توسعه دانش و فناوری درحوزه‌های مختلف از دیرباز مورد توجه بوده است؛ به‌ویژه که بسیاری از فناوری‌های نو تاثیر بسزایی در بهبود کیفیت زندگی آدمیان دارند. فناوری‌های مرتبط با بهداشت و درمان، اهمیت ویژه‌تری دارند چراکه با سلامت و جان انسان‌ها طرف هستند.

چندی پیش روایتی از دیدارهای پنجشنبه‌ای فعالان حوزه‌ علم و فناوری با رهبر معظم انقلاب با عنوان مستند غیر رسمی 3 از شبکه های سراسری کشورمان پخش شد که در آن حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به کتاب "نانوتروا"  اشاره می نمایند که داستان زندگی استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی مشهد را روایت می کند و ایشان این کتاب را مطالعه فرموده اند.

دکتر محمود رضا جعفری مانند همیشه که متواضعانه و در سکوت فعالیت می کند؛ در گوشه ای از این جلسه صمیمانه با رهبر معظم انقلاب نشسته است و زمانی که آقا، اسمش را می آورند تمام قد به احترام رهبرمان می ایستد و رهبرمان به داروی تولیدی ایشان و نقشی که در درمان بیماران سرطان دارد اشاره می کنند.  

سید مجتبی قافله‌باشی و سعید حسین رفیعی در داستان نانوتراوا، فراز و نشیب‌ها برای دستیابی به فناوری دارویی خاصی را روایت می‌کنند. داستان از روزهای جوانی دکتر محمودرضا جعفری آغاز می‌شود. جوانی بجنوردی که برخلاف انتظارش در رشته داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد پذیرفته شد و مسیری خارق‌العاده برایش رقم خورد. در خلال داستان دکتر جعفری، تجربه تجاری‌سازی یک فناوری دارویی بسیار مهم نیز روایت می‌شود.

در بخشی از کتاب آمده است" محمودرضا در دانشکده داروسازی ثبت‌نام کرد. شش ماه پس از اعلام نتایج کنکور تجربی، نتایج کنکور رشته ریاضی نیز اعلام شد؛ او در رشته مهندسی برق دانشگاه فردوسی مشهد نیز پذیرفته شده بود. با این حال، یک ترمی از تحصیل جعفری در رشته داروسازی گذشته بود و با وجود فراهم بودن شرایط تغییر رشته، او ترجیح داد تا لباس تحصیل را عوض نکند؛ چه اینکه در این مدت کوتاه، کمی هم به داروسازی علاقمند شده بود. داروسازی رشته‌ای بیگانه از فرمول و ریاضیات نبود و لازم بود گاهی محاسبات پیچیده‌ای برای برآورد نیم‌عمر یک دارو انجام شود. از طرفی ذهن تحلیل‌گر ریاضی خوانده قدرت خوبی در رمزگشایی از طراحی و مهندسی ذرات در حوزه‌هایی چون نانوداروها داشت. از این رو، توانمندی محمودرضا در ریاضی می‌توانست بشارت‌دهنده موفقیتش در آینده باشد".

دکتر محمود رضا جعفری استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی مشهد و دانشمند یک درصد برتر جهان در نظام رتبه‌بندی ESI-Essential Science Indicators که با تولید 165 مقاله و نمایه شدن در پایگاه های بین المللی و بیش از سه هزار ارجاع به این مقالات یکی از اساتید برجسته این دانشگاه محسوب می شود.

فعالیت و پژوهش دکتر محمود رضا جعفری در حوزه نانو دارو ها و اجرای پژوهش های فناورانه موجب شده است که در سال های اخیر داروهای مختلفی از جمله ژل نانولیپوزومی موضعی کورکومین با نام تجاری "سینانومین "، ژل موضعی سیناآمفولیش برای درمان بیماری سالک و نانو داروی ضد سرطان سینا دوکسوزوم را به مرحل تولید انبوه برساند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد در گفتگو با وب دا ، با تاکید بر اینکه باید به سمت اجرای پژوهش های فناورانه پیش رفت اظهار کرد: اگر فقط ده نفر از همکاران ما در عرصه فناوری ورود پیدا کنند نه تنها بخش عمده ای از داروها و تجهیزات پزشکی قابل تولید در کشور خواهد بود بلکه نرخ بیکاری کاسته خواهد شد.

دکتر محمود رضا جعفری با بیان اینکه در حال حاضر نسل سوم و چهارم دانشگاه ها در جهان مطرح است خاطر نشان کرد: این دانشگاه ها به سمت  تولید محصول فناورانه حرکت کرده اند و ضمن ارتباط مناسب با صنعت، موجب تولید ثروت و اشتغال نیز شده اند.

