منوکسید کربن گازی بی رنگ، بی بو، بی طعم و غیر محرک است که در اثر سوختن ناقص سوخت های فسیلی مانند نفت، گاز، بنزین تولید می شود. مرگ خاموش بسیاری از هموطنان در سالهای اخیر در اثر استفاده نامناسب از بخاری های گازی و سوخت ناقص آنها، زنگ خطری است تا در استفاده از وسایل گازسوز توجه بیشتری بنماییم.
به گزارش وب دا، بیش از سه هزار مورد مرگ ناشی از منوکسیدکربن از سال 1390 تا 1393 در کشورمان، چه بسا با رعایت روشهای بسیار ساده و اهمیت دادن به ایمنی استفاده از وسایل گازسوز، وسایل گرمایشی و وسایلی که سوخت فسیلی مانند نفت و گازوئیل در آنها استفاده می گردد، قابل پیشگیری بوده است. مسمومیت با گاز منوکسید کربن یکی از مرگبارترین انواع مسمومیت ها است و به مرگ خاموش از آن یاد می شود. مرگی که در کمال ناباوری فردی که به خواب رفته است را آرام آرام به سوی خواب ابدی می برد.
علایم و نشانه های مسمومیت با گاز منوکسید کربن می تواند به صورت بسیار متفاوت در افراد ظاهر شود. در برخی موارد علایم و نشانه های مسمومیت با گاز منوکسید کربن به صورت اختلالات گوارشی مانند تهوع و استفراغ در فرد ظاهر می شود. در اثر تماس طولاني با منوكسيدكربن، سردرد، گيجي، ضربان شدید شقیقه ها، وزوز گوش و خواب آلودگي، تهوع، استفراغ، تپش قلب، كاهش هوشياري، آسیب دائمی عصبی، کما و مرگ رخ می دهد.
تماس طولانی مدت با مقادیر کم گاز منوکسید کربن می تواند فرد را به بیماری های قلبی- عروقی مبتلا سازد. علایم مسمومیت با منوکسیدکربن در کودکان تهوع، استفراغ و اسهال است که با مقادیر پایین تری از منوکسیدکربن بروز می نماید. تماس طولانی مدت با گاز منوکسید کربن به ویژه در کودکان، می تواند با بروز اختلالات رفتاری و کاهش حافظه و ضریب هوشی همراه باشد. مورد اخیر در اثر آلودگی هوای شهرهای صنعتی رخ می دهد.
در هنگام بروز آتش سوزی علاوه بر ايجاد گاز منوکسید کربن، گاز سیانید از سوختن مواد پلاستیکی ایجاد می شود که شدیداً سمی است. این گازها گرم و سبک هستند و به سمت بالا می روند. بنابراین هنگام قرار گرفتن در محیطی که دچار آتش سوزی شده است هرچه سریعتر باید جلوی صورت، دهان و بینی را با پارچه ای ترجیحاً مرطوب پوشاند و سپس بدون معطلی به صورت خمیده و یا سینه خیز از محیط خارج شد. چراکه ممکن است فرد مصدوم در آتش سوزی ها، دچار سوختگی نشود ولی مسمومیت با منوکسیدکربن اولاً سبب گیجی و بیهوشی وی خواهد شد و ثانیاً به دلیل عدم توانایی فرد مسموم در خارج شدن از محیط، تنفس گازهای سمی افزایش یافته و فرد دچار مرگ مغزی خواهد شد.
اولین اقدام در برخورد با فردی که با گاز منوکسیدکربن مسموم شده است، انتقال مصدوم به هوای آزاد است. در صورت قطع تنفس بیمار مسموم با منوکسید کربن و گاز های دیگر، باید احیای قلبی ریوی را آغاز نمود و سریعاً با مرکز اورژانس تماس گرفت.
