پیشگامی دانشگاه مشهد، در حوزه جراحی مغز و اعصاب/ ظرفیت بالای گروه، در بحث نیروی انسانی و تجهیزات

گروه جراحی مغز و اعصاب، یکی از اصیل ترین گروه‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد است که پایه گذاری آن در سال ۱۳۶۱ و با تلاش‌های بی وقفه‌ی اساتید بزرگی همچون دکتر امیر شیبانی و دکتر بیرجندی محقق گردید و در طی بیش از چهار دهه فعالیت این گروه، خدمات و افتخارات شایان توجهی در سه حوزه‌ی آموزش، درمان و پژوهش به دست توانمند اساتید گروه جراحی مغزو اعصاب دانشگاه علوم پزشکی مشهد رقم خورده است. فعالیت سه مرکز عمده جراحی مغز و اعصاب در بیمارستان های قائم (عج)، امدادی شهید کامیاب و کودکان اکبر، تربیت نیروهای متخصص در سطوح دستیاری و فلوشیپ ( نورو اینترونشن و اسپاین ) و نگارش صدها مقاله به زبان‌های فارسی و انگلیسی در مجلات با  ایمپکت بالا  توسط اساتیدی از گروه با اچ ایندکس های بالا ، تنها گوشه‌ای از این افتخارات و دستاوردهای ارزشمند گروه جراحی مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشکی مشهد است که جزئیات مربوط به آن را در ادامه، از زبان مدیر گروه و اساتید جراحی مغز و اعصاب مرور خواهیم کرد:

وب دا: ضمن قدردانی از حضور اساتید ارجمند گروه جراحی مغز و اعصاب در این گفتگو، لطفا در ابتدا هر یک از بزرگواران بیوگرافی مختصری از خود عنوان بفرمایند تا در ادامه سوالات اصلی مطرح شود؟

* دکتر فریبرز ثمینی: عرض سلام و ادب دارم حضور جنابعالی و تمام بزرگوارانی که این برنامه را مشاهده می کنند . لازم  است  تشکر کنم  از شما و مقامات محترم دانشگاه و دانشکده پزشکی  که این فرصت را در اختیار گروه جراحی مغزو اعصاب قرار دادند . من متولد اسفند ماه 1341 در سبزوار هستم . دوره ابتدایی و متوسطه را در زادگاهم گذراندم و زمان فارغ التحصیلی من در دوران متوسطه مصادف با رویداد انقلاب فرهنگی بود که سبب شد مدتی دانشگاه‌ها تعطیل شوند. در نخستین کنکور بعد از انقلاب فرهنگی که در سال 1361 برگزار شد، شرکت کردم و در رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد پذیرفته شدم. پزشکی عمومی را در فروردین 1362 شروع کردم و در سال 1368 با اتمام دوره عمومی و با کسب رتبه برتر به صورت استریت وارد رشته جراحی مغز و اعصاب شدم و   دوره ۵ ساله این رشته را تا سال ۷۳ به پایان رساندم .  یک سال در دانشگاه سمنان فعالیت داشتم و بعد به دانشگاه مشهد منتقل شدم و در خدمت همکاران و دانشگاه هستم .

* دکتر حسین مشهدی نژاد: بنده سال 1336 در شهر رشت متولد شدم، دوره ابتدایی و دبیرستان را در رشت گذراندم و در سال 1354 وارد دانشکده پزشکی مشهد شدم و این دوره در سال 1366 به پایان رسید، حدود یک سال در دانشگاه علوم پزشکی زنجان دوره خارج از طرح را گذراندم و پس از آن در خدمت دانشگاه علوم پزشکی مشهد هستم .

* دکتر محمد رضا احصائی: من متولد بهمن ماه سال 1336 در شهر نیریز استان فارس هستم، دوران ابتدایی را در زادگاهم تحصیل کردم و دبیرستان را در دانشگاه پهلوی شیراز گذراندم، در ادامه ، سال 1355 دررشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، پذیرفته شدم و بعد از دو سال تحصیل در دانشگاه به انقلاب فرهنگی خوردیم که دانشگاه تعطیل شد و علیرغم اینکه قرار بود ۶ ساله دوره پزشکی عمومی را تمام کنیم این دوره ۹ سال طول کشید و نهایتاً در اسفند ماه سال ۶۳ فارغ التحصیل شدم، با توجه به اینکه جزو ۱۰ درصد برتر دانشجویان بودم، توانستم بلافاصله در دوره تخصص شرکت کرده و سال ۶۴ در رشته جراحی مغز و اعصاب دانشگاه مشهد تحصیلاتم را ادامه دهم . دوره طرح را هم به مدت سه سال در بابل گذراندم و طبق پیشنهادی که مسئولین دانشگاه مشهد داده بودند به این شهر آمدم و تا هم اکنون در خدمت همکاران هستم .

* دکتر محمد فرجی راد: بنده متولد ۱۳۳۲ در شهرستان اردبیل هستم، دوران ابتدایی را در زادگاهم تحصیل کردم و برای دوره دبیرستان به تهران آمدم،  سال 1351 موفق شدم در رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد تحصیلاتم را ادامه بدهم و سال ۱۳۵۸ که مصادف با انقلاب بود، فارغ التحصیل شدیم. با توجه به اینکه رتبه برتر بودم، بلافاصله توانستم همزمان با سربازی و طرح خدمت دوره تخصص را شروع و در سال ۶۴ از دانشگاه تهران در رشته جراحی مغز و اعصاب فارغ التحصیل شدم، خوشبختانه نفر اول بورد ایران بودم و در همان سال در دانشگاه مشهد به عنوان استادیار آغاز به کار کردم و این همکاری تا اکنون ادامه دارد .

* دکتر سمیرا ذبیحیان: من دی ماه ۱۳۴۴ در مشهد متولد شدم، تحصیلات دوره مدرسه و همینطور تحصیلات دانشگاهی را در مشهد گذراندم و تنها برای دوره نورو واسکولار به آمریکا رفتم. سال ۱۳۶۴ در دانشگاه علوم پزشکی مشهد پذیرفته شدم و سال ۱۳۷۲ رشته جراحی مغز و اعصاب را در همین دانشگاه آغاز کردم. بعد از فارغ التحصیلی دو سال برای راه اندازی بخش جراحی مغز و اعصاب به نیشابور رفتم و بعد از آن به بیمارستان شهید هاشمی‌نژاد مشهد آمدم تا بخش جراحی مغز و اعصاب آنجا  را هم راه اندازی کنم. در سال  1381هم  ماموریت یافتم که در بیمارستان دکتر شیخ بخش جراحی مغز و اعصاب آنجا را راه اندازی کنم . در سال ۱۳۸۲ برای گذراندن دوره نورو واسکولار به آمریکا رفتم و حدود ۱۴ ماه در آنجا بودم و بعد از بازگشت ابتدا  در بیمارستان‌ شهید کامیاب و  سپس بیمارستان قائم(عج) مشغول به کار شدم.

