همزمان با برگزاری نخستین کنگره بین المللی فراورده های حلال مشهد، نشست های علمی- تخصصی حول سه محور " شریعت و فراورده های حلال"، " اقتصاد و فراورده های حلال" و پژوهش و فناوری و فراورده های حلال" با حضور کارشناسان و صاحبان مقالات برترکنگره برگزار شد.
پنل " شریعت و فراورده های حلال"؛ ارایه 15 مقاله برگزیده
به گزارش ستاد خبری نخستین کنگره بین المللی فراورده های حلال، در بخش " شریعت و فراورده های حلال" مجموعا 15 مقاله‌ی برتر ارائه و مورد تحلیل و گفتگو قرار گرفت که گزیده ای از آن در ادامه آمده است؛
بررسی علمی و فقهی " الکل و فراورده های الکلی"
دکتر نورمحمدی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در بخشی از مقاله خود به بررسی علمی و فقهی الکل و فرآورده‌های آن پرداخت و با بیان اینکه استفاده از الکل به عنوان یکی از پرکاربردترین مواد شیمیایی در بخش‌های مختلف غذایی، دارویی، صنعتی و بهداشتی، یکی از مسائل تأثیر گذار در جامعه است اظهار داشت: حکم به کارگیری الکل در فرآورده‌ها و محصولات خوراکی یکی از مهمترین مباحث فقهی است که در فقه شیعه اختلافات زیادی در خصوص آن وجود دارد.
وی با طرح این سؤال که عنوان فقهی مسکر بر کدام یک از انواع الکل مترتب است و حد مجاز آن در فرآورده‌های غذایی و دارویی گفت: در این رابطه ما تحقیقی را انجام داده و بر اساس آن به این نتیجه رسیدیم که اتانول خالص در غلظت بالا به عنوان عاملی جدی برای مسمومیت محسوب شده و مفهوم مسکر فقهی بر آن منطبق نیست.
مدیر گروه پزشکی و تغذیه مؤسسه موضوع شناسی احکام فقهی اضافه کرد: هنگامی که غلظت الکل تا درجه معینی کاهش پیدا می‌کند، می‌تواند سکر آور باشد. با بررسی تحقیقات موجود در این زمینه و با رویکردی احتیاطی به مسأله می‌توان حد مستی آوری الکل را در سطح کمینه آن، ۱۰ میلی لیتر در نظر گرفت و فرآورده‌هایی را که مقدار حجم الکل آنها در این اندازه باشد سکر آور محسوب کرد.
در ادامه این همایش عباس عمادی دبیر گروه پزشکی و تغذیه مؤسسه موضوع شناسی احکام فقهی با بیان اینکه الکل یک ماده شیمیایی است که قرن‌ها پیش کشف و اختراع شد، اظهار کرد: الکل با وجود قدمت آن کاربرد‌های گسترده و چشم‌گیری نداشت. در گذشته از الکل فقط به عنوان عامل موثر خمر و مشروبات الکلی استفاده می‌شد، اما با پیشرفت دانش تجربی و آشنایی انسان با قابلیت‌های مختلف این ماده، کاربرد آن نیز افزایش یافت.
وی افزود: امروزه از الکل برای تهیه بسیاری از فرآورده‌های بهداشتی و آرایشی استفاده می‌شود. در تولید بسیاری از دارو‌ها نیز کاربرد دارد و در عرصه پزشکی، از خاصیت ضد عفونی کنندگی یا نگه‌دارندگی آن استفاده‌های فراوان می‌شود، در صنایع مختلف غذایی نیز به عنوان ماده‌ای حل کننده شناخته می‌شود.
عمادی بیان کرد: کاربرد گسترده الکل سبب شده که افراد زیادی از اقشار مختلف جامعه از جمله تولیدکننده، توزیع‌کننده و مصرف‌کننده با آن سر و کار داشته باشند. این موضوع به ویژه در مورد جوامع دینی که مقید به رعایت احکام شریعت هستند، برخی سوالات فقهی را به دنبال دارد. این سوالات بیشتر در مورد طهارت و نجاست الکل یا حلیت و حرمت تولید و کاربرد آن است.
نقش عالِم مسلمان در توسعه و بهبود صنعت حلال
زیشان عبدالعزیز، عضو مرکز بین المللی حلال پاکستان در توضیح بخشی از مقاله خود با عنوان " نقش عالم مسلمان در صنعت حلال" گفت: عالم مسلمان به سبب آگاهی از قرآن و منابع دینی و فتوایی که به این واسطه ارائه می کند نقش مهمی در صنعت حلال دارد.
وی با بیان اینکه نهاد ها و سازمان های مختلفی در جهان گواهینامه های حلال را صادر می کنند، حضور و نظارت عالمان مسلمانان بر صدور این گواهی ها و پایبندی تولید کنندگان به آن را ضروری دانست و گفت: عالم مسلمان نقش شاهد را دارد و بر اساس همین نقش، باید تمام مراحل تولید اعم از تولید مواد اولیه تا تولید نهایی را زیر نظر داشته باشد.
