که ورود به صنعت ورود به دنیای دیگر است و حمایت های خاصی را می طلبد که محصولات را به سمت صنعتی شدن سوق دهیم. لذا دانشگاه و واحد ارتباط با صنعت بایدکمک کنند و راهنمایی های لازم را انجام دهند.