وب دا: استاد ثمینی جنابعالی به عنوان استاد و مدیر گروه جراحی مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشکی مشهد، از شرایط فعلی گروه به لحاظ نیروی انسانی و امکانات توضیحاتی بفرمایید؟

حدود دهه‌ی پنجاه بود که آقایان مرحوم دکتر امیرشیبانی و دکتر عبدالصالح صالحی، اعمال جراحی را به صورت پراکنده در بیمارستان قائم (عج) و بیمارستان امام رضا (ع) انجام می‌دادند، اما از سال 1361 بخش و گروه جراحی مغز و اعصاب به صورت آکادمیک در دانشگاه علوم پزشکی مشهد شکل گرفت و اساتید بزرگی مثل استاد بیرجندی و استاد امیر شیبانی حضور داشتند و افتخارات و دستاوردهای کنونی دانشگاه در زمینه جراحی مغز و اعصاب مرهون زحمات و تلاش های بی وقفه این عزیزان و اساتید دیگری همچون آقایان مرحوم دکتر بهرامی ، دکتر بهادر خان، دکتر اعتماد رضایی، دکتر بهار وحدت  و  اساتیدی که امروز در این گفتگو حضور دارند و نیز اساتید و  اعضای هیات علمی دیگری که هم اکنون  زحمت آموزش دستیاران را در گروه بر عهده دارند ،  می باشد از جمله؛ جناب دکتر گنجه ای فر، دکتر رضایی، دکتر کیخسروی، دکتر ابویی ، دکتر تولایی، دکتر حقیر و دکتر خاموشی .  در واقع افتخارات و دستاوردهای امروز را  مدیون زحمات گروه بزرگی  از اساتید می باشیم .  

وب دا: استاد ثمینی در حال حاضر چند سانتر جراحی مغز و اعصاب در دانشگاه وجود دارد؟

ما در حال حاضر سه مرکز عمده جراحی مغز و اعصاب داریم که سانتر اصلی در بیمارستان قائم (عج) است، در بخش نوروسرجری قائم  ۲۲ تخت داریم و 8 تخت پست ICU و ۱۲ تخت ICU که البته قابل گسترش است. در بیمارستان شهید کامیاب که مرکز تروما است، ولی اعمال جراحی الکتیو هم انجام می‌شود ۵۴ تخت داریم و 50 تخت ICU  . بیمارستان اکبر نیز دارای ۱۰ تخت در بخش جراحی اعصاب  و ۴۰ تخته ICU که البته مشترک با سایر رشته‌ها است .  در حال حاضر ۳۶ رزیدنت جراحی اعصاب  هم داریم که در ۵ مقطع در حال تحصیل هستند . در حوزه بین الملل هم در حال حاضر سه دستیار جراحی اعصاب از  لبنان و  یک فلو از کشور افغانستان داریم . گروه دارای دو رشته  فلوی تایید شده  در وزارت نیز می باشد   ؛ فلوی نورو اینترونشن و فلوی اسپاین که فلوی نورو اینترونشن از سال ۹۹ آغاز به کار کرده و فلوی اسپاین از سال ۱۴۰۲ و اکنون سه فلوی نورو اینترونشن داریم و یک فلوی اسپاین.

از نظر تجهیزات تقریباً مشکلی نداریم؛ البته ایده‌آل نیست، اما تا حد قابل قبولی امکانات فراهم است و یکی، دو وسیله جدید را نیزکه نیاز داریم به دانشگاه درخواست دادیم و ان شاالله بزودی  تهیه خواهد شد. لازم است از ریاست محترم دانشگاه جناب آقای دکتر شبستری که اخیراً دستگاه سایبر نایف را به امکانات دانشگاه و گروه جراحی اعصاب  اضافه کردند، قدردانی و تشکر کنم .

وب دا: استاد مشهدی نژاد جنابعالی در کدام بیمارستان مستقر هستید و بفرمایید که تحولات گروه جراحی مغز و اعصاب دانشگاه را چطور ارزیابی می کنید؟

من هم اکنون در بیمارستان امدادی در خدمت همکاران هستم، اما سال ۶۶ که در دانشگاه استخدام شدم، ابتدا در بیمارستان قائم (عج) بودم و در ادامه به بیمارستان امدادی آمدم. همانطور که استاد ثمینی فرمودند در بخش جراحی مغز و اعصاب طی دهه‌های گذشته تحولات زیادی رخ داده است، در گذشته ما دو مرکز جراحی مغز و اعصاب داشتیم که شامل بیمارستان امداد و بیمارستان قائم (عج) بود، در بیمارستان کامیاب موارد تروما انجام می‌شد و در بیمارستان قائم (عج) هم موارد انتخابی و الکتیو بود، با توجه به نیاز جامعه و پیشرفت های علمی و همچنین گسترش نیروهای جوان متخصص بحمدالله اکنون هم در بیمارستان قائم(عج)  و هم کودکان اکبر ظرفیت ها اضافه شده و رشته‌های مختلفی وجود دارد، در بیمارستان امداد هم اکنون تمام اعمال جراحی که در اثر حوادث و تصادفات ایجاد می‌شود را انجام می‌دهیم.

همچنین امکاناتی که برای ضربه‌های مغزی وجود دارد به نظر من در سطح ایران بی‌نظیر است و کار با سرعت و دقت بالایی انجام می‌شود. بیمار اگر هر خدمتی اعم از ؛ CT اسکن یا MRI و ... را نیاز داشته باشد، در هر ساعت از شبانه روز انجام می‌شود و با امکانات ارتباط جمعی که در فضای مجازی وجود دارد در کمترین زمان از احوال بیمار مطلع می‌شویم، اگر این موضوع را با سال ۶۱ که آغاز کار ما بود مقایسه کنیم اساساً قابل مقایسه نیست و امروزه بسیار گسترش یافته است. به عنوان مثال بیمارستان امدادی پنج ICU دارد، همکاران رشته‌های جانبی از جمله، جراحی‌های عمومی و عروق در بیمارستان بیشتر شدند و امکانات تصویربرداری بسیار گسترده شده و به حمدالله نیازهای کل بیماران را ما در آنجا می‌توانیم برطرف کنیم. البته همچنان نیازهایی وجود دارد، اما در مجموع پیشرفت‌های اکنون با گذشته غیر قابل مقایسه است.