دکتر جعفری که سال 88با حمایت ستاد ویژه توسعه نانو فناوری ریاست جمهوری شرکت دانش بنیانی را ایجاد کرده، می گوید :تقریبا پس از گذشت 12 سال در حال حاضر این شرکت دارای 23 نیروی دانش آموخته دانشگاهی است که علاوه بر گسترش علم به نحوی باعث ایجاد کار نیز شده است.

استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه باید به سمتی حرکت کرد که  افراد با قابلیت، شناسایی و حمایت شوند خاطر نشان کرد: در سال های گذشته تاکید بر تولید مقاله بود و اعضای هیات علمی بیشترین تمرکز خود را بر روی تولید مقاله داشتند اما در حاضر اجرای پژوهش های فناورانه مورد توجه قرار گرفته است و تمام ستاد های زیست فناوری و بیو تکنولوژی محصول را حمایت می کنند.

دکتر جعفری با اشاره به نقش دانشجویان تحصیلات تکمیلی در تولید محصولات فناورانه اظهار کرد:  در حال حاضر روحیه ابتکار و خلاقیت در بین دانشجویان دانشکده در حد مطلوب است که اغلب این ایده ها در صورت وجود بودجه می تواند به اقدامات ارزشمندی تبدیل شود.

تولید داروی سینا کورکومین با خاصیت ضد التهابي، آنتي‌اكسيدانی و ضد توموري

دکتر جعفری در ادامه به تشریح تولیدات دارویی اش پرداخت و اظهار کرد: داروی"سینا کورکومین" که از ماده موثره زردچوبه (کورکومین) تولید شده است یکی از فراورده های دارویی به شمار می رود که با همکاری دانشجویان و دیگر اعضای هیات علمی پس از طی مراحل تحقیقاتی و آزمایشگاهی به مراحل تولید شده است.

استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار کرد: این دارو به شکل کپسول ژلاتینی نرم حاوی نانو میسلهای کورکومین است خاطر نشان کرد: "سینا کورکومین" از ماده موثره زردچوبه (کورکومین) گرفته شده و فرمولاسیون آن منحصر به فرد و مخصوص ایران است و نمونه مشابه خارجی ندارد.

دکتر محمود رضا جعفري ادامه داد: مهمترين خواص كوركومين اثر ضد التهابي، آنتي‌اكسيدانی و ضد توموري است و مي‌تواند در بيماري‌هاي زيادي به عنوان مكمل دارويي مورد استفاده قرار گيرد.

استاد دانشکده داروسازي دانشگاه علوم پزشکي مشهد با اشاره به موارد استفاده اين كپسول در بيماري‌هاي مختلف خاطرنشان كرد: اين كپسول مي‌تواند در درمان بيماري‌هايي نظير امراض مفصلي، بيماري‌هاي التهابي روده، كبد چرب، آب مرواريد، برخي از بيماري‌هاي پوستي، تنظيم چربي خون، كاهش كلسترول، رقيق كردن خون، آلزايمر، كنترل تشنج و پاركينسون مورد استفاده قرار گيرد.

استاد دانشكده داروسازي دانشگاه علوم پزشكي مشهد اضافه كرد: همچنين به دليل خاصيت ضد تكثير سلولي اين دارو، كپسول كوركومين مي‌تواند در پيشگيري از سرطان نيز موثر باشد.

دکتر محمود رضا جعفري خاطر نشان کرد: کارآزمایی های بالینی نشان می دهد که کورکومین در بیماری هایی چون کولیت اولسراتیو، بیماری روده ملتهب، سرطان کولون، سرطان پانکراس، هیپرکلسترمی، آترواسکلروز، التهاب پانکراس، پسوریازیس، آرتریت روماتوئید و بیماریهای التهابی چشم نظیر کاتاراکت می تواند نقش درمانی بالقوه داشته است.

سینا آمفولیش، دارویی برای درمان سالک

این دانشمند برجسته دانشگاه علوم پزشکی مشهد، تولید ژل موضعی نانولیپوزومال آمفوتریسین B به منظور درمان سالک را از دیگر اقدامات در سال های اخیر عنوان و اظهار کرد: ژل موضعی نانولیپوزومال آمفوتریسین B  تاثیر گذاری بیشتری نسبت به داروهای رایج مورد استفاده در درمان این بیماری دارد.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه در حال حاضر درمان رایج سالک با تزریق آمپول های گلوکانتیم به صورت عضلانی و یا موضعی است؛ که متاسفانه پاسخ به درمان بسیار پایین است و مقاومت دارویی نیز بسیار دیده می شود خاطر نشان کرد: افزایش عدم پاسخ بالینی بیماران مبتلا به سالک در برابر تزریق گوکانتیم و عدم پذیرش مناسب تزریق های مکرر توسط بیماران به ویژه کودکان که درصد بالایی از مبتلایان را تشکیل می دهند یکی از مشکلات جدی در درمان سالک است.