عضو مرکز بین المللی حلال پاکستان همچنین با اشاره به پروسه تولید افزودنی های خوراکی و ابهامات موجود در این حوزه گفت: عالم مسلمان می تواند پیشنهاد دهنده جایگزین هایی در فرایند تولیدات حلال بوده و نسبت به آنها آگاهی دهنده باشد.
وی اهمیت و ضرورت ارتباط عالمان مسلمان با دانشمندان علم تغذیه را نیز یادآور شد و گفت: افزایش این ارتباط می تواند به بالا رفتن سطح دانش طرفین و ارتقای کیفیت محصولات حلال کمک کند.
موضوع حلال حکمی الهی و اجرای آن ضروری است
محمد الوان الاواتی از کشور عمان در ارائه خلاصه‌ی مقاله خود با موضوع " حلال در فقه شیعه و سنی" ضمن اشاره به مفهوم حلال و ضرورت آن از نگاه قرآن کریم ( در آیات 168بقره، 11 نحل، 87 و 88 مائده ) به اصل حلیت در فقه شیعه و سنی پرداخت و گفت: افعال مکلفین در احکام شرعیه بر پایه پنج اصل واجب، مستحب، مکروه، حلال و حرام تعریف می شود که در این بین موضوع حلال به عنوان یک حکم الهی از ضرورت تام برخوردار است.
وی افزود: اشاره‌ی قرآن کریم به موضوع حلال بیش از بحث تئوری، کاربردی کردن آن را گوشزد می کند و صرفا نیز به موضوع غذا و فراورده های خوراکی اشاره نداشته بلکه زمینه های تحصیل مال و مصرف آن را نیز شامل می شود.
رییس مرکز حلال عمان همچنین با اشاره به جهانی شدن موضوع حلال و تمرکز بخش قابل توجهی از تولیدات بین المللی بر محصولات حلال، از عملکرد کشورهای اسلامی در این حوزه و انفعال آنان نسبت به ورود به عرصه رقابت با تولید کنندگان غیرمسلمان، انتقاد کرد و گفت: با توجه به پراکندگی اقلیت های مسلمان در کشورهای جهان که عمدتا نسبت به تغذیه حلال خود دغدغه مندند، ضروری است که زمینه هایی از سوی کشورهای اسلامی فراهم شود تا محصول حلال بصورت مطمئن تولید و در اختیار آنان قرار گیرد.
محمد الوان الاواتی با اشاره به همایش برگزار شده در مشهد با موضوع حلال گفت: ایران نخستین کشوری نیست که به این حوزه ورود کرده، بلکه سال هاست این موضوع از سوی کشورهای مسلمان و غیر مسلمان از جمله برزیل، روسیه، آلمان، امارات، عربستان و... دنبال می شود.
وی اضافه کرد: اکنون بیش از 33درصد تولیدات کشور برزیل را فراورده های حلال تشکیل می دهد و در بخش توریسم نیز تمهیدات خاصی جهت برخورداری مسلمانان از غذای حلال در این کشور انیشیده شده است.
رییس مرکز حلال عمان همچنین از گردش مالی محصولات حلال در جهان در سال 2009 یاد کرد و گفت: تجارت بیش از 578 میلیارد دلاری این محصولات نشان از ظرفیت های بی نظیر این حوزه در عرصه تجارت جهانی حکایت دارد در حالی که سهم کشورهای مسلمان از این تجارت بسیار ناچیز است.
محصولات کشاورزی تراریخته و ابعاد فقهی آن
دکتر محمد مهدی اوجی عضو موسسه موضوع شناسی احکام فقهی در توضیح بخشی از مقاله خود به شیوه های مختلف تولید محصولات کشاورزی و کاربرد دانش های نوین، از جمله روش GMEدر این حوزه اشاره کرد و گفت: موضوع استفاده از محصولات تغییر ژنتیک یافته ( GME ) یکی از موضوعات چالشی در جهان امروز است که علیرغم پژوهش های مختلف، تداوم یا توقف آن در فرایند تولید و بهره وری محصولات همچنان مورد تردید است.
وی افزود: اگر چه به دنبال رشد روز افزون جمعیت زمین نیاز روز افزون جوامع بشری به غذا و افزایش کیفیت در محصولات کشاورزی را ضروری کرده است اما عجله در دستیابی به محصول و سود حاصل از آن زمان و دقت مورد نیاز برای آزمایشهای سلامت را تحت الشعاع قرار داده است که یکی از جدیدترین موارد آن، حوزه محصولات تراریخته است.
