آن طور که در منابع ذکر شده، سابقه‌ی اولین مرکز رشد در جهان به حدود 60 سال پیش در نیویورک امریکا برمی‌گردد. در حال حاضر بیش از سه هزار مرکز رشد در سراسر جهان فعال هستند که بیشتر آنها در کشورهای صنعتی مستقر می‌باشند.
اما در کشور ما با وجود تلاش‌هایی که از دولت‌های پس از انقلاب آغاز شد، تنها پس از اینکه رهبر معظم انقلاب اسلامی در میانه‌ی دهه‌ی 80 به اهمیت تشکیل و توجه به شرکت‌های دانش‌بنیان و تولید علم تأکید کردند، این موضوع در مجلس و دولت به طور جدی پیگیری گردید و پیامد این قانون‌گذاری و ابلاغ به وزارت‌خانه‌ها، پارک‌های علم و فن‌آوری و مراکز رشد یکی پس از دیگری تأسیس شدند.
بر اساس گزارش ها در حال حاضر نزدیک به 200 مرکز رشد در سطح کشور فعال هستند و نزدیک به 40 پارک علم و فن‌آوری نیز تأسیس شده‌اند.
مرکز رشد فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال 90 تأسیس گردید و طی مراحل اداری و مقدمات اجرایی، نخستین شرکت‌ها یا افرادی که ایده‌های جدید برای طرح در این مرکز داشتند حدود سال 91 وارد این مرکز گردیدند.
آغاز راه دانش
رییس مرکز رشد فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد درباره‌ی ساختارها و اهداف این مرکز می‌گوید: مراکز رشد در ساختارهای وزارتی، هدف‌شان این است که چرخه‌ی ایده یا فکر یا خلاقیت را به یک محصول تجاری‌سازی شده‌ی قابل فروش و مصرف در بازار برسانند و با حمایت‌هایی که در مسیر این چرخه انجام می‌گیرد، شرکت، فرد یا گروه ایده‌پرداز را به موفقیت اقتصادی، علمی و مفید برای کشور هدایت کنند.
دکتر مجید ممیزان می‌افزاید: در حال حاضر 40 شرکت یا گروه با ایده‌های نو وارد مرکز رشد فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد شده‌اند و نزدیک به 70 درصد آنها آمادگی لازم برای خروج از مرکز و ورود به پارک‌های علم و فن‌آوری یا شرکت‌های صنعتی دارند.
حمایت‌های مرکز رشد از نوپردازان فرهیخته
در حال حاضر نزدیک به 30 مرکز رشد مرتبط به مراکز دولتی یا دانشگاه‌ها در سراسر استان فعالیت دارند. در حالی که در اساسنامه‌های مراکز رشد، مراحل زیادی برای حمایت از افراد نوپرداز و دارای ایده‌های خلاقانه پیش‌بینی شده اما بیشتر مراکز رشد، این حمایت‌ها را به صورت کامل انجام نمی‌دهند ولی مرکز رشد فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد، تمام حمایت‌های لازم را از این افراد و شرکت‌ها به عمل می‌آورد.
دکتر ممیزان می‌گوید: بر خلاف بسیاری از مراکز رشد صنعتی یا دانشگاهی، ما حمایت‌های کاملی از ایده‌ها و شرکت‌ها به عمل می‌آوریم. زمان استقرار این گروهها در مرکز بین 3 تا 5 سال است که شش تا نه ماه آن به عنوان دوره‌ی پیش رشد محسوب می‌شود و بین دو تا چهار سال نیز به دوره‌ی رشد اختصاص دارد. ما در این دو دوره، مجموعا دو بخش تسهیلات بلاعوض 5 و 15 میلیون تومان در اختیار این گروهها قرار می‌دهیم که البته با نظارت و کنترل فعالیت‌های آنان همراه است.
وی می‌افزاید: برخی مراکز رشد، کمک‌هایشان به شکل تسهیلات با بهره‌ی پایین است و بلاعوض نیست .البته به جز این تسهیلات، ما مکان، امکانات، پیگیری‌ها برای دریافت مجوز تولید، مراحل اداری و فنی دریافت این مجوزها و تجهیزات لازم را هم در اختیار آنها قرار می‌دهیم.
برخی از شرکت‌های نوآور یا ایده‌پرداز، موفق به طی مراحل و فرایند رشد نمی‌شوند و به عنوان شرکت‌های غیر موفق از مرکز خارج می‌گردند که البته تعدادشان بسیار اندک است. اما آنها که موفق می‌شوند به مراحل تولید تجاری برسند، ظاهرا شرایط بیرونی و محیطی برای خروج و استقلال یا بهره‌برداری اقتصادی از ایده‌شان فراهم نیست.
