متخصص تغذیه بالینی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه یک تغذیه سالم در ماه مبارک رمضان شامل بهره گیری از همه گروه های غذایی است افزود: افرادیکه دارای بیماری یا شرایط خاص جسمی هستند حتما قبل از اقدام به روزه داری با پزشک خود مشورت کنند.
دکتر مریم علینژاد در گفتگو با وبدا پیرامون الگوهای تغذیه ای مناسب در ماه رمضان گفت: به طور معمول یک فرد سالم که بیماری مزمن و زمینه‌ای مثل دیابت، فشار خون، سنگ کلیه و ... ندارد و در شرایط فیزیولوژیک خاص مثلاً بارداری یا شیردهی، سن رشد و یا سالمندی هم نیست، با رعایت یک سری اصول خاص و کلی می تواند یک روزه‌داری سالم را داشته باشد.
وی افزود: اصول کلی در روزه داری این افراد این است که حتماً فرد وعده سحری و همینطور وعده افطار را مصرف کنند. وعده شام را هم میتواند به افطار اضافه کند یا اینکه با فاصله میل کند. اگر بخواهیم یک تناسبی بین وعده‌های غذایی در نظر بگیریم و ببینیم کدام وعده، معادل کدام وعده است می‌توانیم بگوییم که صبحانه میشود وعده افطار ( یعنی آنچه که فرد میتواند در یک وعده صبحانه استفاده کند را باید در وعده افطار مصرف کند) و آن چیزی را که در وعده ناهار صرف می کرده، در وعده سحر استفاده کند و آنچه را که به عنوان شام قبلاً می‌خورده الان هم میتواند در وعده شام استفاده کند؛ البته این شام میتواند با فاصله نزدیک از افطار باشد و یا با فاصله دورتر.
دکتر علی نژاد در خصوص شرایط روزه داری در ماه رمضان پیش رو و محتوای مصرفی غذاها در این ایام نیز گفت: با توجه به اینکه امسال وضعیت آب و هوا گرم نیست و در ایام نوروز افراد فعالیت سنگین فیزیکی ندارند، روزه داری آسان‌تری خواهند داشت چون هرچه طول ساعات روزه داری بیشتر باشد و دمای هوا گرمتر و فرد فعالیت فیزیکی بیشتر داشته باشد، روزه داری سخت تر خواهد بود. مصرف مایعات در ایام ماه مبارک خیلی مهم است و در ساعات بین افطار تا سحر توصیه میشود که حداقل ۶ تا ۸ لیوان نوشیدنی مصرف شود. منتها چای را جز مایعات مصرفی روزانه محسوب نکنند، چون چای و قهوه به عنوان حجم مایعات روتین نیست و حتی به خاطر اینکه مقداری اثر ادرار آور دارد از تاثیری که خوردن آب دارد هم کم می‌کند .
وی مصرف میوه و سبزیجات و تنوع در رژیم غذایی افراد روزه دار را نیز مهم دانست و گفت: در بین اوقات افطار تا سحر افراد مصرف مواد غذایی فوق را با تنوع لازم داشته باشند تا دچار یبوست نشوند. همینطور مصرف پروتئین در وعده سحری میتواند کمک کند که فرد کمتر گرسنه بشود . البته توجه داشته باشیم که مصرف پروتئین احساس تشنگی را تشدید می‌کند و مصرف پروتئین‌ها و چربی‌ها در وعده سحر سبب میشود که فرد زودتر تشنه بشود. بنابراین مصرف گوشت‌ها و سرخ کردنی‌ها حدالامکان در وعده سحر توصیه نمیشود و در عوض آن می‌توان یک برنج و خورشت معمولی و یا مخلوط پلوی معمول را در وعده سحر مصرف کرد. علاوه بر آن برای اینکه دیرتر افراد گرسنه بشوند از قندهای ساده در وعده سحری پرهیز کنند یعنی مثلاً فردی اگر در وعده سحری زولبیا یا بامیه و شیرینی‌های مشابه مصرف کند، حدود دو ساعت بعد گرسنه خواهد شد. چون قند خون بالا می‌رود و انسولین ترشح میشود و بعد قند خون از سطح پایین پایین‌تر می‌رود و احساس گرسنگی را تحریک می‌کند. بنابراین از خوردن وعده شیرینی‌های ساده در وعده سحری پرهیز شود اما در زمان افطار می‌توانند میزان متعادلی از این شیرینی ها را بخورند و یا تا آخر شب که می‌خواهند بخوابند از این خوراکی ها استفاده کنند.
