طب چینی و مکمل قدمتی به طول هزاران سال دارد و برخی منابع، آن را از انواع طب سنتی ممالک شرق می‌شناسند و خاستگاه آن را به زمان پیدایش بشر در این مناطق مربوط می‌سازند.
هر چند طب سنتی ایرانی نیز قدمتی مشابه این نوع پزشکی دارد اما تفاوت‌هایی بین این دو وجود دارد که برخی از آنها فرهنگی است و برخی نیز مربوط به نوع زندگی، منطقه‌ی جغرافیایی، اعتقادات دینی و اقلیم طبیعی می‌باشد.
به هر روی، ایجاد رشته‌ی طب چینی و مکمل از اوایل دهه‌ی 1380 شمسی در دانشگاه علوم پزشکی مشهد مطرح شده و به گفته‌ی رئیس گروه این رشته، اولین بار در سال1384 تعدادی از دانشجویان این دانشگاه که دارای مدرک دکترای حرفه‌ای بوده‌اند برای کسب معارف این رشته‌ی پزشکی مکمل به کشور چین اعزام شدند.
بازگشت این گروه از دانشجویان حدود 4 سال بعد اتفاق افتاد و 6 نفر از این درمان‌گران طب مکمل که همگی با درجه‌ی تخصصی طب چینی به ایران برگشته بودند در دانشگاه علوم پزشکی مشهد به عنوان عضو هیأت علمی جذب شدند.
گروه آموزشی طب چینی و مکمل این رشته چگونه شکل گرفت
مدیر گروه طب چینی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد درباره‌ی تاریخ تشکیل این دانشکده می‌گوید: در سال 89 و پس از جذب متخصصین این رشته در دانشگاه علوم پزشکی مشهد، شورای دانشگاه، گروه طب چینی را در دانشکده‌ی طب سنتی مصوب کرد و در همان سال، فراخوان انجام گرفت و گروه تشکیل گردید.
دکتر حمیدرضا بهرامی می‌افزاید: در حال حاضر، این گروه 6 عضو دارد که یکی از آنها دانشیار است و 5 نفر مقام استادیاری دارند. این 5 نفر عضو هیأت علمی آموزشی هستند و یک نفر هم عضو پژوهشی می‌باشد. این گروه در طول 8 سال گذشته توفیق داشته که 160 مقاله‌ی علمی و تحقیقاتی را در مجلات مختلف داخلی، علمی پژوهشی و سایر نشریات و منابع علمی به چاپ برسانند و به همین میزان نیز طرح‌های تحقیقاتی مصوب ارائه داده‌اند که یا کار تحقیقاتی آنها پایان یافته و یا کماکان در حال اجرا می‌باشد.
وی این کارنامه‌ی علمی را برای گروه، قابل قبول می‌داند و تجربیات گروه در زمینه‌ی درمان، بازتوانی، همکاری در تولید داخلی، ثبت اختراعات دارویی و روش‌های درمانی، موفق ارزیابی می‌کند.
آیا دانشکده طب چینی دانشجو می‌پذیرد؟
اعضای گروه آموزشی طب چینی و مکمل، تا کنون ده‌ها طرح پژوهشی را در زمینه‌ی تأثیرات طب گیاهی و طب سوزنی در بیماری‌های مختلف به صورت مستقل و یا با اعضای سایر گروه‌ها به انجام رسانده‌اند. نتایج بیشتر این طرح‌ها منتشر گردیده و در منابع علمی برای مراجعه‌ی محققین یا سایر علاقه‌مندان موجود می‌باشد.
به گفته‌ی مدیر گروه آموزشی طب چینی و مکمل، برنامه‌ی آموزشی طب سوزنی در سال 92 در شورای عالی آموزش در وزارت بهداشت و درمان مورد تصویب قرار گرفته اما هنوز تا حال حاضر، شورای گسترش با پذیرش دانشجو در این رشته در دانشگاه علوم پزشکی مشهد موافقت نکرده است.