در سال ۶۱ که بنده رزیدنت بودم، ما جراح اعصاب خارجی از هند داشتیم و اساتیدی همچون استاد بیرجندی و استاد امیر شیبانی هم در بیمارستان قائم (عج) فعالیت داشتند، من و همکارم آقای دکتر بهادر خان در بیمارستان قائم (عج) و امدادی کشیک می‌دادیم . اکنون به حمدالله در هر شیفت ۴ یا ۵ رزیدنت وجود دارد و با توجه به اینکه در آن سال‌ها جنگ هم آغاز شده بود، بیشترین حوادث جنگی را داشتیم.

قطعاً اکنون استانداردها بهتر شده و تخت‌ها به نحو قابل توجهی افزایش یافته است. از زمانی که من مسئول بیمارستان قائم(عج) بودم تاکنون پذیرش بیماران در درمانگاه‌ها و بستری شدن بیماران در بخش‌های داخلی و قلب و سکته‌های مغزی بسیار متحول شده است.

وب دا: استاد احصائی شما در کدام بیمارستان مشغول به کار هستید و مهم‌ترین چالش‌ها و بیماری‌های حوزه جراحی اعصاب را چه چیزی می دانید؟

بنده در حال حاضر در بیمارستان شهید کامیاب مشغول به کار هستم، این بیمارستان تا زمانی که تنها مرکز ترومای شهر بود، اکثر بیماران ما بیماران حوادثی و ترومایی بودند، اما بعد از اینکه دانشگاه به علت کثرت بیماران، بیمارستان طالقانی و هاشمی‌نژاد را راه اندازی کرد، مقداری از بار بیمارستان امداد کاهش یافت و به مرور که رزیدنت‌ها فارغ التحصیل شدند ( و بحمدالله در همه شهرستان‌های استان جراح مستقر شد)، بیمارستان امداد مرکز ارجاع بیماران پیچیده و دارای مشکلات خاص گردید و هم در مورد بیماران ستون فقرات و هم بیماران انتخابی و کم بضاعت که از مطب همکاران ارجاع داده میشوند، پوشش خدمات دارد. همچنین بیماران تومور مغزی، بیماری‌های اعصاب محیطی و  ستون فقرات هستند  و در کنار  اعمال مربوط به ضربه‌های مغزی،  سایر اعمال جراحی را هم انجام می‌دهیم.

وب دا: استاد فرجی لطفاً یک مقایسه‌ای از روند توسعه برنامه ها در سال‌های گذشته و اکنون در حوزه جراحی مغز و اعصاب داشته باشید؟

سال‌های ۶۳ یا ۶۴ که بخش جراحی اعصاب مستقل و اپرو شد، ما در استان خراسان حتی یک ICU یا CCU یو نداشتیم، تنها یک ICU در بیمارستان ۱۷ شهریور فعلی وجود داشت که به بیماران بسیار بد حال اختصاص می‌یافت. در آن زمان آقای دکتر بهرامی رئیس دانشگاه بودند به ایشان اعلام کردیم که ما ICU نیاز داریم، این عزیزان کتابخانه بیمارستان قائم(عج)  را به عنوان ICU تجهیز و راه اندازی کردند  و  این موضوع هم در نهایت به راه اندازی CCU  منجر شد و بنابراین هیچ یک از سانترهای دانشگاه آی‌سی‌یو نداشت.

 بعد از مدت‌ها یک ICU در بیمارستان امدادی و بعد در بیمارستان قائم(عج) راه اندازی شد، دکتر اعتمادی که رئیس دانشگاه شدند به ما چهار نفر ؛ یعنی دکتر بیرجندی، دکتر امیرشیبانی و مرحوم دکتر بهرامی پیشنهاد کردند که برای رشته‌های تکمیلی اقدام کنیم و بنابراین من برای گرفتن مدرک نورو واسکولار به آلمان و سوئیس رفتم و تقریبا از سال‌های ۶۸ یا ۶۹ کار را در ایران آغاز کردیم.

 با توجه به اینکه ICU نیاز داشتیم و موجود نبود، آن را راه اندازی کردیم و بعد در  بیمارستان امدادی تاسیس شد. شما تصور کنید یک بیمار را عمل کردید اما ICU ندارید! ناچاراً یک اتاقی را در نظر گرفته بودیم، مانیتور گذاشته بودیم و بیمار را کنترل می‌کردیم! خوشبختانه در سال‌های بعد به تدریج بخش‌ها راه‌اندازی شد، تا سال‌های ۷۱ و ۷۲ که این ظرفیت‌ها بیشتر شد و من برای دوره‌های آندوسکپی به انگلیس و آمریکا  رفتم و این بخش‌ها مجهز‌تر شد و بحمدالله اکنون در بیمارستان قائم (عج) حدود هشت تا 10 آی سیو وجود دارد و همچنین در بیمارستان امدادی پنج ICU و تجهیزات خوبی داریم. تعداد رزیدنت‌ها نیز اکنون بیشتر شده و البته به نظر می‌رسد که انگیزه‌های دستیاران تمامی رشته ها کمتر شده است.

وب دا: خانم دکتر ذبیحیان آیا حیطه ‌های ارائه خدمات تخصصی اساتید جراح مغز و اعصاب متفاوت است؟ در این خصوص توضیح بفرمایید؟

بله... در گذشته همه رشته‌ها این حیطه را پوشش می‌دادند و فکر می‌کنم اولین فلوشیپ رسمی ما آقای دکتر اعتماد رضایی بودند.

من در سال 1384 که رییس بیمارستان شهید کامیاب بودم، مصاحبه ای را با نشریه قدس به مناسبت روز زن داشتم و در آنجا عرض کردم که آرزوی من این است، که بتوانم یک بخش نورو واسکولارهم  در دانشگاه مشهد راه اندازی کنم، در آن سال آقای دکتر بهار وحدت که رزیدنت ما بودند فارغ التحصیل شدند و با همکاری دکتر بهرامی که رئیس دانشگاه بودند، ایشان را ( آقای دکتر بهار وحدت) فرستادیم آمریکا که دوره اندوواسکولار را آموزش ببینند و در نهایت کار جراحی عروق ما به جایی رسید که طبق مقاله‌ای که اساتید بزرگوار نوشته بودند، ما در ۱۰ سال ۱۸۰ مورد آنوریسم داشتیم که ۱۴۰ مورد آن عمل شد. اما اکنون بیش از ۲۰۰ مورد عمل عروق مغزی وجود دارد و با توجه به پیشرفت علمی همکاران و دوره هایی که آنها طی کردند و همین طور اضافه شدن همکاران نورولوژیست به گروه ما اقدامات درمانی سرعت گرفته است.