وی نوشیدن متناوب آب در فاصله افطار تا سحر را مورد تاکید قرار داد و گفت: افراد برای اینکه در طول روز تشنه نشوند، در طول فاصله افطار تا سحر بطور متناوب آب بخورند و فکر نکنند که همه آن یک پارچ آبی که در سحری می‌نوشند باعث میشود که در طول روز تشنه نشوند؛ اتفاقاً مقدار آب زیاد در بدن سبب میشود که این آب زودتر از بدن دفع شود. بنابراین یک دفعه آب خوردن کمکی برای رفع تشنگی در طول روز نخواهد بود.
این متخصص تغذیه بالینی خاطر نشان کرد: افراد برای اینکه تشنه نشوند مصرف نمک را تا حدی پایین بیاورند؛ مخصوصاً غذاهایی که خوش نمک هستند را نخورند. همچنین مصرف گوشت زیاد در وعده سحری و پروتئین زیاد نداشته باشند و همینطور چربی و غذاهای سرخ کردنی در وعده سحری استفاده نشود که این میتواند به عدم تشنگی و گرسنگی در طول روز کمک کند. برای یبوست نگرفتن هم لازم است که آب کافی دریافت کنند و همینطور میوه و سبزیجات را در طول افطار تا سحر مصرف کنند.
وی در رابطه با مصرف خوراکی ها در وعده افطار هم گفت: افراد روزه دار ترجیحاً وعده افطاری را با مایعات گرم باز کنند و اگر مشکل گوارشی خاص ندارند و می‌توانند سوپ مصرف کنند در وعده افطار، سوپ غذای مناسبی خواهد بود .چون میتواند دستگاه گوارش را که ساعت‌ها خالی بوده آرام آرام تحریک به حرکت کند. مصرف نان، پنیر و سبزی هم میتواند وعده مناسبی در این زمان باشد. بهتر است که از سرخ کردنی چه در وعده افطار و چه وعده شام استفاده نشود. شام هم می تواند در همان وعده‌های معمول که در دیگر روزها مصرف میشود، استفاده کنند .ترجیحاً اگر بین فاصله شام تا سحری خیلی زیاد نیست سعی کنند که یک غذای سبک‌تر مصرف کنند تا در وعده سحری اشتها داشته باشند. این یک رژیم غذایی سالم در ماه مبارک رمضان در افراد عادی است.
دکتر علینژاد در رابطه با روزه داری افراد دارای شرایط خاص هم گفت: در وضعیت خاصی مثل دیابت، فشار خون یا بیماری های قلبی، پیرامون اینکه فرد روزه بگیرد یا خیر بحث وجود دارد. اما بطور کلی اگر فرد مبتلا به دیابت است ( دیابت تیپ1 ) و انسولین می‌زند حق ندارد روزه بگیرد. همچنین اگر دیابت تیپ ۲ دارد و تازه کنترل شده، یا با داروی دوز بالا کنترل میشود نباید روزه بگیرد اما دیابتی که با یک دوز خیلی کم دارو به راحتی کنترل میشود در اینصورت فرد میتواند روزه بگیرد اما در عین حال باید مواظب شرایط افزایش یا کاهش قند خون باشد و اگر حین روزه داری کنترل قند خون او را به هم ریخت نباید روزه بگیرد.