وی یادآور می‌شود که دانشگاه علوم پزشکی مشهد، نخستین دانشگاه ایران است که امتیاز تشکیل گروه آموزش طب چینی و تصویب برنامه‌ی آموزشی این رشته‌ی پزشکی را به دست آورده و با وجود دوره‌های متعدد بازآموزی زیر نظر استادان مطرح داخلی و خارجی و نیز ارائه‌ی پکیچ طب سوزنی و ارائه‌ی صدها مقاله توسط اعضای گروه در مجامع علمی و کنفرانس‌های داخلی و خارجی، متأسفانه هنوز دانشجویی در این رشته‌ی دانشگاهی پذیرش نشده است.
داوران داخلی و خارجی بر دوره‌ها نظارت کنند
وی تاکید می کند: به شورای دانشگاه و سایر مقامات و مسؤولین هم در وزارت بهداشت هم در دانشگاه گفته‌ایم که حاضریم تحت نظارت مستقیم و ارزیابی حین آموزش توسط داوران داخلی یا بین‌المللی، دانشجویان را تربیت کنیم و اگر آموزش‌ها، استاندارد لازم را نداشت یا از کیفیت و عمق محتوایی کافی برخوردار نبود به کار آموزش پایان بدهیم.
وی ادامه می‌دهد: سازمان بهداشت جهانی و مراجع علمی دنیا دهه‌های متمادی است که تأثیر این نوع طب در درمان اصلی و جانبی بسیاری بیماری‌ها را تأیید کرده و هزاران مقاله در این زمینه در منابع علمی به چاپ رسیده است.
تشکیلات درمانی طب چینی و مکمل در مشهد
به گفته‌ی مدیر گروه طب چینی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد، گروه ،یک کلینیک مجهز درمانی با 15 تخت در بیمارستان امام رضا(ع) دارد که از سال 91 کار خود را آغاز کرده و تا امروز، هزاران بیمار را معالجه و از رنج و درد نجات بخشیده است.
وی با قدردانی از مقامات و مدیران دانشگاه برای تأمین و تجهیز این مرکز درمانی می‌افزاید: برخی شبهه‌ها در خصوص جایگاه علمی اعضای گروه یا درجه‌ی تخصصی این پزشکان مطرح شده که به هیچ‌وجه موضوعیت ندارد زیرا مدارج علمی اعضای هیأت علمی، در مراجع مختلف دانشگاه و وزارت متبوع ارزیابی می‌شود و تنها پس از تأیید این مدارج است که آنها به سمت اعضای هیأت علمی برگزیده می‌شوند.
وی می‌افزاید: اساسا تا کسی نتواند تخصص خود را به دانشگاه اثبات کند و مراحل علمی لازم را بگذراند عنوان دانشیار یا استادیار را به او اعطا نخواهند کرد. مدارک اعضای گروه، همه مصوب شورای عالی وزارت بهداشت است و در صحت و اعتبار این مدارک و جایگاه علمی دارندگان آنها، هیچ‌گونه تردیدی وجود ندارد.
در چه بخش‌هایی موفق بوده‌اند؟
بیماری ام‌اس، خستگی در مبتلایان ام‌اس که از عوارض شایع این بیماری است، بیخوابی در بیماران دیالیزی، سردردهای مقاوم به درمان، اختلال بیش‌فعالی، اضطراب توأم با افسردگی، چاقی، بیرون زدگی دیسک کمری و گردنی و برخی عوارض دیابت، تنها بخشی از بیماری‌ها و ناراحتی‌هایی است که درمان آنها با طب چینی و سوزنی، در بخش‌های مختلف دانشگاه علوم پزشکی مشهد مورد آزمون قرار گرفته و نتایج آن نیز تأیید شده و مقالات حاصل از این پژوهش‌های میدانی در مجلات معتبر علمی داخلی و خارجی به چاپ رسیده است.
دکتر بهرامی، گرایش‌ها یا زیرشاخه‌های طب چینی را طب سوزنی، طب گیاهی، ماساژ درمانی، رژیم درمانی و ورزش درمانی برمی‌شمارد و می‌گوید: هیچ کس در هیچ منبع علمی ادعا نکرده که فلان رشته‌ی پزشکی، چه پزشکی کلاسیک و مدرسی و چه پزشکی مکمل، می‌تواند تمام بیماری‌ها را درمان کند.
