عضو هیأت علمی گروه زنان دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: مادران باردار و دارای فرزند شیرخوار باید در زمان روزه‌داری از میزان فعالیت خود بکاهند و از تغذیه مناسب در وعده‌های افطار، شام و سحر برخوردار باشند.
از منظر اسلام روزه‌داری برای اشخاص سالم واجب است و برای خانم‌های باردار و مادران دارای فرزند شیرخوار هم با توجه به شرایط آنها و همچنین طبق نظر متخصصان زنان و زایمان تصمیم‌گیری می‌شود.
با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان خانم‌های باردار و دارای فرزند شیرخوار مرتباً به این سوال فکر می‌کنند که آیا می‌توانند روزه بگیرند یا خیر؟ آیا روزه داری اثری بر بارداری و شیردهی و سلامت جنین و فرزند شیرخوار ندارد؟ و سوالات دیگر از این دست و ما برای پاسخ به این سؤالات و رفع نگرانی مادران باردار و شیرده در این خصوص گفت‌وگویی را با دکتر نفیسه ثقفی، متخصص زنان، زایمان و نازایی و عضو هیأت علمی گروه زنان دانشگاه علوم پزشکی مشهد صورت داده‌ایم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید؛
وب دا: مادر باردار در چه مرحله‌ای از بارداری می‌تواند روزه بگیرد؟
دکتر ثقفی: مادر باردار در 3 ماهه اول بارداری به ویژه 8 هفته اول بارداری، به دلیل تشکیل سلول‌های مغزی جنین نباید روزه بگیرد و کمبود قند در 3 ماهه اول بارداری به شدت روی رشد عمومی جنین مؤثر است و این امر به ویژه در فصولی که مدت زمان روزه‌داری طولانی‌تر است از حساسیت بیشتری برخوردار است.
روزه‌داری به مدت طولانی معمولاً بیش از 8 ساعت سبب کاهش شدید قند خون می‌شود و بدن جهت تأمین انرژی اقدام به تجزیه چربی‌ها و تولید ketone می‌کند که مقادیر زیاد آن برای رشد مغزی جنین مضر است و می‌تواند تأثیرات نامناسبی بر رشد عصبی و رفتاری فرزندان بگذارد.
در طی 3 ماهه اول بارداری به علت مسائل گفته شده و از طرفی دیگر وجود ویار حاملگی که به صورت تهوع و استفراغ و عدم تحمل مواد غذایی است و بیشترین زمان آن نیز در 3 ماهه اول بوده که خود سبب تشدید سوءتغذیه می‌گردد و با گرسنگی طولانی مدت نیز تشدید می‌شود، بنابراین در 3 ماهه اول بارداری مادر باردار باید از روزه‌داری پرهیز کند.
در 3 ماهه دوم بارداری روزه‌داری با رعایت شرایط مطلوب، معمولاً اثرات سوئی بر جنین ندارد بدین معنا که در ماه‌هایی که طول مدت روزه‌داری بیشتر از 8 تا 10 ساعت نباشد.
مادر باردار در زمان روزه‌داری باید بیشتر استراحت داشته باشد و اینکه از منزل بیرون نرود (به خصوص در ساعات گرم روز) و از تغذیه مناسب در افطار و شام و سحر برخوردار باشد؛ همچنین بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت، فشارخون، کم خونی شدید، عدم وزن مناسب، رشد کم جنین و غیره از جمله مواردی است که در صورت وجود هر کدام از آنها روزه‌داری ممنوع است و در اینجا سن بارداری مطرح نیست و این گروه از مادران باردار نباید به دلیل مشکلی که دارد روزه بگیرند.
همچنین در 3 ماهه سوم بارداری هم روزه‌داری ممنوع است، زیرا بیشترین رشد و خون گیری جنین در این زمان است و بین 50 تا 70 درصد انرژی جنین از گلوکز خون مادر تأمین می‌شود و روزه‌داری سبب افزایش برداشت از ذخایر چربی و تولید ketone می‌شود که این ماده از جنین عبور می‌کند و وارد گردش خون جنین می‌شود و به سیستم عصبی او صدمه می‌زند.
