استفاده صحيح، علمي و منطقي از سموم دفع آفات جهت مصارف کشاورزی موجب افزایش کمی و کیفی محصولات از طریق نابودی آفات شده  و نقش بسیار مهمی را در راستای تأمین غذای مورد نیاز انسان داراست.

 با اين وجود استفاده نادرست از اين سموم مي تواند منجر به بروز انواع مسموميت هاي حاد و مزمن در انسان و يا بروز آلودگي هاي زيست محيطي و نابودي گونه هاي گياهي و جانوري مفيد گردد.

به گزارش وب دا، بر اساس اعلام معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، یک گروه از عوامل دفع آفات که به علت اثر بخشی زیاد و قیمت ارزان به عنوان جونده کش و فومیگانت در برخي از كشورهاي جهان و از جمله ايران مورد استفاده قرارگرفته اند، فسفیدهای فلزی مانند: فسفيد آلومينيوم، فسفيد روي، فسفيد كلسيم و فسفيد منيزيوم می‌باشند.

 فسفیدهای فلزی به عنوان عوامل آفت كش، معمولاً به اشكال مختلف مانند: قرص، پلت، پودر، بلانكت و طعمه تهيه و مورد استفاده قرار مي گيرند. در اثر تماس اين تركيبات با رطوبت موجود در هوا يا محصولات كشاورزي و یا اسید معده (در صورت مصرف خوراكي) گاز فسفين آزاد می شود. فسفین  گازي بسیار سمی است، این گاز حتي در غلظت های پایین کشنده است و به همین خاطر، فسفيد آلومينيوم بعنوان يك فومیگانت برای کنترل و از بين بردن حشرات و آفات انباري محصولاتي مانند برنج و غلات در سوله ها مورد استفاده قرار مي گيرد. از فسفيد روي يا منيزيوم نيز به عنوان يك جونده كش استفاده مي شود. خوردن اين عوامل توسط جوندگان، سبب آزاد شدن گاز فسفين در معده آنها شده و موجب بروز مسموميت و مرگ در آنها مي شود.

فسفيد آلومينيوم در كشور ما از ساليان قبل جهت مصارف كشاورزي برای نگهداري و حفظ محصولاتي مانند برنج از آسيب ايجاد شده توسط آفات انباري در مصارف صنعتي(سيلوها) و مصارف خانگي مورد استفاده بوده است. از اينرو، قرص آفت كش حاوي فسفید آلومینیوم در کشور ما، به ویژه در نواحی شمالی کشور تحت عنوان " قرص برنج" معروف می باشد.

 به دليل كارآيي بالا اين فرآورده جهت از بين بردن آفات، قيمت ارزان، سهولت استفاده،  عدم وجود باقيمانده در محصول و در دسترس بودن اين آفت كش، مصرف آن از سوي كشاورزان با استقبال زيادي همراه گرديد. متاسفانه به دليل عواملي مانند سميت بالا و ميزان كشندگي زياد اين ماده و سهولت دسترسي به اين سم، از چند سال قبل آمار نسبتا بالای مسمومیت های ناشی از این عوامل در کشور  به ويژه در برخي استانها مانند: تهران، گيلان، مازندران، لرستان و كرمانشاه گزارش شده است. اين امر سبب گرديد تا اقداماتی جهت ممنوعیت واردات و محدودیت در فروش قرص برنج توسط سازمانها و نهادهاي مسوول در كشور انجام شود، بطوري كه از سال 1384 فسفيد آلومينيوم به شكل قرص از فهرست سموم كشاورزي مجاز كشور حذف و هر گونه واردات، توزيع و فروش آن ممنوع اعلام شد و هرگونه كاربرد كشاورزي اين سم تنها به صورت محدود و در ساير انواع فرمولاسيون ها و تحت نظارت كارشناسان ذي صلاح و تنها بعد از اخذ مجوزهاي لازم صورت مي گيرد.

 متاسفانه به علت تمايل كشاورزان به مصرف اين سم جهت نگهداري محصولات به ويژه در مصارف خانگي يا نيمه صنعتي به دلايل ذكر شده قبلي، قاچاق اين فرآورده از كشورهاي همسايه و ايجاد بازار سياه اين سم در كشور وجود دارد. و بسياري از موارد، فروش اين سم در بازار سياه و غيرقانوني گزارش شده است، كه اين واقعيت گویای لزوم برخورد جدی تر با این معضل است.

با توجه به اینکه تاکنون مکانیسم دقیق بروز اثرات سمی فسفید آلومینیوم در انسان شناخته نشده است، هیچ پادزهر اختصاصی در درمان مسمومیت حاد با آن وجود ندارد و اقدامات درمانی تنها شامل اقدامات حمایتی - علامتی می باشد. از لحاظ زمان بروز علايم و نشانه هاي باليني مسموميت، بعد از مصرف خوراکی قرص فسفيد آلومينيوم، علايم و نشانه ها، 15-10 دقیقه سمیت ظاهر می شود و مرگ در مدت کمتر از 6 ساعت ممکن است رخ دهد.

شایع ترین علایم و نشانه هاي باليني عبارتنداز: بي اشتهايي، بی قراری، تحریک پذیری، گیجی، سرگیجه، لرزش، دوبینی، عدم تعادل، تنگی نفس، دردهاي شکمی، تهوع، استفراغ، (در پاره ای موارد استفراغ و يا مدفوع سیاه رنگ)، تعریق، ضعف و بی حالی، افت شديد فشار خون، کاهش برون ده قلبی، اختلال در ضربان قلب، خيز ریوی، سیانوز، اختلالات و آسيب هاي كليوي، زردی، بزرگي كبد و طحال، فلج روده ای، تشنج و کاهش رفلکس ها، نشانگان زجر تنفسي حاد، آسيب كبدي، اختلالات خوني، اختلالات الكتروليتي، اختلال در تعادل اسيد-باز و شوک. در ضمن بوی سير و يا ماهی گندیده از تنفس بیمار ممکن است استشما م گردد. بیشتر مرگ و میرها در خلال 12-24 ساعات اولیه ی مسمومیت اتفاق افتاده و معمولاً ناشی از ایست قلبی است. مرگ و میر بعد از 24 ساعت اغلب ناشی از نارسایی کبدی و كليوي است.

با توجه به اينكه نگهداري نامناسب اين تركيب در شرايط نامناسب و مكان هاي مرطوب، با افزايش احتمال آزاد سازي گاز سمي فسفين از قرص ها همراه است و استنشاق گاز سمي متصاعد شده از اين آفت كش نيز مي تواند در انسان كشنده باشد، و مواردي از بروز مسموميت هاي اتفاقي در كودكان و بزرگسالان در كشور در اثر استنشاق گاز سمي فسفين متصاعد شده از قرص برنج  كه در منزل مسكوني نگهداري شده بود، وجود دارد. از اينرو، بايد از نگهداري اين فرآورده در خانه جداً خودداري نمود.

در پايان با توجه به سميت بالا، غيرقانوني بودن خريد و فروش و كاربرد خانگي قرص برنج در كشور، مهم ترين گام جهت پيشگيري از بروز مسموميت هاي كشنده با اين آفت كش، افزايش آگاهي عموم افراد جامعه از خطرات اين سم و خودداري از هر گونه خريد، نگهداري و بكارگيري آن در جهت مصارف خانگي مي باشد.

نوشتن دیدگاه