هیچ کس چنین ادعایی ندارد
وی ادامه می‌دهد: اصولا این ادعا، جایگاه علمی ندارد و هر بیمار و هر نوع بیماری، یک نوع درمان و یک درمانگر را می‌طلبد.
این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌افزاید: اگر چه مکاتب طب سنتی ایرانی یا چینی، می‌توانند مکاتب طبی کاملی نام بگیرند اما با متدلوژوی امروزی، هیچ‌کدام از این مکاتب، مورد آزمون کامل قرار نگرفته‌اند ولی تجربیات هزاران ساله‌ی بشری، می‌تواند بهترین گواه برای مؤثر بودن فراورده‌ها و دستاوردهای این مکاتب در درمان بیماری‌ها باشد.
مدیر گروه آموزشی طب چینی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌گوید: علاوه بر خود رشته‌ی پزشکی و محتوای علمی آن، دو عامل مهم دیگر در درمان بیماران، یکی درمانگر و یکی توانایی و تبحر او در بکارگیری روش‌های درمانی و داروهای مختلف است که درمان را با موفقیت یا عدم موفقیت روبرو می‌کند از طرف دیگر، فیزیولوژی بیمار نیز عامل مؤثر دیگری در فرایند درمان است که می‌تواند این امر را تحت تأثیر قرار دهد.
وی مداخلات افراد غیر صلاحیت‌دار و غیر متخصص در رشته‌های طب چینی و مکمل را یکی دیگر از مشکلاتی عنوان می‌کند که باعث ایجاد شبهه و نگاه منفی در بین بیماران و مردم عادی می‌شد.
درمانگر صلاحیت‌دار یک فاکتور مهم است
دکتر بهرامی تأکید می‌کند: نباید هر کسی را که بدون طی مراحل علمی و داشتن مدرک پزشکی، و صرفا با گذراندن یک دوره‌ی دستیاری ساده نزد، یک درمانگر طب سوزنی، اقدام به این نوع درمان می‌کند، درمانگر واقعی و علمی بدانیم زیرا طب سوزنی، فقط بکارگیری سوزن‌ها در بدن بیمار نیستند بلکه هزاران حقیقت علمی و دانسته‌های پردازشی علمی هست که یک متخصص دانشگاهی باید به آنها واقف و مسلط باشد تا بتواند فرایند درمان را پیش ببرد و بیمار را از رنج و درد رهایی بخشد.
این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد یادآور می‌شود: اصولا در تمام رشته‌های طب مکمل همانند پزشکی آکادمیک، پاسخ بیمار به دارو و درمان، یک فاکتور مهم در پیشبرد درمان است و از آنجا که درمان‌های گیاهی، دیرتر پاسخ می‌دهند لذا انتظارات کسانی که داروی شیمیایی مصرف می‌کنند و در عرض چند ساعت ممکن است نتیجه بگیرد، در این نوع درمان، برآورده نمی‌شود و گمان می‌کنند که طب سنتی، ناتوان است در حالی که تمام جوامع، هزاران سال با همین داروها و روش‌های سنتی و آنچه امروز طب مکمل نامیده می‌شود، بیماری‌هایشان را درمان کرده و به زندگی خود ادامه داده‌اند.
درمان طبیعی، کم‌عارضه است
وی تصریح می‌کند: امروز دیگر برای هیچکس تردیدی وجود ندارد که درمان‌های مبتنی بر طبیعت، آثار و عوارض بسیار کمتری از درمان‌های شیمیایی دارند و از همین روست که پیشگیری از بیماری‌های امروزی، نیازمند روش‌های مختلف طب مکمل است.
وی در پایان این گفتگو، توضیح می‌دهد: با اینکه ما اولین مرکز دانشگاهی بودیم که برنامه‌ی آموزشی (کریکلوم) این رشته را تصویب کردیم، با وجود این، برخی دانشگاه‌ها در کشورهای همسایه، از ما پیش افتادند و در طول این سال‌ها که ما هنوز در این باره فکر می‌کنیم، آنها دانشجو گرفته و نزدیک به فارغ‌التحصیلی دانشجویان‌شان هستند.
