سال‌ها پیش، زمانی که هنوز ساختار اداری و برنامه‌ای کشور، از الگوهای پیش از انقلاب نشأت می‌گرفت، سیاست کنترل جمعیت، تحت تأثیر تبلیغات اجتماعی، وضعیت کلی بحران جمعیت در جهان، ترس و نگرانی برخی دانشمندان اروپایی و غربی از افزایش بی‌رویه‌ی جمعیت و لزوم به کارگیری لوازم کنترل آن، با قوت پیگیری شد و شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر که پیش از انقلاب، در اوج تبلیغات فرهنگی بود، دوباره به میدان رسانه‌های دولتی آمد و بسرعت، از سوی عموم مردم، مورد توجه و رغبت قرار گرفت.
به گزارش وب دا، بیشتر جوانانی که در آن سال‌ها فرزندان اول یا دوم‌شان را به دنیا آورده بودند و مشکلات اقتصادی ناشی از پیامدهای جنگ و آغاز تحریم‌های دشمنان انقلاب اسلامی، آنها را به فکر پیشگیری از بارداری انداخته بود، با سیاست‌های تشویقی برنامه‌ریزان آن زمان کشور، بسرعت به سمت پیشگیری از بارداری رفتند و نرخ رشد جمعیت، با سرعتی باورنکردنی، کاهش یافت به گونه‌ای که از 3.4 در دهه‌ی 60 به کمتر از 2 در اواخر دهه‌ی 70 رسیدیم.
جمعیت، به طور کلی، از جوانب گوناگون، دغدغه‌ی عمومی دانشمندان علوم مختلف در جهان است. زیاد یا کم بودن جمعیت، بحران‌های غذایی در جهان، گرسنگی و قحطی در برخی کشورها، پرجمعیتی بیش از انتظار در بعضی ممالک مانند چین و هند، بالا رفتن سن امید به زندگی در تمام کشورها به طور عمومی و بالاخره، سالمندی جمعیت، موضوعاتی است که دانشوران رشته‌های مختلف در جهان و کشورمان، در باره‌ی آن تحقیق کرده، مقاله نوشته و ایده‌هایی ارائه داده‌اند.
اما آنچه محور این گزارش است، کمبود زاد و ولد، عدم تمایل به فرزندآوری در بین جوانان و مزدوجین جدید، چگونگی اجرای قانون جوانی جمعیت و سیاست‌ها و برنامه‌های وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی مشهد در این زمینه است.
اجرای مطلوب قانون، به همکاری و هم‌افزایی دستگاه‌ها نیاز دارد
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به ضرورت اجرای موثر قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، می‌گوید: اجرای این قانون نیازمند مشارکت و تلاش همگانی سازمان ها در قرارگاه جوانی جمعیت است.
دکتر سید جواد حسینی یادآور می‌شود: از آنجا که جمعیت و رشد آن پدیده‌ای اجتماعی است، مانند سایر موضوعات اجتماعی تحت تأثیر عوامل پیچیده و متعدد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی قرار می‌گیرد.
وی الگوهای رفتاری ازدواج و زناشویی در جامعه، افزایش سن ازدواج در زنان و محدود شدن طول دوران باروری آنان، افزایش میزان تحصیلات به ویژه در زنان و اشتغال آنان را از مهم‌ترین عوامل موثر بر کاهش نرخ باروری برشمرد.
مدیر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد معتقد است، اجرای کامل و مطلوب قانون جوانی جمعیت، به همکاری و هماهنگی چندین دستگاه نیازمند است و می‌گوید: یک دست صدا ندارد و باید تمام دستگاه‌هایی که طبق قانون، دخیل در این موضوع هستند به وظایف خود عمل کنند تا قانون، نتیجه‌بخش باشد.
دکتر محمد احمدیان قانون جوانی جمعیت را که آبان‌ماه پارسال به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شده است، خوب و مفید ارزیابی می‌کند اما می‌گوید: تنها با تلاش و کوشش دانشگاه‌های علوم پزشکی و از جمله دانشگاه علوم پزشکی مشهد، این قانون به اهداف خود نمی‌رسد چون اعضای ستاد ملی جمعیت بیش از 20 دستگاه و سازمان و نهاد می‌باشند و در استان‌ها نیز ادارات و نهادهای تابعه‌ی این اعضا، عضو ستاد استانی هستند.