وب دا: شرایط تغذیه مناسب (در صورت امکان روزه گرفتن) در مورد مادر باردار چیست؟
دکتر ثقفی: همانطور که اشاره شد مادر باردار باید از استراحت کافی برخوردار باشد و در طی روز و به خصوص در هوای گرم از منزل خارج نشود.
این گروه از مادران در زمان روزه‌داری باید از میزان فعالیت خود بکاهند و از تغذیه مناسب در وعده‌های افطار، شام و سحر برخوردار باشند، به این معنی که در زمان افطار از میزان مناسب مایعات و غذاهای سبک استفاده نمایند و از مصرف زیاد چای، قند و نوشابه‌های گازدار بپرهیزند، چون این موارد باعث از دست رفتن سریع‌تر آب از بدن می‌شود.
رژیم غذایی زن باردار باید حاوی پروتئین، سبزی، میوه و خوراکی‌های شیرین مفید و مغذی مثل خرما باشد و باید چند ساعت بعد از افطار (معمولاً یک تا 2 ساعت) بعد از شام صرف کند و هنگام سحر نیز از مواد غذایی کربوهیدرات، گردو و خرما استفاده کند؛ همچنین باید از مصرف چای به علت افزایش دفع ادرار و کاهش آب بدن خودداری کند.
وب دا: مادر باردار در چه شرایطی بایستی که افطار کند و به روزه‌داری خود ادامه ندهد؟
دکتر ثقفی: مادر باردار در صورت بروز سردرد، سرگیجه، وزوز گوش، اُفت فشار خون، کاهش حرکات جنین و ضعف شدید باید روزه را متوقف کند و با پزشک خود مشورت نماید و قبل از اقدام به روزه گرفتن آزمایش ادرار و خون داده باشد و در صورتی که مشکلی نداشت و پزشک اجازه داد روزه‌داری داشته باشد.
وب دا: روزه برای چه مادرانی ضرر دارد؟
دکتر ثفی: مادران کم وزن (وزن زیر 50 کیلوگرم) نباید روزه بگیرند؛ همچنین در مواردی همچون نامناسب بودن رشد جنین در داخل رحم، کاهش میزان مایع آمنیوتیک، افزایش فشار خون در دوران حاملگی، دیابت و کم خونی شدید هم نباید مادر باردار اصرار به روزه گرفتن داشته باشد.
وب دا: آیا مادران دارای فرزند شیرخوار می‌توانند روزه بگیرند؟
دکتر ثقفی: روزه‌داری مادران شیرده در صورتی که با رعایت برنامه غذایی مناسب باشد در رشد کودک اختلال ایجاد نمی‌کند.
البته مادران در 6 ماهه اول شیردهی نباید روزه بگیرند، زیرا کودک وابسته به شیر مادر است و فقط از شیر مادر تغذیه می‌کند و گرسنگی طولانی مدت سبب کاهش حجم شیر شده و در نتیجه در رشد کودک اختلال ایجاد می‌کند.
وب دا: چه توصیه‌ای به مادران دارای فرزند شیرخوار که بعد از 6 ماه می‌خواهند روزه بگیرند دارید؟
دکتر ثقفی: مادران دارای فرزند شیرخوار در ماه‌های بالاتر بعد از 6 ماهگی بایستی که از رژیم غذایی مناسب و سرشار از پروتئین، کلسیم، آهن و انواع ویتامین‌ها برخوردار باشد تا رشد کودک و سلامتی خود مادر به خطر نیفتد و در صورتی که مادران احساس کردند روزه‌داری باعث کاهش حجم شیر آنها می‌شود نباید روزه بگیرند.
مادران دارای فرزند شیرخوار باید در زمان افطار، شام و سحر از مواد غذایی سرشار از آهن (گوشت و حبوبات) و کلسیم (شیر و لبنیات) و سبزیجات، صیفی جات و مغزیجات استفاده کنند و از مصرف زیاد ادویه و سیر که سبب بد بو شدن شیر می‌شود خودداری کنند.
همچنین مادران عزیز باید به یاد داشته باشند که خود آنها بیش از هر کس دیگری، حتی پزشکان می‌توانند ارزیابی کنند که روزه‌داری برای آنها و فرزندشان مضر است یا خیر و اگر احساس کردند که با روزه‌گرفتن خودشان یا فرزندشان اذیت می‌شوند نباید این کار را انجام دهند.