هم اکنون در ۶ ساعت اول مریض سکته مغزی ترومبکتومی می‌شود و آنوریسم مغزی مثل گذشته ( دو هفته ) نمی‌ماند و بلافاصله بیمار بعد از CT آنژیو عمل می‌شود. پیشرفتی که اساتید گروه جراحی مغز و اعصاب در زمینه عروق داشتند آنقدر چشمگیر بوده که آقای دکتر قناعتی به عنوان استاد پیشکسوت دانشگاه تهران به من گفتند که دانشگاه علوم پزشکی مشهد در زمینه عروق برند است.

 اولین کنگره بین‌المللی جراحی عروق را با حضور ۱۵ مهمان خارجی برجسته که همگی نویسنده کتاب‌های رفرنس هستند، در سال ۹۴ برگزار کردیم.

وب دا: آقای دکتر ثمینی در مورد دستاوردهای گروه و جایگاه ما در سطح کشور توضیحاتی بفرمایید؟

حیطه فعالیت ما در رشته جراحی اعصاب برمی‌گردد به حیطه‌های آموزشی، درمانی، پژوهشی و حیطه مسائل اجرایی. از نظر آموزشی یکی از بهترین برنامه های مدون آموزش جراحی اعصاب را با کمک اساتید و بورد تخصصی برای دانشگاه مشهد در نظر گرفتیم و کلاس‌های درس تئوری ، استدلال بالینی و کلاس‌های مربوط به آموزش عملی رزیدنت‌ها را در دانشگاه مشهد به بهترین نحو ممکن ارائه می دهیم .

از نظر درمانی هم با توجه به دوره های آموزشی که اساتید در قالب دوره های تکمیلی دیده اند، و با حس مسئولیت پذیری ونوعدوستی آنها ، بهترین آموزش عملی را برای دستیاران جراحی مغزو اعصاب و فلو  عرضه می کنند .

در حوزه پژوهش نیز اساتید در مراکز تحقیقاتی دانشگاه و مراکز پژوهشی فعال هستند و مقالات ارزشمندی را ارائه می‌کنند . از نظر اجرایی هم در حال حاضر بنده دبیر بورد جراحی اعصاب هستم . هیات بورد مهمترین مرجع تصمیم گیری برای تدوین  برنامه‌های آموزشی است و در مورد ساماندهی ساختارهای آموزشی تصمیم گیری می‌کند.  در موردتغییرات ساختاری در برنامه های آموزشی ، اعطای مجوزها برای گرفتن دستیاران در تمام دانشگاه‌ها، ارزشیابی مراکز  و حتی برای خرید تجهیزات وملزومات اساسی جهت تمامی بخش‌های جراحی اعصاب کشور با دبیر بورد مشورت می‌شود.

در مورد برنامه‌های آموزشی ، کمیسیون‌هایی نیز تحت عنوان کمیسیون‌های مربوط به تدوین برنامه‌های آموزشی وزارت وجود دارند  که بنده هم در کمیسیون تدوین درمان و هم کمیسیون  آموزشی وزارت عضو هستم  و تمام برنامه‌ها و ساختارهای آموزشی در آنجا بازنگری  و در مورد آنها تصمیم گیری می شود . به نظر من جراحی اعصاب مشهد یکی از بهترین بخش‌های آموزشی است و قاطعانه می‌توان گفت تنها مرکز در ایران است که آموزش روی کاداور را برنامه‌ریزی کرده  و اساتید و همکاران حتماً تایید می‌کنند که بهترین روش آموزشی برای رزیدنت‌هایی که قصد دارند مراحل جراحی  پیچیده را روی مغز و ستون فقرات انجام دهند، آن است که آموزش‌ اپروچ های مختلف را روی جسد، دیده باشند و ما تنها مرکزی هستیم که تمام تجهیزات و امکانات را در این رابطه داریم. آموزش روی کاداور را از امسال بصورت اختیاری در کوریکولوم نوروسرجری نیز قرار دادیم . 

از سوی دیگر مرکز نوروساینس و اپی لپسی سرجری را داریم که جراحان اعصاب یکی ازاجزای اصلی آن هستند و دوستانی از رشته های نورولوژی ، اطفال و نوروساینس نیز حضور دارند .

 به نظر بنده یکی از بهترین و کامل‌ترین برنامه‌های مدون آموزشی در رشته جراحی اعصاب ، در مقایسه با دانشگاهها و مراکز آموزشی دیگر ، در دانشگاه مشهد  ارائه می‌شود. (برنامه ای  کاملا منطقی، به روز  و استاندارد).

وب دا: استاد مشهدی نژاد در خصوص سرطان‌های مرتبط با جراحی مغز و اعصاب توضیحاتی بفرمایید؟

در دهه شصت که بنده رزیدنت بودم، در مقطعی از زمان دستگاه CT اسکن وجود نداشت و ما با روش‌های بسیار ساده مثل اسکن هسته‌ای و علائم بالینی ، تومور را تشخیص می‌ دادیم و معمولا تا به تشخیص برسیم، برای بیمار مراحل پیشرفته‌ای از بیماری اتفاق می‌افتاد، اما به تدریج دستگاه های CT اسکن ، MRI و آنژیوگرافی آمد و بسیار کمک کننده بود.

 امروزه بیماری‌های سرطان‌های مغزی آنچنان سریع و دقیق تشخیص داده می‌شود که چنانچه بیماری فرد، خوش خیم باشد صد درصد قابل درمان است و در مورد بیماری‌هایی که زمینه  سرطان و بدخیمی دارد ، ضمن اعمال جراحی ، درمان‌های جانبی مثل: شیمی درمانی، رادیوتراپی در بخش‌های مربوط به آنکولوژی انجام می‌شود. بنابراین درصد تشخیص و درمان بیماری‌های سرطان امروزه در مقایسه با سه دهه قبل بسیار بهتر شده است.

