محققان مرکز تحقیقات مقاومت‌های میکربی دانشگاه علوم پزشکی مشهد موفق شدند تست تشخیص مولکولی بیماری جذام و یک بیماری شبه‌سل را بومی‌سازی کنند.
به گفته‌ی مدیر گروه میکرب‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، این موفقیت پس از مدت‌ها تحقیق بر روی باکتری‌هایی از خانواده مایکوباکتریوم‌ها صورت گرفته است.
دکتر کیارش قزوینی با بیان اینکه این باکتری‌ها غالبا در محیط زندگی ما به فراوانی حضور دارند گفت: این باکتری‌ها در ایجاد عفونت‌های مختلف نقش دارند و از طریق آب، مواد غذایی، هوا و دیگر عناصر محیطی می‌توانند به بدن افراد وارد و ایجاد عفونت کنند.
وی با بیان اینکه مایکوباکتریوم‌ها گونه‌های بسیار متنوعی بالغ بر 180 گونه دارند خاطر نشان کرد: گونه‌ای از این باکتری‌ها عامل بیماری جذام هستند و به جهت اینکه باکتری جذام در هیچ‌جای دنیا قابل کشت نیست برای تشخیص آنها باید از روش میکروسکوپی بهره گرفت که نتایج آن هم غالبا دقیق نمی‌باشد.
وی اضافه کرد: با کمک همکارانم در تیم تحقیق، زمینه‌ی پژوهشی در باره تشخیص این باکتری با روش مولکولی، مدت‌ها قبل فراهم گردید و به جهت کاهش شیوع این بیماری و طولانی بودن دوره‌ی نهفتگی باکتری مولد آن که باعث می‌شود بیماری تا سال‌ها نهفته و پنهان بماند و در مراحل اولیه تشخیص داده نشود، نمونههایی از بافت‌های بیماران که آزمایشات را بر روی آنها انجام دهیم در دسترس نبود.
دکتر قزوینی افزود: بالاخره پس از تلاش و پیگیری فراوان گروه تحقیق، توانستیم از همکاران‌مان در یکی از دانشگاه‌های کشور که تحقیق دیگری در زمینه‌ی مایکوباکتریوم‌ها انجام می‌دادند نمونههایی دریافت کنیم و آزمایشات تشخیصی به روش مولکولی را بر روی آنها انجام دهیم.
وی تأکید کرد: خوشبختانه ارزیابی اولیه و فرضیه‌ی ما درست بود و تشخیص به روش مولکولی در مورد باکتری جذام نتیجه داد.
وی یادآور شد: از آنجا که تشخیص این باکتری با روش میکروسکوپی در اغلب موارد به قطعیت نمی‌رسد و پزشک با وجود تردید در آلوده بودن بیمار به باکتری مذکور، استنادی بر تشخیص قطعی در دست ندارد، ما از پزشکان و همکاران‌مان در سراسر استان و حتی استان‌های همجوار که احیانا دسترسی به امکانات تشخیصی در این روش را ندارند درخواست کرده‌ایم که بیماران مشکوک به آلودگی به این باکتری را برای تشخیص قطعی به مرکز قائم مشهد ارجاع دهند.
وی با تأکید بر اینکه کیت تجاری این تشخیص در بازار خارج از کشور موجود ولی بسیار گران است گفت: در روشی که ما ابداع کرده‌ایم این تشخیص بدون کیت و از طریق شناسایی و بررسی DNA باکتری انجام می‌گیرد و به جهت اینکه این روش تشخیصی، هنوز تعرفه‌ای برایش تعیین نشده، فعلا به صورت رایگان برای بیماران و بخصوص بیماران نیازمند انجام می‌شود.
وی همچنین در این گفتگو از موفقیت دیگر گروه تحقیق این مرکز در زمینه‌ی روش تشخیص گونه‌ی دیگری از باکتری‌های این خانواده، یاد کرد.
دکتر قزوینی گفت: تشخیص و افتراق مایکوباکتریوم‌های غیر سلی (NTM) به کمک تست‌های بیوشیمیایی، اغلب زمان‌بر و پرزحمت بوده و تفسیر نتایج آن نیز چالش‌برانگیز است.
وی افزود: به همین جهت، روش‌های مولکولی مختلفی برای این منظور طراحی و مورد استفاده قرار گرفته‌اند که از میان آنها روشی بر مبنای هیبریدیزاسیون معکوس یک ژن مشترک مایکروباکتریومی با پروب‌های اختصاصی هر گونه، بر روی نواری از نیتروسلولز، موسوم به تکنیک LIPA از سایر روش‌های معتبرتر است.
وی تصریح کرد: کیت تجاری این تکنیک، اگر چه تأیید اداره‌ی غذا و داروی امریکا را دارد اما بسیار گران است و برای هر بیمار یکصد دلار امریکا هزینه دارد.
مدیر گروه میکروب‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی مشهد خاطر نشان ساخت: خوشبختانه در مرکز تحقیقات مقاومت‌های میکربی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، برای اولین بار در کشور، اقدام به بومی سازی این تکنیک شد.
وی اضافه کرد: اگر گونه‌ی باکتری که بیمار به آن آلوده شده به دقت تشخیص داده نشود ممکن است سیر درمان بیماری از مسیر صحیح فاصله بگیرد و علاوه بر اینکه داروهای زیادی مورد مصرف بیمار قرار بگیرد تأثیر درمانی نیز در بیمار دیده نشود.
وی گفت: به همین جهت، تشخیص دقیق گونه‌ی باکتری، از اهمیت خاصی برخوردار است و از طرفی، اشتباه در تشخیص بیماری، ممکن است درمان نامناسب و در نهایت، شکست درمان را به دنبال داشته باشد.
وی همچنین اظهار داشت: بیمارانی که به جهت یک بیماری زمینه‌ای دچار ضعف سیستم ایمنی شده‌اند بیشتر در معرض این عفونت‌ها قرار دارند و در صورت ابتلا، درمان بیماری زمینه‌ای نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد و کار درمان بسیار دشوار خواهد شد.
وی با بیان اینکه دانشگاه علوم پزشکی مشهد آمادگی پذیرش بیماران شناسایی شده‌ی اولیه را دارد گفت: مناسب‌ترین نمونه جهت ارسال به آزمایشگاه گروه میکرب‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی مشهد واقع در مرکز درمانی قائم، باکتری مشکوک به NTM می‌باشد و در صورت ارسال نمونه بالینی و یا ارجاع مستقیم بیمار، گزارش نتیجه‌ی آزمایش را سه تا 8 هفته با تأخیر مواجه می‌سازد.
وی تأکید کرد: فقط نمونه‌ها و بیمارانی که وجود کلی مایکوباکتریوم‌های غیر سلی در آن به تأیید رسیده و صرفا نیاز به تعیین گونه‌ی این باکتری دارند قابل پذیرش می‌باشند.
دکتر قزوینی تصریح کرد: نمایندگان یک کمپانی امریکایی که تولید کننده‌ی این کیت است تقاضاهای مصرانه و پیگیرانه‌ی خرید ما برای این کیت را رد کردند.
وی تأکید نمود: آنها پرسیدند که آیا خودتان می‌خواهید این کار را انجام دهید و وقتی ما جواب مثبت دادیم با حالت نامناسب با ما برخورد داشتند اما گروه تحقیق ما، با پشتکار و ممارست علمی، توانستند بر این مشکل غالب شوند و با تشخیص صحیح گونه‌ی این باکتری با روش مولکولی، زمینه‌ی رهایی بیماران از درد و رنج ابتلا و آلودگی به این بیماری را فراهم سازند.