وی با بیان به اینکه این فراورده با همکاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد و  مرکز بیماری های پوست و جذام دانشگاه علوم پزشکی تهران ساخته شده است  به مزیت فرآورده سینا آمفولیش اشاره کرد و ابراز داشت: بر اساس مطالعات بالینی فاز یک ،دو و سه، مصرف روزانه دو بار از این فرآورده به صورت موضعی برای بیماران کاملا بی خطر بوده است.

دکتر جعفری خاطر نشان کرد: در تاثیر سینا آمفولیش در درمان سالک شهری میزان عود بیماری به صفر می رسد و طول درمان به یک ماه کاهش می یابد.

وی بیشترین میزان سالک در کشور را از نوع سالک روستایی دانست و گفت: راحتی در مصرف، قابلیت استفاده توسط بیمار و تاثیر بالای درمان این دارو در درمان هر دو نوع سالک روستایی و شهری از مزایای سینا آمفولیش می باشد.

سینا دوکسوزوم ؛داروی ضد تومور

دکتر جعفری به نانو داروی ضد تومور سینا دوکسوزوم اشاره کرد و گفت :داروی سینا دوکسوزوم یک داروی ضد التهاب است که از سال 2012 پس از کسب مراحل دانش فنی به مرحله تولید رسید و در حال حاضر در کشور مورد استفاده قرار می گیرد.

دکتر جعفری افزود: سینادوکسوزوم دارویی شامل هیدروکلرید دوکسوروبیسین لیپوزومی است. این فرمولاسیون دارویی، دوکسوروبیسین واردشده در حامل‌های نانولیپوزومی‌ است که پایداری و نفوذپذیری آن در بافت‌های سرطانی را افزایش می‌دهد. حامل لیپیدی، به علت مقدار کم تراوش، عوارض جانبی دوکسوروبیسین و به ویژه، سمیت قلبی ایجاد شده که خطرناک‌ترین عارضه‌ی جانبی این دارو است را کاهش می‌دهد.

وی گفت: سینادوکسوزوم برای درمان انواع زیادی از سرطان‌ها استفاده می‌شود و به خاطر طبیعت و ساختار لیپوزومی‌اش کارایی بسیار بالایی برای درمان سرطان‌های متاستاتیک مانند سارکومای Kaposi، میلوما، سرطان پستان و تخمدان نشان می‌دهد.

دکتر جعفری به تولید این دارو در شرکت سبحان انکولوژی توسط شرکت دانش بنیان  اکسیرنانوسینا اشاره کرد و افزود: این دارو حدود پنج سال است که در کشور در حال مصرف می باشد و توانسته نتایج خوبی را از خود به جا بگذارد.

این محقق دانشگاه علوم پزشکی مشهد به اهمیت تولید داروی سینادوکسوزوم اشاره کرد و ابراز داشت: داکسو رو بیسین یک دارویی ضد سرطان است که فرم معمول تزریقی آن بیش از پنجاه سال  است که برای درمان انواع سرطان  ازجمله سرطان خون, سینه و تخمدان و موارد دیگر استفاده می شود

رییس مرکز تحقیقات نانوفناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد، اظهار داشت: اگر دوز تجمعی این دارو در فرم معمول تزریقی به ۴۰۰ میلی گرم بر متر مربع برسد موجب ایجاد عوارض قلبی شدید و مرگ بیمار می شود؛ که آنکولوژیست ها در این شرایط دارو را قطع خواهند کرد.

وی ادامه داد: در این شرایط است که فرم لیپوزومی داکسو رو بیسین با مکانیزم خاصی در بافت تومور تجمع و موجب افزایش تاثیر دارو می شود؛ که با توجه به ورود کمتر دارو در بافت قلب، عوارض جانبی قلبی کمتری نیز بیمار را تهدید می کند.

خواندن کتاب داستان نانوتروا  را به علاقمندان دانش‌پژوهی و فناوری‌های جدید توصیه می کنیم

کتاب داستان نانوتروا در هفت فصل شامل بسیار سفر باید؛ شکل‌گیری ایده،باشگاه تولیدکنندگان؛ از تاسیس شرکت تا همکاری با صنعت،فصل امتحان؛ پیش‌نیازهای تولید و کسب مجوزها،که عشق آسان نمود اول؛ ناپایداری‌های کسب‌وکار،موسم برداشت؛ سازماندهی مجدد و تثبیت بازار،غیر مترقبه: از بحران بازار تا گشایش و سایه درخت و فراتر از یک تجربه برای آینده نوشته شده است.

مطالعه کتاب داستان نانوتراوا را به همه علاقمندان دانش‌پژوهی و فناوری‌های جدید و دانشجویان رشته داروسازی پیشنهاد می‌کنیم.