وب دا: استاد احصائی در رابطه با بیماری‌های سرطان مغزی آیا نکته نظری دارید؟

در دوره ای که ما رزیدنت بودیم، غالباً یک عمل تومور مغزی با توجه به امکانات و دانش موجود ، حدود ۷ تا ۸ ساعت طول می‌کشید، اما  در همان زمان با توجه به روش‌های نوینی که آقای دکتر محمد فرجی در تهران آموخته بودند و به مشهد آوردند، تحول خوبی در نوع عمل‌ها انجام شد و به عنوان مثال؛ عملی که ۸ تا ۹ ساعت با ۲۰ واحد خون انجام می شد را توانستیم به یک واحد خون و حدود دو ساعت عمل برسانیم. بنابراین هم مهارت‌های جراحی ما افزایش یافت و هم امکانات و تجهیزات پیشرفت کرد و ترس ما هم تا حد زیادی از بین رفت، چون برای هر عمل جراحی، حقیقتاً شب قبل از عمل، اصلا خوابمان نمی‌برد و نگران بودیم که نتیجه چه می‌شود و بیمار چه وضعیتی پیدا می کند؟ اما اکنون این عمل‌ها به عنوان یک عمل روتین برای ما محسوب می‌شود و در طول یک ساعت تا دو ساعت، توموری بزرگ را عمل می‌کنیم و این تحولات و شناخت‌های بیشتر، متأثر از  آموزش‌ها و توانمندی های بهتر است.

وب دا: استاد فرجی در خصوص مقالات پزشکی که تاکنون نگارش کرده اید توضیحاتی بفرمایید؟

من 203 مقاله پزشکی منتشر کردم که ۱۵۶ مورد آن به زبان انگلیسی بوده و ۸۳ پایان نامه را راهنمایی کردم و حدود ۵۳ طرح تحقیقاتی که منجر به نتیجه شده و سه کتاب تألیفی داشتم که توسط دانشگاه چاپ شده است.

وب دا: شرایط درمان بیماران مغزی در دانشگاه را طی سال های گذشته و هم اکنون چطور ارزیابی می کنید؟

همانطور که استاد احصائی فرمودند زمانی برای یک عمل جراحی مغز با چالش های زیادی روبرو بودیم و با توجه به اینکه عمل ها همراه با خونریزی بود باید برای بیمار خون تهیه می کردیم، حتی رادیو اعلام می‌کرد که به گروه خون فلان نیاز است و مردم مراجعه می کردند برای اهدای خون، اما اکنون تحولات چشمگیری در امکانات و مهارت‌های بسیاری از پزشکان ما ایجاد شده و عمل ها تقریبا بدون هیچ خونریزی انجام می شود.

وب دا: با توجه به حضور شما در فضای جنگ تحمیلی، از فعالیت های درمانی که در جبهه ها داشتید توضیحاتی بفرمایید؟

در مورد درمان مجروحین جنگی باید عرض کنم که بیماران مجروح به دو دسته تقسیم می شدند، مجروحینی که قابل انتقال بودند و به مشهد منتقل می‌شدند و بیمارانی که ما در مناطق جنگی درمان می کردیم، آن زمان معمولاً در طی هر سال، همکاران یک ماه ماموریت داشتند که به مناطق جنگی بروند و به عنوان مثال جراحی اعصاب بیشتر به اهواز و کرمانشاه اعزام می شدند، در آنجا ما تمام مدت در اتاق عمل بودیم و برخی بیماران را هم به شهرستان‌ها اعزام می کردیم.

به خاطر دارم که زمانی در اهواز، تنها جراح اعصاب من بودم و رزیدنت هم نداشتیم، بنابراین من هم نورولوژیست، هم روانپزشک و هم جراح مغز و اعصاب بودم. زمانی هم که جنگ تمام شد چون جراحان آن شهرها رفته بودند مدت‌ها این موضوع ادامه داشت و من ۸ ماه در طی ۸ سال جبهه بودم.

وب دا: خانم دکتر ذبیحیان از زمینه‌های تحقیقاتی که  در طول سال‌های گذشته داشته‌اید توضیح بفرمایید؟

کارهای تحقیقاتی من بیشتر حول جراحی عروق است و یک مدت هم در بخش اطفال این کار را انجام می‌دادم، اما در مجموع گروه جراحی مغز و اعصاب در سطح بالایی کارهای تحقیقاتی را انجام می‌دهد، شخص آقای دکتر ثمینی با اچ ایندکس بالا از سرآمدان کشور هستند . نفر دوم در گروه جراحی اعصاب، آقای دکتر بهار وحدت هستند که مکرراً دعوت می‌شوند، برای ژورنال کلاب‌های بین المللی و سایر اساتید نیز در ردیف‌های بعدی قرار دارند.

وب دا: استاد ثمینی بفرمایید که کار و خدمت برای مردم چه لذتی دارد و نگاه اساتید گروه اعصاب به این موضوع چگونه است؟

حقیقت آن است که اساتید ما در گروه جراحی مغز و اعصاب به مهربانی و از خود گذشتگی شهره هستند .اساتیدی هم که اکنون در این جمع حضور دارند همگی از اساتید توانمند دانشگاه هستند و همینطور اساتیدی که از قبل فعالیت داشتند و نام آنها ذکر شد.

 در زمینه آموزش دانشجویان همه اساتید ما به طور جدی و دغدغه مند تلاش می‌کنند تا آموزش به بهترین نحو انجام شود. استفاده از شیوه های عمل جراحی با آموزش روی کاداور و نیز میکرونوروسرجری از جمله اقداماتی است که در دانشگاه علوم پزشکی مشهد به عنوان شاخص شناخته می شوند.

وب دا: استاد ثمینی لطفاً در رابطه با تعداد مقالات و اچ ایندکس آثار تحقیقاتی خود توضیحاتی بفرمایید؟

اچ ایندکس معمولاً بستگی دارد به تعداد مقالات و سایتیشن ارایه شده . بیشتر فیلد کاری بنده علاوه بر نوروسرجری در زمینه  نوروساینس است.   از چندین سال قبل که به این رشته علاقه‌مند شدم و در دانشکده پزشکی به عنوان معاونت تخصصی و فوق تخصصی هم مسئولیت داشتم، با دوستان فیزیولوژیست و نوروساینس آشنا شدم ، در آن زمان کارهای تحقیقاتی روی حیوانات در دانشکده پزشکی انجام می‌شد که من هم شرکت داشتم و با کمک ریاست محترم  دانشگاه و نیز  جناب آقای دکتر خویی ریاست محترم دانشکده  ، رشته نوروساینس در این زمینه تاسیس شد و منجر به انجام  چندین طرح تحقیقاتی و تالیف مقالاتی با ایمپکت بالا گردید .  

وب دا: استاد مشهدی نژاد شما هم در زمینه آثار تحقیقاتی خود توضیحاتی بفرمایید؟

همانطور که قبلاً  هم عرض شد، حدود دهه شصت، فرایند این گونه بود که ما بر مبنای تحقیقاتی در بخش‌های ترومایی، مطالعاتمان را انجام می‌دادیم و بنده چون سمت مدیریتی و ریاست بیمارستان قائم(عج) را بر عهده داشتم، سعی می‌کردم از نگاه مدیریتی به این موضوع نگاه کنم و ببینم احتمالاً در کجاها نقص داریم.

