عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی مشهد با اشاره به انجام طرح مطالعاتی " تهیه و ارزیابی کارائی نانوفیبر زیر زبانی ملاتونین در بهبود اثرات ضد سرطانی دوکسوروبیسین" گفت: در این پژوهش، نانوفیبرهای زیرزبانی ملاتونین با استفاده از تکنیک الکتروریسی با موفقیت تهیه و کارایی آن در بهبود عملکرد داروی ضد سرطان دوکسوروبیسین به روش برون تنی و درون تنی مورد بررسی قرار گرفت.

دکتر مریم هاشمی، عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و مجری این طرح پژوهشی در گفتگو با وب دا، پیرامون جزئیات مطالعه انجام شده گفت: ایده‌ی این طرح تحقیقاتی  که از جمله طرح های پایان یافته با کد 4011163 می باشد، با تمرکز بر بحث درمان بیماری سرطان که امروزه یکی از دلایل مهم مرگ و میر در جهان بشمار میرود شکل گرفت و نیز با توجه به اینکه دوکسوروبیسین که یکی از  پرمصرف ترین دارو ها در  شیمی درمانی میباشد، منجر به عوارض جانبی شدیدی از جمله اختلالات میوکارد و آسیب به مغز استخوان می شود.

وی در عین حال گفت: در مطالعات مختلفی نشان داده شده که مصرف ملاتونین همراه با داروهای ضدسرطان باعث افزایش اثربخشی رژیم شیمی درمانی می گردد و از سلول های معمولی در برابر آسیب شیمی درمانی نیز محافظت می کند.

دکتر هاشمی ادامه داد: راه تجویز روتین ملاتونین به صورت خوراکی می باشد؛ اگرچه این دارو از فراهمی زیستی خوراکی پائین و متغیری برخوردار می باشد. به همین علت تلاش های بسیاری به منظور ارتقا حلالیت، پایداری و خواص فارماکوکینتیکی و فلرماکولوژی ملاتونین صورت گرفته است. 

وی همچنین گفت: مزیت های دارورسانی زیرزبانی را می توان، ورود دارو به جریان خون بدون تأثیرپذیری از روده و اسید گوارشی و عبور  اول کبدی ، جذب سریع  و اثر گذاری فوری دارو، قابل استفاده بودن برای بیماران مسن و دارای مشکل بلع، و تحریک کنندگی خیلی کم نام برد. ضمناً فرمولاسیون های مبتنی بر نانوذرات، مزایایی از جمله؛ افزایش حلالیت، اثربخشی و کاهش عوارض جانبی داروها را داشته و با تغییر کینتیک دارو باعث آزادسازی کنترل شده دارو و محافظت از آن در بدن و نیز هدفمند سازی دارو می شود. لذا هدف از این مطالعه تهیه و بررسی خصوصیات نانوفیبرزیرزبانی ملاتونین به منظور بهبود خواص فیزیکوشیمیایی آن و نیز افزایش اثرات ضد سرطانی و کاهش عوارض دوکسوروبیسین در مجاورت با نانوفیبر ملاتونین بود.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، در خصوص کاربرد و ویژگی های طرح مذکور گفت: در این مطالعه، نانوفیبرهای زیرزبانی ملاتونین با استفاده از روش الکتروریسی با موفقیت تهیه و خواص فیزیکوشیمیایی آنها به طور کامل مشخص شد. در همین راستا مطالعات سلولی با استفاده از رده سلولی سرطان کولورکتال C26 که در اکثر مطالعات اثر داروها بر روی سرطان به عنوان سلول نمونه در نظر گرفته می شود، نشان داد که نانوفیبر ملاتونین بهینه، هنگام مصرف همزمان با دوکسوروبیسین، اثر ضد سرطانی سینرژیک اعمال می‌کنند. در مطالعات درون تنی، درگروه موش های تیمار شده با دوکسوروبیسین (تک دوز، وریدی) و نانوفیبر ملاتونین (روزانه، به مدت 21 روز) نیز کاهش قابل توجهی درحجم تومور، آسیب اندامی و سمیت قلبی به همراه میزان بقای 100 درصد در مقایسه با داروی آزاد دوکسوروبیسین و ملاتونین مشاهده گردید. نانوفیبر زیرزبانی ملاتونین تهیه شده در بزاق شبیه سازی شده در ثانیه اول به طور کامل باز شده و در حدود 90 ثانیه به طور کامل حل می گردد در حالی که انحلال قرص زیرزبانی می تواند تا 3 دقیقه طول بکشد.

دکتر هاشمی اضافه کرد: در مصرف قرص زیرزبانی توصیه شده بیمار حتی بزاق خود را در مدت زمان مصرف دارو قورت ندهد زیرا مقداری از دارو از طریق بزاق به دستگاه گوارش منتقل شده و جذب نمی گردد. همچنین سایز، تخلخل، ترپذیری  و سختی قرص نقش مهمی در زمان باز شدن قرص دارد.

وی در رابطه با فرآیند تولید، چالش‌ها و مسیر پیش‌رو در این پژوهش اظهار کرد: از آنجائیکه نانوفیبرهای زیرزبانی، هم مزایای تجویز زیر زبانی و هم مزایای نانو سیستم ها را رادارا می باشند بنابراین می توانند یک استراتژی امیدوارکننده ای برای درمان سرطان و سایر بیماریها ارائه دهند.  هر چند که مرحله تجاری‌سازی این سیستم با چالش‌هایی  از جمله بهیه سازی فرمولاسیون برای تولید در مقیاس نیمه صنعتی و صنعتی و فراهم کردن تجهیزات الکتروریسی رو به رو می باشد که نیازمند حمایت‌های دانشگاه و صنعت برای توسعه تجهیزات و زیرساخت‌های مرتبط است.

دکتر هاشمی در ادامه خاطرنشان کرد: هم اکنون شرکت های مختلفی در ایران دستگاه الکتروریسی را در دو نوع اصلی آزمایشگاهی و صنعتی تولید می‌کنند.  چند محصول موفق نیز از نانوفیبر زیرزبانی نیز در بازار وجود دارد که عمدتاً در حوزه مسکن ها، هورمون ها و ترک اعتیاد متمرکز شده اند. امید است که با تجاری سازی این محصول تولید سایر فراورده های دارویی در شکل نانوفیبر های زیر زبانی تسهیل گردد.

لازم به ذکر است؛ این طرح پژوهشی به عنوان پایان‌نامه مشترک خانم سبا شاهگردی و آقای نیما نصرت زاده، دانشجوی داروسازی با راهنمایی و همکاری جناب آقای دکتر عباسپور، هیأت علمی دانشکده داروسازی و سرکار خانم دکتر سمیه معروضی دانشجوی پسا دکتری دانشکده داروسازی  انجام شده است و علاوه بر پیگیری تجاری سازی، در مرحله چاپ مقاله در مجله  Journal of Drug Delivery Science and Technology با ایمپکت فاکتور 4.5  می باشد.