موانع سر راه شرکت‌های ایده‌پرداز
کار ورود و خروج به مراکز رشد به این سادگی که در ظاهر دیده می‌شود نیست. مشکلی که در ساختار اجرایی و اقتصادی کشور وجود دارد موانعی را بر سر راه ایده‌پردازان نوگرا ایجاد می‌کند که از حیطه‌ی وظایف و مأموریت‌های دانشگاه علوم پزشکی مشهد خارج است و به شرایط و زمینه‌های اقتصادی استان و مقررات کشوری مربوط می‌شود.
دکتر ممیزان می‌گوید: اگر چه 70 درصد شرکت‌های ورودی به مرکز رشد فناوری سلامت توانسته‌اند شرایط خروج و آمادگی برای تولید تجاری را در بازار پیدا کنند اما متأسفانه تنها 10درصدشان موفق به فروش تولیدات‌شان در بازار می‌شوند.
به گفته‌ی رئیس مرکز رشد فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشکل اصلی در سر راه این شرکت‌ها، عدم تمایل مدیران بخش‌های دولتی و خصوصی به خرید محصولات داخلی و ایرانی است که تولید کنندگان خلاق و نوآور علمی را به چالش می‌کشد.
دکتر ممیزان می‌گوید: با اینکه ما در این مرکز، صرفا به داشتن ایده تکیه نمی‌کنیم و از فرد یا شرکت متقاضی می‌خواهیم که حتما نمونه‌ی محصول خود را ارائه کند یعنی از جدیت و تصمیم قطعی گروه متقاضی اطمینان داریم و از طرفی در فرایند رشد، تمام کنترل‌های لازم را انجام می‌دهیم باز هم این عزیزان در فروش محصول تولیدی با مشکل مواجهند.
چرا جنس داخلی نمی‌خریم؟
در سال‌های گذشته و بویژه در سه سال اخیر، رهبر معظم انقلاب، در نامگذاری‌های سالانه، شعارهایی را برمی‌گزینند که بر خرید و مصرف تولیدات داخلی و ملی تأکید دارد و همواره در سخنان و بیانات‌شان بر تهیه‌ی نیازهای بخش دولتی از منابع داخلی تأکید داشته‌اند اما به راستی چرا در برخی از مواقع حاضر به خرید تولیدات داخلی نمی‌شویم؟
دکتر ممیزان می‌گوید: با اینکه اعضای گروه‌هایی که با تحمل رنج‌ها و مصایب زیادی به تولید محصول تجاری دست یافته‌اند همگی از فرهیختگان مقاطع دکترا (25 نفر)، ارشد (35 نفر) و کارشناسی (45 نفر) هستند و تمام هم و غم‌شان، تکیه بر توان داخلی کشور و پاسخگویی به نیازهای مردم عزیزمان است، اما بعضا محصولاتی که تولید می‌کنند با عدم استقبال بخش دولتی و بازار مصرف روبرو می‌شوند.
یک گام دیگر برای حل مشکل نوآوران
دکتر ممیزان با بیان اینکه به نظر می‌رسد که یک حلقهی مفقوده در این مسیر وجود دارد می‌گوید: با بررسی که ما و نیز سایر مراکز انجام داده‌اند متوجه شده‌ایم که باید یک شتاب‌دهنده که کار رابطه و حلقهی اتصال بین شرکت نوآور و شرکت‌های صنعتی یا بازار را انجام دهد در این میان ایجاد شود که در حال حاضر، به دنبال استقرار این شتاب‌دهنده‌ها در مرکز هستیم.
وی می‌افزاید: البته، تا کنون، خود بخش مدیریتی و اجرایی مرکز و یا برخی افراد عضو گروه‌های رشدی، خودشان کار این حلقهی رابط را انجام می‌داده‌اند اما به نظر می‌رسد باید شتاب‌دهنده‌ها به صورت جدی‌تر و کاربردی‌تر و به شکل شرکت‌های کاملا مستقل که کار ارتباط بین تولیدات حاصل از ایده‌های نو و بازار مصرف یا تولیدکننده‌ی صنعتی را برقرار می کنند در مراکز رشد مستقر شوند.
رییس مرکز رشد فناوری سلامت دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد تأکید می‌کند: همچنین مسئولان دانشگاه به دنبال تأسیس یک پارک علم و فناوری که از آن خود دانشگاه باشد بوده‌اندکه مجوزهای آن گرفته شده و احتمالا در سال جاری، اقدامات اجرایی تأسیس آن آغاز می‌شود. بدین ترتیب، مشکل تعداد زیادی از این شرکت‌ها که باید پس از خروج به پارک‌های علم و فن‌آوری بروند و در آنجا تیم‌های کاری جدید تشکیل داده و وارد چرخه‌ی تولیدی بشوند حل خواهد شد.