در آن زمان طرحی بود به نام طرح " جامع نگر " که با ورود اعضای هیئت علمی جدید، دوره‌هایی را دانشگاه برای آنها برگزار می‌کرد تا بدانند اگر مشکلی پیش آمد، چطور باید آن را حل کنند، اکنون این دوره‌ها توانمندسازی نامیده می‌شود. ما از نگاه مدیریتی در بیمارستان امدادی بررسی کردیم که چه بیمارانی مرگ و میر بیشتری دارند و یک طرح جامع ترومایی را به کار بردیم، در سال ۱۳۸۴ بنده به همراه سایر همکاران، مقاله‌ای را تحت عنوان نتایج آنوریسم های مغزی و ضایعات عروقی چاپ کردیم و پیشنهادی ارائه کردیم مبنی بر اینکه مرکزی با عنوان نوروآندو واسکولار تاسیس شود و نیروهای جوانی تربیت شوند؛ تا شبانه روز بتوانند حضور داشته باشند و به این ترتیب مرگ و میر بیماران کاهش یابد، ضمن اینکه بیشتر مطالعات ما بر حوادث و بخش عروقی مغز متمرکز بود.

وب‌دا: استاد احصائی در مورد فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقاتی خود مصادیق را عنوان بفرمایید؟

یکی از قسمت‌های جراحی اعصاب که شاید از بُعد مغز خارج باشد، ستون فقرات است. ستون فقرات یک طیف وسیعی از بیماری‌های جراحی مغز و اعصاب را تشکیل می‌دهد که البته چلنجی بین پزشکان ارتوپد و جراح اعصاب را نیز به همراه دارد. من از گذشته علاقمند به درمان بیماران ستون فقرات بودم و بیشتر انرژی خود را به این امر اختصاص دادم، در مورد نحوه درمان هم عرض میکنم که اوایل به طور مثال در بیمارستان شهید کامیاب از روش‌های گچ‌گیری و .... استفاده و به صورت بسته درمان شکستگی‌ها انجام می‌شد و یا میله‌هایی در کمر مریض گذاشته می‌شد که البته خیلی مشکل ایجاد می‌کرد. سال ها بعد با آمدن سیستم پدیکولار اسکرو تحولی در بحث جراحی ستون فقرات ایجاد شد. در همان زمان بنده برای یک فرصت مطالعاتی به فرانسه رفتم و بعد از بازگشت پدیکولار اسکرو را راه اندازی کردیم، اوایل مخالفت‌هایی وجود داشت، اما بعدها جای خود را در درمان های ستون فقرات باز کرد و در ادامه این کار را روی گردن انجام دادیم و به ویژه برای بیماران ضایعات نخاعی بررسی کردیم که چه موقع باید اعمال جراحی را انجام دهیم، امروزه خوشبختانه آنقدر در این وضعیت پیشرفت انجام شده که فلوشیپ اسپاین تربیت می‌شود.

وب دا: استاد فرجی لطفاً عناوین کتاب تالیفی خود را بفرمایید؟

نخستین کتاب من در مورد CT اسکن در ضایعات فراگیر مغزی بود که دانشگاه علوم پزشکی مشهد به چاپ رساند و دومین کتاب ضربه‌های مغزی در کودکان بود، سومین کتاب هم در خصوص بیماری‌های اعصاب محیطی است.

وب دا: استاد ذبیحیان بفرمایید که فرصت‌های مطالعاتی چه تاثیری بر درمان هر چه بهتر بیماران دارد؟

قطعاً وقتی فرد سایر فضاهای درمانی را می‌بیند، این موضوع در تقویت دانش و تجربه‌ها بسیار موثر است، من دوره آندوسکوپی را مدت کوتاهی در آلمان بودم و سال اولی که فارغ التحصیل شدم، همراه با جناب استاد احصائی به فرانسه رفتیم و در آنجا دوره‌ ستون فقرات را دیدم، اما دوره‌ای که برای من یک تحول تمام و کمال در زندگی علمی مان بود، زمانی بود که در آمریکا و در خدمت استاد اسپسلر که از نامی‌ترین جراحان عروق جهان هستند، بودم .

 بدون شک نگاه فرد با دوره‌های آموزشی خارج از کشور عوض می‌شود، و ایده‌های نو با خود می‌آورد؛ ضمن اینکه فرد با روش‌های آ موزشی و درمانی آنها آشنا می‌شود و می‌توانیم با بومی‌سازی کردن این تجارب علمی در کشورمان از آنها استفاده کنیم. همچنین در نحوه برخورد استاد با دانشجو یا همکار هم کمک کننده و مفید است.

وب دا: استاد ثمینی با توجه به تجربه چندین ساله شما در حوزه جراحی مغز و اعصاب و عضویت شما در هیئت برد تخصصی جراحی مغز و اعصاب، چشم انداز این رشته را در سطح کشور چطور ارزیابی می‌کنید؟

با توجه به اشتیاقی که بنده در اساتید برای آموزش دادن دانشجویان مشاهده می‌کنم و تعاملی که بین اساتید گروه‌های مختلف به صورت بین رشته‌ای و اساتید با دانشجویان وجود دارد و همین طور عزم جدی که برای باقی ماندن ایران در جایگاه برتر پزشکی در منطقه وجود دارد، به نظر من چشم انداز خوبی را برای آینده می‌توان ترسیم کرد.

 امروز ما هیچ عمل جراحی را در زمینه مغز یا ستون فقرات یا اعصاب محیطی سراغ نداریم که قابل انجام در دانشگاه علوم پزشکی مشهد نباشد و اساتید ما در فیلدهای آموزشی، پژوهشی و درمانی بهترین خدمات را ارائه می‌کنند. بنابراین من بسیار خوشبین هستم به آینده جراحی مغز و اعصاب در ایران. خوشبختانه این چشم انداز را می‌توان برای سایر دانشگاه های کشور هم مشاهده کرد، چون ما جلسات بسیار متعددی با اعضای هیئت بورد و روسا و مدیران مربوطه داریم که برآیند آن نشان می‌دهد همگی در تلاش برای پیشرفت و اعتلای این حوزه هستند.