با رسیدن فصل سرما و استفاده از وسایل گرمایشی خصوصاً گازسوز، توجه به نکات موثر در پیشگیری از مسمومیت با منوکسیدکربن دارای اهمیت است سالانه بخشی از مرگ و میرهای گزارش شده توسط سازمان پزشکی قانونی کشور به مسمومیت ناشی از منوکسید کربن تعلق دارد. این نوع از مسمومیت گرچه با سرد شدن هوا و استفاده از بخاری های گازی و وسایل گرمایشی افزایش می یابد ولی پزشکی قانونی کشور گزارش نموده است، در چهار ماه نخست سال 1395 متاسفانه شاهد 41 مورد مرگ ناشی از منوکسید کربن بوده ایم. از سال 1390 تا پنج ماه نخست 1394، به ترتیب965 ،697، 828 ،626 و 141 مورد مرگ ناشی از این گاز کشنده ی بدون رنگ و بو درکشور گزارش شده است.
بالاترین آمار مرگ در سال های اخیر مربوط به سال 1390 بوده است (16% از موارد مرگ ناشی از مسمومیت). از این آمار درصد بالایی را افراد بزرگسال شامل می شده است.
برای جلوگیری از مسمومیت با منوکسید کربن به نکات ذیل توجه فرمایید و در صورت بروز مسمومیت با شماره های 1490 (داخلی2) و یا اورژانس 115 تماس بگیرید:
1. از نگهداری کودک در داخل خودروی روشن و در پارکینگ های مراکز خرید خودداری کنید و به محض رسیدن به درب ورودی این نوع پارکینگ ها، از همراه خود بخواهید کودک را از خودرو خارج کرده و به فضای آزاد ببرد و سیستم جریان هوا از خارج به داخل اتاق ماشین را ببندید.
2. در دود سیگار مقادیری از گاز منوکسید کربن موجود است و این گاز می تواند در اثر مصرف طولانی مدت سیگار سبب بروز مسمویت مزمن در افراد سیگاری شود.
3. استفاده از بخاریهای بدون دودکش تنها در محیط هایی که دارای تهویه و جریان مناسب هوا می‌باشند مانند مکانهای عمومی پر تردد مجاز است و افراد با جدی گرفتن هشدارهای مربوط به استفاده از وسایل گرمایی، می‌توانند خانواده خود را از معرض مرگ خاموش در امان نگه دارند.
4. در هنگام استفاده از بخاریهای نفتی و گازی، جهت پیشگیری از مسمومیت با گاز منوکسید کربن، اطمینان از نصب صحیح و کارکرد مناسب دودکش ها الزامی است.
5. قبل از روشن نمودن بخاریهای گازی در ابتدای فصل سرما این موارد را کنترل نمایید: 1- آیا دودکش بخاری درست به بدنه بخاری متصل شده است؟ 2- آیا مسیردودکش سقفی بخاری باز است یا در اثر مانعی در طی فصلهای گرم سال، بسته شده است؟ 3- آیا اتصال لوله گاز به بدنه بخاری گازی به درستی صورت گرفته است؟ 4- آیا بخاری استاندارد و دارای پیلوت می باشد تا به محض خاموش شدن شعله به هر دلیلی، جریان گاز قطع شود؟ 5- پس از روشن نمودن بخاری آیا لوله دودکش با لمس دست سرد است یا گرم؟ در صورت سرد بودن دودکش، تهویه به درستی انجام نمی شود و گاز در محیط در حال پخش شدن است.
6. مواردی از مسمومیت های کشنده با منوکسید کربن در رانندگانی گزارش شده است که برای گرم کردن خودروی خود در فصول سرد سال از گاز پیک نیکی استفاده نموده اند. از اجاقهای خوراک پزی به منظور گرم کردن محیط استفاده ننمایید.
7. حضور در پارکینگ های در بسته که در آن اتومبیل با موتور روشن وجود دارد خطر بروز مسمومیت با منوکسید کربن را به همراه دارد. لذا پیش از روشن نمودن اتومبیل، درب پارکینگ را باز کنید. مواردی از مرگ سرنشینان خودرویی که داخل پارکینگ در بسته با کولر روشن توقف داشته است ملاحظه شده است.
8. استفاده از آب گرمکن نفتی یا گازی و یا دستگاه پکیج در داخل محیط حمام و یا محیطهای کوچک در بسته منجر به سوخت ناقص و مسمومیت با گاز خواهد شد.