وی همچنین گفت: در مواردی که فرد مشکلات گوارشی مثل ریفلاکس معده دارد برای روزه گرفتن در وهله اول باید با پزشک خود مشورت کند. ضمن اینکه بیمارانی مثل زخم گوارشی و کسانی که ریفلاکس معده آنها در حدی است که میتواند به مری آسیب برساند، نباید روزه بگیرند. بنابراین باید بررسی شود که مشکل گوارشی آنها در چه حدی است و طبیعتاً پزشک معالج بهترین کسی است که میتواند این شدت مشکل را بررسی کند. توصیه‌هایی که برای روزه‌داری یک فرد سالم گفته شد میتواند کمک کند که اختلالات گوارشی در این افراد هم کمتر شود؛ منتها اگر کسی ریفلاکس یا زخم معده و یا مشکلات معده یا مری دارد مصرف سبزیجات خام و میوه‌های خام ممکن است او را اذیت کند، بنابراین باید مقدار مصرف این مواد غذایی را کمتر کنند و یا به صورت پخته شده آنها را مصرف کنند که از ایجاد یبوست هم پیشگیری می‌کند و حتماً مصرف مایعات و غذا با فاصله انجام بشود مثلاً پس از صرف چای در وعده افطار در فاصله ۱۰ دقیقه بعد از آن غذا را مصرف کند. اگر میتواند سوپ مصرف کند و در غیر این صورت همان غذای خشک را استفاده کند ولی باز هم توصیه میشود که با فاصله زمانی از مصرف مایعات باشد.
در افراد مبتلا به فشار خون هم اگر فشار خون کنترل شده است یا فرد تک دوز دارو مصرف می‌کند ( یعنی زمان مصرف دارو با روزه داری تداخل ندارد) شخص میتواند روزه بگیرد. همچنین در مورد بیماران قلبی عروقی باید با پزشک معالج مشورت شود. در مورد مادران باردار هم اگر در سه ماهه اول یا سوم بارداری قرار دارند نباید روزه بگیرند چون ممکن است مشکلات جنینی ایجاد شود. اما در سه ماهه دوم به شرط اینکه طول مدت روزه‌داری طولانی نباشد و مادر وزن گیری مناسب در طی بارداری داشته باشد، روند رشد جنین روند سالمی باشد، مادر در هیچ گونه بیماری زمینه‌ای قبل از بارداری و یا مشکلی در حین بارداری نداشته باشد، هوا هم خیلی گرم نباشد در این صورت میتواند روزه بگیرد؛ البته حتماً هم سحری مصرف شود. مادران شیرده هم در شش ماه اول بهتر است که روزه نگیرند پس از شش ماهگی هم اگر فرزندی دارند که غذای کمکی به میزان کافی مصرف می‌کند و رشد کودک نیز مناسب است و مادر میزان شیر مناسبی دارد و مادر دچار استرس نیست میتواند روزه بگیرد.
این متخصص تغذیه بالینی در خصوص روزه گرفتن روزه اولی‌ها در سنین نوجوانی هم گفت: مطالعات نشان داده که نوجوانان روزه دار، اختلالی در شرایط رشدی شان در حین روزه‌داری ایجاد نمیشود و با توجه به اینکه دغدغه برخی از والدین این است که روزه داری بر رشد فرزندشان تاثیر می گذارد باید گفت که مطالعات موجود نشان می دهد روزه داری نه تنها اختلالاتی در رشد فرزند ایجاد نمی‌کند بلکه کمی احساس گرسنگی باعث افزایش هورمون رشد در بدن آنها هم میشود. البته اگر بچه‌ای رشدش عقب افتاده و یا مشکل یا بیماری دارد و یا شرایط سوء تغذیه دیگری دارد، در اینجا حتماً با پزشک مشورت بشود و باز هم تاکید بر این است که حتماً سحری مصرف شود و غذا به گونه‌ای باشد که منجر به گرسنگی نشود همچنین رژیم غذایی متنوع باشد و افطاری و سحری مصرف بشود، شام را هم بهتر است که دریافت کند.