شتاب‌دهنده‌ها چه نقشی ایفا می‌کنند؟
شتاب‌دهنده اصطلاحی است که برای شرکت‌هایی بکار می‌رود که از مختصات بازار، مراحل و فرایندهای تولید صنعتی، نیازهای مصرف‌کنندگان و بازارهای داخلی و خارجی یک محصول، آگاهی و شناخت کافی دارند و به فوت و فن کارآفرینی اقتصادی نیز مسلط هستند.
دکتر ممیزان می‌گوید: اگر شرکت‌های ایده‌پرداز و خلاق که در حال حاضر در مرکز هستند و شتاب‌دهنده‌ها،در یک مکان فیزیکی مستقر باشند، شتاب‌دهنده، مراحل کار شرکت نوآور را بررسی و ضمن تسریع در فرایند عملیات اجرایی، بررسی‌های لازم در بازار را انجام می‌دهد و بر اساس نیاز داخلی یا خارجی، فرایندهایی را تعریف و برای شرکت ایده‌پرداز، راه حرکت را مشخص می‌سازد.
وی می‌افزاید: البته فعلا شتاب‌دهنده‌ها در مشهد تعدادشان زیاد نیست و ما در فکر فراخوان افراد و شرکت‌های توانمند در این زمینه هستیم تا این خلاء مراکز را بر طرف نماییم.
نقش رسانه‌ها در رونق تولید ملی
به گفته‌ی دکتر ممیزان، رسانه‌ها با تبیین اهمیت رونق تولید و لزوم توجه به مصرف کالاهای داخلی، می‌توانند بخشی از این مشکل را حل کنند، زیرا بیشترین بخش مسئله، ایجاد فرهنگ مصرف کالای داخلی و باور به توانمندی‌های متخصصین خودمان است.
وی تصریح می‌کند: متأسفانه در حال حاضر، بیشتر متصدیان خرید در دستگاه‌ها و دوایری که کالاهای حوزه‌ی سلامت را خریداری می‌کنند در میدان چین و اروپا بازی می‌کنند که این امر، علاوه بر اینکه ایده‌پردازان و نوگرایان صحنه‌ی استقلال اقتصادی کشور را ناامید و سرخورده می‌سازد، برای آینده کشور نیز مخاطره‌آمیز می‌باشد. باید همه به این باور برسیم که تولید داخلی، هر چند دارای کیفیت پایین‌تری باشد، منافع و حاصلش به جیب مردم و مملکت خودمان می‌رود و تولید کننده و ایده‌پرداز داخلی را به سوی کار بهتر و حرکت به سمت استقلال کشور، سوق می‌دهد؛ هر چند که من به جرأت می‌گویم محصولاتی که ما در مرکز رشد فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد تولید می‌کنیم یا تولید کرده‌ایم، همه از کیفیت بالایی برخوردار هستند و به گواه مدارک و اسنادی که از مراکز مسئول علمی دریافت کرده‌اند با انواع مشابه خارجی، رقابت می‌کنند.
و صادرات هم همین مشکل را دارد
به گفته‌ی رئیس مرکز رشد فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد، این مشکل در حوزه‌ی صادرات محصولات مراکز رشد نیز مطرح است.
دکتر ممیزان برای روشن شدن مطلب یک مثال ذکر می‌کند: در یک مورد که تولیدکننده‌ی ما، محصولش در مراکز داخلی به فروش نرفت، یکی از کشورهای همسایه به او پیشنهاد قیمت 10 برابری کرد به شرط اینکه این کالا را با آرم و اسناد تولید آن کشور ثبت کند. می‌بینید که شرکت‌های دانش‌بنیان ما توانمندی‌های بالایی دارند اما در بین کسانی که دست اندرکار خرید محصولات مورد نیاز دستگاه‌ها و مراکز دانشگاهی هستند این باور وجود ندارد.
دکتر ممیزان با اشاره به سخنان رهبر معظم انقلاب، رئیس جمهور و ائمه جمعه بخصوص آیت‌ا.. علم الهدی در حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و تولیدات داخلی، می‌گوید: با اینکه در مقام توصیه و تأکید، همه‌ی مسئولین کشور بر این امر صحه می‌گذارند اما هنوز در این مسیر مشکلاتی وجود دارد.
رئیس مرکز رشد فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد در پایان این گفتگو، بر اهمیت مراکز نظارتی تأکید می‌کند و می‌گوید: دستگاه‌های نظارتی باید به وظیفه و مأموریت ذاتی خود عمل کنند تا بتوانیم شاهد رشد و شکوفایی اقتصاد ملی و رونق تولید ملی باشیم و با همت افراد خلاق و خوش‌فکر که در شرکت‌های دانش‌بنیان فعالیت دارند زمینه‌های پیشرفت و استقلال مملکت را فراهم نماییم.
