پژوهشگران دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران با همکاری محققان دانشگاه مینه سوتای آمریکا، نانوحامل‌های هوشمندی ساخته‌اند که بتواند ژن‌های مؤثر در درمان بیماری‌های مزمن کلیوی را به سلول های خاصی از این اندام انتقال دهد. این نانوحامل‌ها در مقیاس آزمایشگاهی ساخته و بررسی شده‌اند. نتایج این تحقیق می‌تواند در صنایع داروسازی و پزشکی مورد استفاده قرار گیرد.
به گزارش وب دا، سالانه دو میلیون نفر در جهان در اثر ابتلا به آسیب‌های حاد کلیوی (Acute kidney injury (AKI)) جان خود را از دست می‌دهند. افرادی که زنده می‌مانند زمینه ابتلا به بیماری‌های مزمن کلیه ((CKD) Chronic Kidney Disease ) را دارند که در نهایت به ESRD، که مرحله نهایی بیماری‌های کلیوی است منجر می‌شود. در این صورت باید کلیه‌ها خارج شوند و پس از آن پیوند کلیه انجام شود. این موضوع تبعات اقتصادی، اجتماعی، و فردی زیادی را در بر خواهد داشت.
عضوهیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار داشت:«در ایران نیز طبق گزارش‌ها بیماری‌های کلیوی یکی از شایع‌ترین و پرهزینه‌ترین بیماری‌ها بشمار می‌آید. حدود صد هزار نفر در ایران مبتلا به نارسایی‌های پیشرفته و مزمن کلیه هستند که از این تعداد ۵۲ هزار نفر تحت درمان دیالیز خونی صفاقی یا عمل پیوند قرار می‌گیرند. لذا در این طرح تلاش شد تا به کمک فناوری نانو، نانوسیستم‌های هوشمندی با هدف کاربرد در حوزه ژن‌درمانی طراحی و ساخته شود.»
دکتر محمد رمضانی در ادامه عنوان کرد: «انتقال ژن به کلیه یک روش درمانی امیدوارکننده برای بیماری‌های مقاوم به درمان در کلیه است. عوارض جانبی سیستمیک داروهای کلیه و مقاومت به درمان، دو مانع عمده در شکست بیماری‌های کلیوی هستند. اما با وارد کردن انتخابی ژن‌های درمانی به کلیه ممکن است بتوان بر این مسائل غلبه کرد. همچنین به کمک این روش می‌توان با تنظیم (مودولیشین) سیستم ایمنی، پاسخ بیماران به پیوند کلیه را نیز ارتقاء بخشید. به‌طورکلی این شیوه‌ی درمانی در صورت کارآمد بودن می‌تواند جایگزین استفاده از پیوند کلیه و یا استفاده از داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی که شانس ابتلا به سرطان و عفونت را افزایش می‌دهند، گردند.»
به گفته‌ی وی امروزه حامل‌های غیر ویروسی توجه زیادی را به خود جلب کرده است؛ چون آن‌ها در مقایسه با حامل‌های ویروسی به‌سادگی تهیه می‌شوند، نسبتاً ایمن بوده و به‌آسانی اصلاح می‌گردند.
این محقق در تکمیل این مطلب عنوان کرد: «به‌منظور توسعه یک سیستم ژن رسانی هدفمند به کلیه، در این پژوهش نانوحامل‌های غیرویروسی پلیمری که توسط لیگاندهای آمینوگلیکوزیدی (جنتامایسین و نئومایسین) هدفمند گردیده بودند، سنتز شدند. این نانوحامل‌های هدفمند شده یک گیرنده‌ی خاص به نام مگالین، که در سطح سلول‌های اپی تلیال توبولی کلیه به میزان بالایی بیان می‌شود، هدف قرار دادند.»
نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد این نانوحامل‌ها با قدرت بالایی ژن EGFP را به این سلول‌ها منتقل می‌کنند. در واقع نانوکمپلکس‌های هدفمند شده با لیگاندهای آمینوگلیکوزیدی به‌خصوص جنتامایسین می‌توانند به‌عنوان یک عامل هدف‌گذار در دارو و ژن رسانی به کلیه عمل کنند.
استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد بیان داشت: «از مهم‌ترین آزمون‌هایی که در این پروژه انجام شده می‌توان به آزمون‌های NMR،FTIR ، DLS، و استفاده از میکروسکوپ نیروی اتمیAFM برای تعیین خصوصیات نانوذرات اصلاح‌شده، و نیز تکنیک فلوسایتومتری و تعیین میزان پروتئین سبز فلوئورسنت به منظور بررسی راندمان انتقال ژن و آزمون MTT جهت ارزیابی سمیت سلولی نانوحامل‌ها اشاره کرد. همچنین از آزمایشات حیوانی جهت بررسی راندمان انتقال هدفمند این نانوحامل‌های ژنی به کلیه‌ها و در شرایط درون تنی استفاده شده است.»
این تحقیقات حاصل تلاش‌های دکتر فاطمه عروجعلیان- پژوهشگر مقطع پسادکترای مهندسی علوم زیستی دانشگاه تهران، دکتر علی حسین رضایان– عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و دکتر محمد رمضانی- عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و همکارانشان است. نتایج این کار در مجله‌ی International Journal of Pharmaceutics با ضریب تأثیر 3/6 (جلد 523، سال 2017، صفحات 102 تا 120) منتشر شده است.