به گفته‌ی دکتر احمدیان، دانشگاه علوم پزشکی مشهد به محض ابلاغ قانون و حتی پیش از آن و در زمانی که رهبر معظم انقلاب، موضوع تحدید نسل و ضرورت جوان سازی جمعیت را مطرح کردند، کار خود در زمینه‌ی الغای دستور العمل‌ها و توقف اقدامات مغایر با این نگرش را آغاز کرد و اکنون که با شما صحبت می‌کنیم، هیچ دستور العمل و آیین‌نامه و شیوه‌نامه‌ای در دانشگاه وجود ندارد که مغایر اصل جوان‌سازی جمعیت باشد.
فرهنگ؛ مهم‌ترین رکن تغییر وضعیت
رهبری معظم انقلاب در دهه‌ی گذشته، بیش از 40 بار در خصوص این موضوع صحبت کرده و به مسؤولان اجرایی، تقنینی و قضایی تذکرات لازم را داده و انذارهای مورد نیاز را اعلام کرده‌اند.
اما به نظر می‌رسد به جهت اینکه تغییر چنین سیاست‌ها و برنامه‌هایی هماهنگی‌های کلان می‌خواهد و بسیار زمان‌بر و هزینه‌بر است تغییر نگاه کلی کشور تا هنگامی که به اجرا برسد و قانونمند شود حدود 5 سال زمان برد و ابلاغ قانون جوانی جمعیت در نیمه دوم 1400 از سوی مجلس نشان می‌دهد که این انذارها و تذکرات، چقدر با تأخیر اجرایی گردید.
تازه‌ترین فرمایش رهبری، پیامی است که حدود یک هفته پیش به نشست ستاد ملی جمعیت ارسال کردند و در آن بر فرهنگ‌سازی به عنوان اصلی‌ترین موضوع در این زمینه تأکید فرمودند.
فرهنگ‌سازی، یک امر بین دستگاهی است و از صدر تا ذیل دستگاه‌ها و نهادهای کشور را در برمی‌گیرد. برخی از این نهادها و دستگاه‌ها عضو ستاد ملی و استانی جمعیت هستند و برخی هم نیستند اما شمول این امر کلی است و همه‌ی آحاد جامعه در این زمینه وظیفه‌مند هستند.
به گفته‌ی این مسؤول، علاوه بر این، تلاش دانشگاه علوم پزشکی مشهد همزمان بر آغاز اقدامات تبلیغی با رویکرد جدید متمرکز گردید و باروری، فرزندآوری، افزایش تعدد فرزندان در خانواده و بالاخره، پیشگیری از سقط، با تمام قوت، در دستور کار دانشگاه قرار گرفت.
کی ازدواج کنیم بهتر است؟
مدیر سلامت جمعیت، مدارس و خانواده دانشگاه علوم پزشکی مشهد با ذکر این نکته که با افزایش سن افراد بین 14 تا 25 درصد زوجین نابارور می‌شوند، تأکید می‌کند: توصیه ما به ازدواج در زیر 30 سال است، هرچند که مناسب‌ترین زمان را در بین سنین 20 تا 25 سال می‌دانیم.
دکتر احمدیان با اشاره به اینکه استقبال مردم از اقدامات صورت گرفته در خصوص فرزندآوری و درمان ناباروری مثمرثمر واقع شده و با استقبال قابل توجه زوجین نابارور همراه بوده است، یادآور می‌شود: در گذشته که تمامی هزینه‌ها آزاد بود و رقم بالایی هم داشت شاهد پیگیری‌های این گروه از زوجین جهت فرزنددار شدنشان به دلیل مسائل و مشکلات مالی نبودیم، اما اکنون این موانع از سر راه زوجین نابارور برداشته شده است.
وی تأکید می‌کند: اگر چه در سال‌های گذشته حدود سی درصد هزینه‌های درمان ناباروری، توسط بیمار پرداخت می‌شد اما اکنون با سیاست‌ها و برنامه‌های جدید دانشگاه، این مبلغ به کمتر از ده درصد کاهش یافته و 90 درصد هزینه‌ها توسط دولت و بیمه‌ها پرداخت می‌گردد.
