ژنتیک یا علم وراثت یکی از رشته های علوم زیستی می باشد؛ که موضوع آن مطالعه پدیده هایی است که توسط آن خصوصیات یا صفات جانداران از والدین به فرزندان به ارث می رسد. علاوه براین ژنتیک اساس شباهت‌ها و تفاوتها را توضیح می دهد .
از این رو پایگاه خبری وب دا؛ بر آن شد تا با تهیه گزارشی به تلاش های گروه ژنتیک دانشگاه علوم پزشکی مشهد در همه ابعاد بپردازد.
ابتدای این گزارش به دکتر مجید مجرد؛ عضو هیأت علمی گروه ژنتیک و مدیرگروه ژنتیک دانشگاه علوم پزشکی مشهد اختصاص داشت.
وی در ابتدا گفت: به لحاظ ساختاری از سال 87 گروه ژنتیک به صورت مصوب در دانشگاه مشهد کار خود را پیش گرفته است و اکنون دانشجوی فوق لیسانس در بعد آموزشی پذیرش می کند.
دکتر مجرد تصریح کرد: این گروه از سال 83 دانشجوی دکترای تخصصی ژنتیک را تربیت می کند و دیگر فعالیت های آموزشی را در قالب همکاری در پایان نامه های دانشجویان و رشته های مختلف تربیت دانشجویان پزشکی، دندان پزشکی و دیگر علوم پیراپزشکی انجام می دهد.
گروه ژنتیک مشهد در ابعاد پژوهشی بسیار قوی ظاهر شده است
مدیرگروه ژنتیک دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ابراز داشت: در بعد پژوهشی فعالیت بسیار قوی در گروه قبل از اضافه شدن اساتید جوان صورت گرفته است و وجود افرادی مانند دکتر عباس زادگان در پژوهشکده بوعلی به عنوان یکی از نخبگان و دانشمندان برجسته جهانی در انجام فعالیت های پژوهشی به گروه کمک بسیاری کرده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد افزود: دکتر حسن زاده نیز در خصوص تحقیقات سیتو ژنتیک در خصوص جانبازان شیمیایی و سرطان ها در حال فعالیت هستند و در موارد سقط و نازایی که در کل کشور به عنوان یک مشکل مطرح است تحقیقاتی را دنبال می کنند.
وی تصریح کرد: اساتید جوان تر در خصوص سرطان و بیماری های ژنتیکی کمتر شناخته شده ای که در جامعه ایران علی رغم فراوانی؛ اما به دلیل وجود دیگر اولویت ها کمتر مورد توجه قرار گرفته اند به تحقیق می پردازند.
دکتر مجرد اظهار داشت: در زمینه علوم نوین ژنتیک نیز تعدادی از اعضای هیأت علمی در حال ورود به حیطه درمان بیماری های ژنتیک می باشند. امری که تا کنون بر اساس روند کاری علم ژنتیک که تشخیص و جلوگیری از تولد نوزاد مبتلا بوده کمتر مورد توجه قرار داشته است.
گروه ژنتیک دانشگاه مشهد در حال ورود به حوزه بالین است
مدیرگروه ژنتیک دانشگاه علوم پزشکی مشهد بیان داشت: علم ژنتیک در دانشگاه علوم پزشکی مشهد به عنوان یکی از دو هزار دانشگاه برتر جهان از میان 100 هزار دانشگاه در حال ورود به علم بالین است.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: در میان دانشگاه های کشور نیز مشهد دارای رتبه سوم به لحاظ تولید علم و امکانات زیر ساختی و در رده اول کشور به لحاظ نیروی انسانی در علم ژنتیک است.
وی تصریح کرد: در چند سال قبل همراه با تکنولوژی ها و امکانات جدید ارتباط روز افزونی بین بخش ژنتیک و علوم بالینی اتفاق افتاده است.
گروه های مختلف از خدمات نوین گروه ژنتیک بهره می برند
دکتر مجرد ابراز داشت: زمانی در حوزه ژنتیک برخی آزمایشگاه های معمولی در بخش های دولتی و خصوصی انجام می گرفت؛ اما اکنون برخی گروه های بالینی مانند اعصاب و روان، اطفال، انکولوژی و رادیوتراپی از خدمات نوین گروه ژنتیک در حال استفاده هستند.
مدیرگروه ژنتیک دانشگاه علوم پزشکی مشهد تاکید کرد: علم ژنتیک در بخش های دولتی و خصوصی و تحقیقات به لحاظ کاربردی و علوم پایه نیز به سمت خوبی در حال حرکت است.
دکتر محمد حسن زاده نظر آبادی به عنوان یکی از پیشکسوتان این علم در دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز گفت: گروه ژنتیک از سال 1387 در دانشگاه مشهد شکل گرفت و در سال 1364 آزمایشگاه ژنتیک به منظور تشخیص ناهنجاری های کروموزومی راه اندازی شد.
وی ادامه داد: این گروه از سال 1378 با افزوده شدن اعضای هیأت علمی توانا و مجرب توانست با هشت عضو هیأت علمی کار خود را ادامه دهد.