وبدا: به عنوان دبیر هیئت بورد کشوری جراحی مغز و اعصاب در خصوص برنامه‌های این گروه نیز توضیحاتی بفرمایید؟

هیئت بورد عالی‌ترین و بزرگ‌ترین هیئت تصمیم گیرنده در بعد آموزشی برای هر گروه و از جمله گروه جراحی اعصاب برای کسب مرجعیت علمی است. کل فیلد‌های آموزشی در بعد جراحی اعصاب مرتباً بازنگری می‌شود و ساماندهی ساختاری تمام گروه‌های آموزشی مورد بررسی قرار می‌گیرد. ارزشیابی نیز هر چند سال، در گروه‌های آموزشی انجام می‌شود .همین طور مشخص شدن رنکینگ گروه و یا ارتقای آن و اعطای مجوز آموزش  دستیاری به برخی دانشگاهها و نیز تغییر در کوریکولوم و برنامه های آموزشی – درمانی  به دبیر برد مرتبط است ، بنابراین فرصتی ایجاد شده که هم بتوانیم خدمت کنیم و هم برنامه‌های آموزشی را با توجه به تجارب چندین ساله ساماندهی و ساختارمند نمائیم . در حال حاضر استاد فرجی و بنده از دانشگاه مشهد در هیئت بورد جراحی مغز و اعصاب حضور داریم .

* دکتر فرجی: در تکمیل فرمایش دکتر ثمینی عرض می‌کنم که کنترل سطح و کیفیت آموزش در تمام دانشگاه‌ها در رشته جراحی مغز و اعصاب با هیئت برد است، یعنی دبیر هیئت برد تعیین می‌کند که چه کسانی برای بازدیدهای دوره‌ای و ارزیابی دانشگاه های مختلف مامور شوند، آموزش دهند و کم و کاستی‌ها را مشخص و به دانشگاه ها مهلت دهند که این کاستی‌ها را رفع کنند و بی‌اغراق عرض می‌کنم که هیچ دانشگاهی در این زمینه به دانشگاه علوم پزشکی مشهد نمی‌رسد.

وب دا: استاد ذبیحیان در راستای پیشگیری از بیماری‌های مغز و اعصاب چه صحبتی با مردم دارید؟

اغلب کنفرانس‌هایی که برگزار می‌شود، کنفرانس‌های قلب و مغز است و این به دلیل ارتباط نزدیک دو عضو مذکور و بیماری‌های آن است، لذا به مردم توصیه می‌کنیم که پیشگیری از فشار خون و دیابت را فراموش نکنند و فاکتورهای خطر دیگری که قابل پیشگیری است مثل مصرف سیگار و دخانیات و استفاده از قلیان را در نظر داشته باشند، چون ریسک حوادث عروقی مغز و قلب را افزایش می‌دهد. دیابت و فشار خون عموماً ارثی هستند و می‌توان با تغذیه کنترل کرد، اما چیزی که کاملاً در کنترل خود مردم است، مصرف دخانیات می باشد که هم مردم و هم دولت باید در خصوص آن توجه و اقدامات لازم را داشته باشند.

وب دا: استاد فرجی توصیه های پیشگیرانه شما به مردم چیست؟

یکی از نکات مهم در بحث درمان، توجه به علائم اخطار دهنده است که اگر در بیمار وجود نداشت، نباید سریعا توصیه به عکس گرفتن بشود، مثلاً در موضوع کمردرد توصیه می‌کنیم که فرد حدود دو هفته صبر کند و استراحت داشته باشد، اگر بهتر نشد اقدامات بعدی انجام شود، در مورد سردرد هم همینطور. اما آنچه که در عمل شاهد هستیم مراجعه بیمار به پزشکان مختلف و نظرات متفاوت در مورد مدارک پزشکی اوست که در خیلی از اوقات علی رغم اینکه فرد بهبود یافته و علائمی از بیماری ندارد، اما همچنان مدرک پزشکی خود را از این پزشک به آن پزشک می برد و متاسفانه با اظهار نظرهای مختلف همکاران ، بیمار سرگردان می‌شود.

بنده مقاله ای را در این خصوص نوشتم به نام بیماری عکس! یعنی خود فرد بیمار نیست، اما عکس او بیمار است. در خارج از کشور اینگونه نیست که با یک مراجعه، بلافاصله پزشک برای بیمار گرفتن عکس و... را توصیه کند، بنابراین به مردم عزیز توصیه می‌کنیم که یک پزشک را انتخاب کنند و آرامش خاطر داشته باشند و از طرفی همکاران ما نیز برای اینکه تجویز دارو داشته باشند یا اقدامات تشخیصی، توجه بیشتری کنند.

وب دا: استاد احصائی شما در حوزه پیشگیری چه نظری دارید؟

طیف بیماری‌های مغز و اعصاب بسیار وسیع است و بیماران نگران می‌شوند از یک کمر درد و مردد هستند که که آیا باید عمل کنند یا نکنند؟ بنده به بیماران توصیه می‌کنم که در گام اول، استراحت کنند و به همکاران جوان هم توصیه می‌کنم که هر بیماری که به آنها مراجعه می‌کند سریعاً اندیکاسیون عمل برای او نگذارند و بیمار را نترسانند،  بلکه به او آرامش خاطر بدهند که برود استراحت کند و چه بسا که با این استراحت درمان شود، چون بیماری‌های ستون فقرات به گونه‌ای است که اگر عمل نابجایی برای آن انجام شود یا اندیکاسیون مناسبی برای آن قرار داده نشود اغلب، بیمار مشکلات عدیده‌ای پیدا می‌کند که اصلاح آنها بسیار مشکل است.

وب دا: استاد مشهدی نژاد شما چه توصیه‌ای به مردم دارید؟

با توجه به اینکه عضو هیئت علمی، از به روزترین اطلاعات علمی جهان برخوردار است ، مهم‌ترین ویژگی یک استاد توانمند آن است که هم فرهنگ علمی جهان را بشناسد و هم فرهنگ جامعه خودش را، از قدیم هم گفته شده که جهانی فکر کنید و منطقه ای عمل کنید، در واقع ما باید علم دنیا را با فرهنگ بومی خودمان مطابقت دهیم و بر اساس این موضوع عمل کنیم، بنابراین اعتماد مردم باید به فرهنگ علمی اساتید جلب شود و وقتی پزشک به بیمار می‌گوید که برای کمردرد خود باید دو هفته صبر کنید، بیمار بداند که این توصیه برگرفته از یک فرهنگ علمی جهانی است و اگر مثلاً در موضوع کمردرد ،علائم عصبی و ضعف پا ندارید و ... به احتمال زیاد با استراحت بهبود پیدا می‌کنید. پس صبر و حوصله و اعتماد به پزشک بسیار مهم است.