عضو موسسه موضوع شناسی احکام فقهی با اشاره به تحقیقات جهانی انجام شده بر روی محصولات تراریخته و اثرات منفی یاد شده برای این محصولات تاکید کرد: ابهامات موجود در حوزه GME سبب شده تا اروپا از سال 2008 کشت محصولات تراریخته را ممنوع اعلام و واردات آن را با وضع قوانین سختگیرانه محدود سازد.
وی اضافه کرد: در مزارع کشور آرژانتین تحقیقات دقیقی انجام شد که نتیجه آن سرطان زا بودن این محصولات و مقاوم شدن آفات گیاهی در برابر سموم را نشان می داد...( مشروح این مطلب در مقاله ای با عنوان موضوع شناسی و ارزیابی فقهی محصولات کشاورزی تراریخته آمده است)
به دلیل کثرت مطالب ارائه شده در این نشست ها، نکات مهم فهرست وار در ادامه بیان شده است:
توجه به مواد اولیه فراورده های خوراکی و ترکیب ساختار این فراورده ها ضروری است.
اغلب محصولاتی که از کشورهای غیر مسلمان وارد می شودعنوان FREE AIcol ( بدون الکل) بر روی آن درج شده اما میزانی از الکل را دارا هستند.
اشکالات فقهی و پژوهشی زیادی در مسیر تولیدات حلال وجود دارد.
صدور گواهینامه های حلال در هر جای جهان باید با نظارت یک عالم مسلمان باشد، همین طور نحوه استفاده از این گواهینامه ها نیز باید با نظارت مسلمانان صورت بگیرد. عالم مسلمان می تواند پیشنهاد دهنده جایگزین هایی در فرایند تولیدات حلال باشد و نسبت به آنها آگاهی دهنده باشد.
لازم است که فاصله بین عالمان مسلمان و دانشمندان علم تغذیه کم و ارتباط شان افزایش یابد.
در حوزه قوانین تولید محصولات حلال خلاء هایی وجود دارد و برخی قوانین هم انسجام لازم را ندارند.
ناظرین ما در کشتارگاه های دام وطیور از جهت دانش و اطلاعات فقهی ضعیف هستند.
مباحث حلال در حد تئوری باقی مانده و هنوز به حوزه عمل نرسیده است.
لزوم رفع چالش های پیش رو در حوزه عملیاتی کردن موضوع حلال.
ضرورت پشتیبانی و حمایت حاکمیتی در حوزه تولید فراورده های حلال و نظارت دقیق و مستمر بر این امر الزامی است
حلال بودن نه تنها در موضوع غذا بلکه در زمینه های مالی ( درآمد حلال) هم مصداق دارد.
موضوع حلال سال هاست که در کشورهای مختلف پیگیری می شود. نمونه آن کشور برزیل است که از سال 1949 میلادی تشکیلات آن را فراهم و علاوه بر حکم، در زمینه تولید محصول هم فعالیت می کند. کشورهای آلمان و روسیه هم همین طور.
در برخی کشور ها عنوان توریست حلال تعریف شده و هتل های مخصوص به این موضوع وجود دارد.
حلال فقط مربوط به مسلمانان نیست/ غیرمسلمان هم سلامت این امر را احساس کرده اند و وضوع حلال باید پس از این همایش به طور جدی تر دنبال شود و کارگروه هایی در موضوع حلال تشکیل شود.
ابعاد مختلف حلال از جمله شریعت، اقتصاد و پژوهش و فناوری باید توام و همراه با هم بررسی و پیگیری شود. و حوزه های علمیه باید در امر حلال و ابعاد فقهی آن تصدی گری و نظارت داشته باشد.
یکی از آسیب های مشترک در بین تولید کنندگان و عالمان و فقها این است که ارتباطی با هم ندارند. (ضرورت هم افزایی حوزه ی فقه و تولید)
لزوم نظارت جدی بر تولید کننده و مشوق ها و تنبیه هایی در نظر گرفته شود/ این نظارت منحصر به ارائه برند حلال نباشد بلکه نظارت مستمر باشد.
اهمیت موضوع حلال به جهت تاثیر آن برتمام حوزه های فردی اجتماعی اقتصادی سیاسی و..... است و به تعبیر ی همه ابعاد زندگی فرد را در بر می گیرد.
روی پروتکل های تغذیه حلال باید کار شود/ اصل گزاره های دینی کاربردی بودن و راهبردی بودن آنهاست و بنابراین می توان از آن در تدوین پروتکل های اسلامی استفاده کرد.
از آنجا که برند حلال خیلی برای مصرف کننده شناخته شده نیست بهتر است برند حلال پلاس شکل بگیرد.
سهم ایران در تجارت حلال دو دهم درصد از سهم تجارت جهانی است.
آزمایشگاه ها و پژوهش های حوزه حلال در کشور بیشتر و تقویت شود/حرکتی مدون در حوزه حلال وجود ندارد.
