ایده‌ی انکپسوله کردن داروی گلاتیرامر استات که فراورده ای مؤثر در کاهش و به تعویق انداختن علائم بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس است، به عنوان یکی از طرح های تحقیقاتی اثربخش در دانشگاه علوم پزشکی مشهد، با کد 961696  ثبت گردید.

دکتر نیلوفر رحیمان، عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و مجری این طرح تحقیقاتی در گفتگو با وب دا، پیرامون شکل گیری ایده و جزئیات انجام طرح یاد شده گفت: در حال حاضر یکی از چالش های اصلی در مورد بیماری های خود ایمنی ( که از جمله بیماری های ناتوان کننده هستند)، کنترل و کاهش شدت علائم بیماری به صورتی مؤثر است و با توجه به اینکه داروهای موجود در بازار دارویی ایران در زمینه بیماری های خود ایمنی تزریقی بوده، اثرات آن کوتاه مدت است و به اندازه لازم اثر بخشی ندارند و از طرفی چالش تزریق مکرر برای بیماران گاهی منجر به عدم پایبندی کامل آن ها به درمان میشود، از این رو، ایده انکپسوله کردن داروی گلاتیرامر استات که دارویی مؤثر در کاهش و به تعویق اندازنده علایم بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس است، شکل گرفت.

این محقق دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه داد: هر چند که داروی گلاتیرامر استات به فرم تجاری هم اکنون توسط شرکت های دارویی مختلفی تولید میگردد اما مشکل اصلی آن حذف زود هنگام پس از تزریق زیرجلدی و در نتیجه نیاز بیماران به تزریق های مکرر این داروست. ضمن آنکه داروی مذکور به طور کامل به محل اثر خود از جمله ماکروفاژها و سلول های ایمنی نمیرسد و درصد زیادی از آن به علت ویژگی هایی از جمله وزن ملکولی پایین پپتید های تشکیل دهنده دفع می گردد. بنابراین تصمیم بر طراحی یک فرمولاسیون مؤثرتر و و طولانی اثر تر از این دارو، با انکپسوله کردن آن در یک فرمولاسیون لیپوزومال موثر قرار گرفت و هدف اصلی از طراحی این سیستم دارویی، کاهش سرعت رهش این دارو و طولانی اثر کردن آن همراه با افزایش اثربخشی آن در درمان بیماری خود ایمنی مالتیپل اسکلروزیس می باشد.

دکتر رحیمان در خصوص کاربرد و ویژگی های پژوهش یاد شده گفت: در بررسی‌های انجام‌شده، این فرمولاسیون لیپوزومی از دارو؛ چه در مطالعات برون تن و چه درون تن، ویژگی های مطلوبی را نشان داد. ضمن آنکه Tailor کردن اندازه ذره ای و بار الکتریکی برای بهینه سازی برداشت این دارو توسط ماکروفاژها، پایداری بالا (برون تن و درون تن)، عدم سمیت سلولی و عدم سمیت حاد ، بیانگر این نکته بود که فرمولاسیون لیپوزومال میتواند پتانسیل بالایی برای بهبود اثر و طولانی اثر شدن نسبت به فرم آزاد این دارو داشته باشد.

همچنین در بخش درون تن در گروهی از موش‌های مبتلا به مدل بیماری ام اس (فلج) این فرمولاسیون لیپوزومال دارویی نتایج مثبتی نشان داد و این دارورسانی هم به طور پروفیلاکتیک و هم به صورت درمانی اثربخشی خوبی داشت و سبب شد با افزایش فاصله تجویز دارو به یک یا 2 هفته یک بار (به جای تزریق زیرجلدی هر روزه دارو) با دوز کمتر، اثر بخشی بیشتری را در زمینه کاهش معنا دار علایم بالینی بیماری و هم چنین افزایش سلول های ایمنی ضد التهابی و کاهش سلول های ایمنی التهابی نشان دهد. از طرفی افزایش معنادار ساخت مجدد غشای تخریب شده میلین در مدت 1 ماه دوره درمانی موش های مبتلا به فلج، بسیار مؤثر بود. همچنین هیچ گزارشی از مرگ‌ و میر یا عوارض جانبی قابل‌توجه ثبت نشد. اثربخشی این فرمولاسیون از همه نظر نسبت به فرم آزاد دارو  بهتر و مطلوب تر  بود.

چالش ها و محدودیت های انجام طرح مطالعاتی

استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه بودجه محدود و محدودیت های دستیابی به کیت القای بیماری، از چالش‌های اصلی این پروژه بوده‌اند افزود: به همین منظور انتظار داریم توجه بیشتری به بودجه‌های تخصیصی بخش پژوهش شود تا موقعیت تجاری سازی محصولات مؤثر در بیماری های ناتوان کننده ای مانند مالتیپل اسکلروزیس تسهیل شود. این سیستم دارویی با توجه به مؤثر بودنش نیاز به حمایت های بیشتری از سمت دانشگاه و صنعت برای تکمیل مراحل پیش بالینی و بهبود و تسریع روند تجاری سازی دارد.

وی در خصوص چشم‌انداز تولید و تأثیر این مطالعه در صنعت داروسازی کشور هم گفت: امیدوار هستیم که با تأمین گرنت و بودجه این طرح را گسترده تر کنیم و پس از تکمیل مطالعات پیش بالینی این فرم دارویی رو به فاز بالینی ببریم تا به امید خدا در آینده بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس بتوانند از مزایای این شکل دارویی بهره و درمان مؤثرتر و با عوارض جانبی کمتر داشته باشند.

دکتر رحیمان پیرامون نتایج علمی این طرح و استقبال از آن اظهار کرد: نتایج طرح مذکور در قالب مقاله‌ای در ژورنال International Journal of Pharmaceutics با ضریب تأثیر 5.8 به چاپ رسیده است. تولید این فرآورده، گامی مؤثر در جهت کنترل علایم خود ایمنی و همچنین درمان (کاهش التهاب، تحریک و تسریع ساخت و برگشت غشای میلین تخریب شده) در بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس می باشد.

بر خود لازم میدانم از هدایت های ارزشمند استاد بزرگوار جناب آقای دکتر جعفری که سنگ بنای اصلی این پژوهش بودند و در جهت ایده و پیشبرد این پژوهش زحمات فراوانی را متقبل شدند، صمیمانه سپاس گزاری کنم.