 دومین نکته‌ای که ما اکنون در بیمارستان امداد با آن مواجه هستیم ، عجول بودن مردم است که این همه حوادث و سوانح ناگوار را پدید می آورد. اگر افراد به این مسائل احتیاطی بیشتر توجه کنند هم از نظر درمان بیماری‌های الکتیو و هم حوادثی که ما در بیمارستان‌های سوانح می‌بینیم ، آسیب ها کاهش خواهد یافت. در مورد حوادث فصلی هم مردم باید بیشتر توجه داشته باشند، در حال حاضر که فصل برداشت زعفران است افراد زیادی را می‌بینیم که بر اثر دوزانو نشستن، فلج موقت عصب پا پیدا می‌کنند، در صورتی که اگر در هنگام کار، گهگاهی برخیزند و راه بروند به این مشکل بر نمی خورند. لذا از مردم خواهش می‌کنیم که به خودشان بیشتر توجه داشته و مراقب باشند.

*دکتر فرجی: بنده هم در حوزه پیشگیری به مردم توصیه می‌کنم که رعایت رژیم و وزن را داشته باشند و حتماً ورزش کنند.

وب دا: استاد ثمینی در خصوص وظایف کمیسیون کشوری تدوین برنامه‌های آموزشی توضیحاتی بفرمایید؟

در حال حاضر دو کمیسیون تدوین  وجود دارد؛ یکی کمیسیون تدوین برنامه‌های آموزشی در معاونت آموزشی وزارت و شبیه آن در معاونت درمان. وظیفه کمیسیون تدوین  معاونت آموزشی بیشتر بازنگری برنامه‌های آموزشی است و هر سه هفته در جلسه‌ای با حضور چند نفر  از اعضای مربوط به آن رشته و اعضای ثابت آن کمیسیون  در مورد بازنگری برنامه‌های آموزشی و کوریکولوم ها  بحث و تبادل نظر می‌شود تا برنامه‌های آموزشی ساختارمند و استاندارد  گردند .

 اما در مورد کمیسیون درمان وزارت ، موضوع تا حدی مهم‌تر است. در کمیسیون مربوطه تمام مشکلاتی که ما در زمینه های مختلف جراحی اعصاب  مثل  استفاده از داروهاو وسایل  خاص و یا حتی روش‌های درمانی خاص داریم مطرح می‌شود . خوشبختانه غالبا  پیشنهادات و نظرات ما را پذیرا هستند و تاکنون خدمات زیادی در این مورد به جامعه جراحی اعصاب شده است .

وب دا: استاد ثمینی چه توصیه ای به بیماران در زمینه جراحی  مغز و اعصاب دارید؟

قطعاً پیشگیری همواره بهتر از درمان است و در مورد بیماری‌های مغزی هم همانطور که اساتید اشاره کردند، استرس، دخانیات و مسائل مربوط به فشار خون بسیار مهم است و در زمینه ستون فقرات نیز کارهای سخت و غیر استاندارد، وزن زیاد و سایر کارهای طاقت فرسا و عدم آمادگی شخص می‌تواند آسیب زا باشد.

 در همین جا تشکر می‌کنم از مسئولان روابط عمومی دانشگاه و وبدا که برنامه‌های آموزشی ارزشمندی  را برای مردم تهیه می کنند و به آنها آگاهی می‌بخشند، اما آنچه که دوست دارم در پایان سخن عرض کنم این است که مهم‌ترین مشکلی که ممکن است برای جامعه پزشکی اتفاق بیفتد عدم اعتماد مردم است که فاکتورهای مختلفی می‌تواند مسبب آن باشد، اما قطعاً مهم‌ترین آن دست خود ماست.

 قطعاً همه پزشکان ما مجهز به علم روز هستند، اما شاید در انتخاب درمان‌های روز دنیا عجله می‌کنیم و از این بابت باید به بیمار فرصت بدهیم، معاینه دقیق داشته باشیم و به عکس بیمار اکتفا نکنیم.

وب دا: استاد ثمینی توصیه شما به دانشجویانی که دوست دارند در این رشته تحصیل کنند چیست؟

وجود علاقه برای شروع دوره  آموزشی و کار در این رشته شرط مهمی  است . اکثر افرادی  که وارد رشته جراحی مغز و اعصاب می‌شوند در مورد آن اطلاعاتی در دوره پزشکی عمومی کسب نکرده‌اند و از این جهت بهتر است پیش از ورود به این رشته علاقه و توانمندی خود را بررسی کنند. ما در گذشته برای استاژرها ۱۷ ساعت برنامه آموزشی تئوری داشتیم که متاسفانه  حذف شد و فقط  توانستیم  اینترنی ترومای جراحی اعصاب را برای مشهد بگیریم که بسیار ضروری و ارزشمند است .  از ورود دانشجویان علاقه مند به این رشته نیز  استقبال می کنیم .  

وب دا: برای کسانی که در خارج از کشور در حال تحصیل هستند چه توصیه‌ای دارید؟

من توصیه می‌کنم که دانشجویان حتماً بروند و تحصیل کنند، اما برای کمک به کشور و مردم برگردند، چون کشورمان به آنها نیاز دارد و می‌توانند خدمات بسیار عالی به مردم داشته باشند و طبیعتاً از مواردی هم که در آنجا تجربه کسب کرده‌اند در اینجا بهره بگیرند.

وب دا: آیا آماری از خدمات به بیماران در سطح بیمارستان‌های دانشگاه وجود دارد؟

با توجه به فعالیت شش درمانگاه در بیمارستان قائم (عج) و چهار درمانگاه در بیمارستان امداد  درشیفت صبح  هفته و  کلینیک ویژه‌هایی که در نوبت عصر داریم و همینطور بیمارانی که به اورژانس مراجعه می‌کنند، تقریباً می‌توانم بگویم که در رابطه با جراحی اعصاب، روزانه 80 بیمار به بیمارستان قائم مراجعه می‌کنند و ۵۰ بیمار به بیمارستان امداد و حدود ۲۵ بیمارنیز به بیمارستان اکبر مراجعه دارند و تعداد عمل‌ها نیز حدودا مشخص است، در بیمارستان قائم حدود ۲۲۰ عمل در ماه انجام می‌شود که شامل جراحی‌های صبح، عصر و کلینیک ویژه است،  ماهانه حدود ۸۰ عمل در بیمارستان امداد و ۳۰ عمل نیز  در بیمارستان اکبر داریم.

در خاتمه مجددا  از جنابعالی، همکارانتون  و  مسئولان محترم دانشگاه تشکر می کنم  .