عوامل محیطی یکی از تاثیرگذارترین عوامل موثر بر سلامتی انسان و خطر بروز سرطان است عوامل محیطی که روزانه همه ما با آنها مواجه هستیم مانند هوایی که تنفس می کنیم، آبی که می نوشیم، غذایی که می خوریم و به طور کلی نحوه زندگی ای که انتخاب کرده ایم، همگی می توانند دارای عامل سرطان زا باشند.

میزان بروز سرطان در کشورهای مختلف متفاوت است و همچنین میزان بروز در افرادی که از کشوری به کشور دیگر مهاجرت می کنند، تغییر می کند به عبارتی عوامل محیطی به قدری تاثیرگذار هستند که حتی افراد مهاجر، فارغ از موضوع ژنتیک و وراثت خویش، همانند دیگر مردم آن کشور در معرض عوامل سرطان زای موجود در محیط زندگی جدید قرار گرفته اند دچار سرطان می شوند که تائیدی بر آثار محیط است به عبارتی گرچه در رشد سرطان در بدن تغییرات ژنتیکی نقش دارند ولی اغلب عوامل محیطی آغازگر این تغییرات در ایجاد سرطان هستند.

دکتر محمد جعفر صادقی مدیر پیشگیری و مبارزه با بیماری ها حوزه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد درگفتگو با وب دا اظهار کرد: ساختار ژنتیکی هر فرد در روند زندگی، در مواجهه دائمی مداوم با عوامل محیطی مانند مواجهه های شغلی، آلودگی هوا، نور خورشید و ... است این عوامل ممکن است منجر به تغییرات ژنتیکی و بر هم زدن تعادل و توازن در روند عادی رشد سلول ها شوند.

اهمیت عوامل محیطی در ایجاد سرطان

به طور کلی عوامل ایجاد کننده سرطان را می توان به دو دسته عوامل مرتبط با شیوه زندگی و  عوامل محیطی تقسیم کرد، هر چند عوامل مختلف شیوه زندگی نیز از طریق محیط وارد بدن ما می شوند (مانند سیگار، الکل و تغذیه نامناسب) ولی وقتی صحبت از عوامل محیطی می کنیم، منظور عواملی هستند که مستقل از انتخاب شیوه زندگی ما، به بدن آسیب می رسانند مانند آلودگی هوا، به طور کلی سهم عوامل مختلف شیوه زندگی در ایجاد سرطان نسبت به عوامل محیطی خیلی بیشتر است.

با این نگاه که تقریبا تمام عوامل سرطان زا به جز زمینه ژنتیکی، از طریق محیط وارد بدن می شوند، بطور متوسط دو سوم موارد سرطان، با برخی از عوامل محیطی مانند تنباکو، الکل، غذا، قرار گرفتن در معرض تابش اشعه، ویروسها و مواد موجود در هوا، آب و خاک مرتبط هستند البته بسیاری از آنها مربوط به انتخابهای شیوه زندگی بوده و قابل تغییر و تعدیل هستند مثلا حدود یک چهارم مرگ و میرهای ناشی از سرطان با حذف مصرف محصولات تنباکو قابل پیشگیری هستند یا انتخابهای تغذیه ای از بسیاری از مرگهای زود هنگام ناشی از سرطان پیشگیری می کند رژیم غذایی سالم کم کالری شامل غلات کامل، میوه جات و سبزیجات است و باید از مصرف مقادیر زیاد غذاهای چرب، گوشت قرمز، پرنمک یا نمک سود شده اجتناب شود  پیشگیری و درمان برخی از عوامل عفونی و ویروسها مانند ویروس پاپیلومای انسانی، ویروس های هپاتیت بی و سی، ویروس ابشتین بار و هلیکوباکتر پیلوری که از عوامل خطرزا برای ابتلا به سرطان هستند نیز اهمیت زیادی دارد.

بسیاری از عوامل خطرزای محیطی سرطان برای اولین بار در محیط کار کشف شده اند زیرا افرادی که مشاغل خاص دارند، در مقایسه با عموم مردم، تحت تأثیر مواجهه زیاد با مواد شیمیایی هستند طیف وسیعی از مواد شیمیایی که بعضی افراد در صنایع و مشاغل و در محیط کار خود با آن سرو کار دارند، احتمال ابتلا به سرطان را در آنها افزایش می دهد از جمله این مواد بنزن، تار، آرسنیک، کادمیوم، کرومیوم و چندین ماده دیگر است.

دود ناشی از فعالیت کارخانه ها، خودروها و سیستم گرمایشی موجب انباشته شدن مواد سرطان زا در هوا شده که عامل اصلی آلودگی هوا در شهرهای صنعتی است افراد و گروه های در معرض خطر مانند کودکان، افراد مسن و زنان باردار به دلیل اینکه مصونیت بدن شان پایین است بیشتر در معرض خطر آلودگی هوا هستند نکته مهم آن است که آلودگی هوا جزء عوامل سرطان زای قابل پیشگیری است و تلاش در این زمینه لازم است.

نور خورشید یکی از مهم ترین عوامل بالقوه سرطان زا است سالانه میلیون ها نفر در سراسر دنیا به دلیل آثار مضر نور خورشید مبتلا به سرطان پوست می شوند به عبارتی اگرچه نور آفتاب تا حدی برای سلامتی مفید است، اما مواجهه زیاد با نور آفتاب، خصوصا در زمان کودکی عامل ویژه و مهمی در افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست است.

بنابراین لازم است که در صورت امکان بین ساعات 10 صبح تا 4 بعدازظهر از نور آفتاب اجتناب شده، بدن را پوشانده و از کرمهای ضد آفتاب استفاده شود توصیه می شود که از تختهای برنزه کننده یا انواع دیگر مواجهه ای مصنوعی با اشعه فرابنفش خودداری شود.

آگاهی از مواجهه های محیطی سرطانزا و به حداقل رساندن مواجهه با عوامل خطرزای قابل اجتناب، اقدامی احتیاط آمیز و عاقلانه است به طور کلی کمتر از ده درصد سرطانها عامل ژنتیکی دارند و بیش از 90 درصد، منشا محیطی و شیوه زندگی (غیر ژنتیکی) دارند که پس از ورود عامل خارجی به بدن باعث تخریب ژنی می شوند بنابراین انتخاب های خوب مانند اجتناب از دخانیات، عدم مصرف الکل و انتخابهای تغذیه ای صحیح، کمک می کند تا تقریباً نیمی از مرگ و میرهای ناشی از سرطان قابل پیشگیری شود.

نوشتن دیدگاه