تا کنون 9 دوره پذیرش دانشجوی کارشناسی ارشد در گروه ژنتیک برگزار شده است
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد به حضور دانشجویان کارشناسی ارشد در گروه ژنتیک دانشگاه اشاره کرد و بیان داشت: دوره نهم پذیرش دانشجوی کارشناسی ارشد برگزار شده است و تا کنون 36 دانشجوی کارشناسی ارشد در این گروه پذیرش و 23 دانشجو نیز در حال تحصیل می باشند.
دکتر حسن زاده تاکید کرد: این گروه دارای 16 دانشجوی PHD است و به لحاظ عضو هیأت علمی و تعداد دانشجویی که در گروه پذیرش شده است پس از دانشگاه علوم پزشکی تهران بزرگترین گروه ژنتیک در کشور محسوب می شود.
وی تصریح کرد: در این گروه فعالیت های تشخیصی در حال انجام است و در بیمارستان قائم(عج) آزمایشگاه ژنتیک پزشکی جهت انجام فعالیت های مختلف ملکولی و ژنتیک ملکولی صورت می گیرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، خاطر نشان کرد: تا دو سال قبل در این مکان فعالیت های سایتوژنتیک در حال انجام بود به این معنا که بیمار به ما معرفی می شد که به علت کثرت دانشجویان و نبودن فضای فیزیکی کافی این برنامه متوقف شد.
بیشترین فعالیت گروه ژنتیک در ابعاد آموزشی و پژوهشی است
دکتر حسن زاده اذعان داشت: در حال حاضر فعالیت های گروه در دانشکده بیشتر در زمینه آموزشی و پژوهشی است؛ اما در بیرون دانشکده هر کدام از اعضای گروه، مسئول فنی یک آزمایشگاه ژنتیک (آزمایشگاه های بنیاد ژنتیک، جهاد دانشگاهی و غیره) هستند و فعالیت آزمایشگاهی تشخیصی در آزمایشگاه های مختلف در حال انجام است.
وی علم ژنتیک را تسخیر کننده همه علوم در آینده دانست و ابراز داشت: پس از دانشگاه تهران، بهزیستی و شهید بهشتی، دانشگاه مشهد چهارمین دانشگاه می باشد؛ که در مقطع دکترای تخصصی مجوز پذیرش دانشجو در این شاخه را به دست آورده است.
علم پزشکی شاخه ای از علم ژنتیک است
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، بیان داشت: در حال حاضر همه پذیرفته اند که علم پزشکی شاخه ای از علم ژنتیک است؛ زیرا در آینده تمام حیطه های تشخیصی و درمانی به این علم باز می گردد.
دکتر حسن زاده تاکید کرد: ژنتیک در سال 1361 در دانشگاه مشهد در حاشیه قرار داشت؛ اما اکنون در متن فعالیت های درمانی و تشخیصی قرار دارد و فیلدهای بسیار مهمی در حال حاضر و در آینده به این علم اختصاص دارد.
در ادامه دکتر محمد رضا عباس زادگان؛ استاد گروه ژنتیک و رئیس مرکز تحقیقاتی ژنتیک دانشگاه علوم پزشکی مشهد، گفت: من از سال 1377 در دانشگاه مشهد مشغول به فعالیت هستم و موفق شده ام از همان ابتدای ورود به دانشگاه، تشخیص قبل از تولد در جنین را در پژوهشکده بوعلی راه اندازی کنم.
خانواده هایی که دغدغه نسل بعد خود را دارند از علم ژنتیک بهره ببرند
وی ادامه داد: یکی از مهمترین خدماتی که علم ژنتیک به مردم می تواند ارائه دهد مختص خانواده هایی است که دغدغه نسل بعد خود را دارند.
رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه بیان داشت: والدینی که به دلیل مشکلات ژنتیکی و فامیلی سلامت فرزندان خود را می توانند تضمین کنند این کار را در مرحله اول با مشاوره ژنتیک انجام می دهند.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، بیان داشت: در بخش دولتی، بیمارستان قائم(عج) هر روزه با حضور اساتید به ارائه مشاوره ژنتیک می پردازد و در دیگر بخش ها نیز این گونه فعالیت ها وجود دارد.
مشاوره ژنتیک راه های پیشگیری در زمینه اختلالات کروموزومی را مشخص می کند
دکتر عباس زادگان خاطر نشان کرد: در مشاوره ژنتیک مشخص می شود که باید چه راه های پیشگیری برای بیماران در زمینه اختلالات کروموزومی و یا ژنی صورت گیرد.
وی یادآور شد: در حال حاضر با پیشرفت علم در خصوص تعیین توالی و رمز ژنتیکی همراه با تکنولوژی هایی که به عنوان DNA چیپ به تشخیص هر چه بهتر بیماری ها می پردازد و با استفاده از تکنولوژی NGS موفق به تشخیص دقیق تر بیماری ها شده ایم.
رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه یادآور شد: در این خصوص فعالیت های بسیار خوبی در شمال شرق کشور و خصوصا شهر مشهد در حال انجام است و کلیه همکاران در این زمینه در تشخیص بیماری ها در حال فعالیت می باشند.
دانشجویان پروژه های تحقیقاتی در زمینه اصلاح ژن را در دست اقدام دارند
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد بیان داشت: درمان بیماری های ژنتیک در هنگام تشخیص بیماری ها در نهایت سقط جنین است و درمانی به جز این وجود ندارد؛ البته پروژه های تحقیقاتی در زمینه اصلاح ژن توسط دانشجویان دانشگاه مشهد در دست اقدام است؛ تا بتوانند جهش ایجاد شده را با توالی DNA سالم جایگزین کنند.
دکتر عباس زادگان بیان داشت: من مسئولیت مرکز تحقیقات ژنتیک را از سال 1393 داشته و پروژه های مختلفی در این زمینه در دست انجام داریم.
وی ادامه داد: سفارش هایی را نیز از گروه اطفال و زنان دریافت کرده ایم و دانشجویان ارشد و PHD در حال کار بر روی این موارد می باشند.
رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه در خصوص تدابیر دیده شده در این گونه مراکز جهت جلوگیری از تولد نوزادان دارای مشکل در دوران بارداری، گفت: سابق بر این تا سال 1376 منع ازدوج برای بیماران مبتلا به تالاسمی انجام می گرفت.
دکتر عباس زادگان ابراز داشت: با توجه به امکان تشخیص و دستور سقط جنین این منع برداشته شد و در صورت شناسایی زوجین ناقل بیماری با برنامه ریزی صورت گرفته در ابتدا تشخیص ژنتیکی و در ادامه در دوران بارداری تشخیص بیماری در جنین انجام می شود و با پیشگیری به صورت سقط جنین دیگر نیاز به منع ازدواج نیست.
پایان این گفت‌وگو به صحبت های خانم دکتر طیبه حمزه لویی؛ فوق تخصص ژنتیک پزشکی اختصاص پیدا کرد.
وی تحصبلات خود را در کشور انگلستان گذراند و در سال 76 به گروه ژنتیک مشهد پیوست. دکتر حمزه لویی مدت چهار سال در این دانشگاه فعالیت کرد و سپس به انیستیتو پاستور تهران رفت و به مدت سه سال به فعالیت پرداخت.
وی دوره پستاک خود را در انگلستان گذراند و به مدت دو سال به عنوان لکچر در دانشگاه ردینگ انگلستان فعالیت کرد.
خانم دکتر حمزه لویی در سال 87 به ایران باز می گردد و در تهران مسئولیت تشخیص قبل از تولد تالاسمی کشوری را انجام می دهد. وی در همین زمینه تا کنون در بیمارستان قائم(عج) مشهد فعالیت خود را ادامه داده است.
این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، خاطر نشان کرد: در حال حاضر در بیمارستان قائم(عج) تشخیص دیگر بیماری های ژنتیکی مانند پی کی یو، فنیل کتونوری و فیبروز کیستی در حال انجام است.
وی تاکید کرد: تشخیص های قبل از تولد را نیز در بیمارستان قائم(عج) هر روز هفته از شنبه تا پنج شنبه انجام و صبح ها بخش مشاوره نیز با حضور یک نفر از همکاران فعال است.
دکتر حمزه لویی استقبال مردم از انجام مشاوره های ژنتیکی را خوب دانست و افزود: مشکل اساسی در تامین مواد آزمایشگاهی و بودجه ای است.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد تاکید کرد: برای این کار نیاز است تا بتوانیم در زمان مناسب تشخیص را به خصوص در مواردی که تشخیص ها به قبل از تولد جنین می پردازد و زمان برای سقط مهم می باشد انجام دهیم.
از هفته شانزدهم تا هجدهم بارداری امکان سقط جنین معلول وجود دارد
وی زمان قانونی سقط جنین را از هفته شانزدهم تا هجدهم دانست و متذکر شد: در این زمان اگر مشخص شود فرزند معلول است از نظر شرعی امکان سقط وجود دارد؛ اما پس از این زمان کوتاه که برای تصمیم گیری خانواده حیاتی است دیگر نمی توان سقط نوزاد معلول را انجام داد و تولد باید صورت بگیرد.
دکتر حمزه لویی تصریح کرد: برای انجام فعالیت های عنوان شده مواد، کیت های آزمایشگاهی و امکانات لازم است؛ اما متاسفانه در سال های اخیر به شدت در تامین مالی مشکل داریم که امید داریم انتقال این مطالب به ما در رفع این مشکل کمک کند.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد به اهمیت حضور خیرین در این خصوص اشاره کرد و بیان داشت: در صورتی که خیرین سلامت در این حوزه وارد عمل شوند دیگر نیاز به سرمایه گذاری جهت ایجاد تخت و درمان های هزینه بر کودکان معلول وجود ندارد و می توان با حمایت گروه ژنتیک از تولد این نوزادان جلوگیری کرد.
