جمعیت ایران در حال حرکت به سوی سالمندی است لذا نیاز است تا افکار عمومی هرچه بیشتر با خصوصیات و نیازهای این قشر از جامعه در همه ابعاد همچون ضرورت آشنایی با دنیای رو به رشد دیجیتال آشنا شوند چنانکه امسال برای هفته سالمند شعار "بهره‌مندی عادلانه همه سنین از فناوری دیجیتال" انتخاب شده است.
از حدود سه دهه پیش تاکنون میزان رشد جمعیت در ایران روند نزولی به خود گرفته است چنانکه در سال ۱۳۹۸ به کمتر از یک درصد رسیده است و این در حالی است که ظرف سالهای نخست پس از پیروزی انقلاب اسلامی میزان رشد جمعیت در کشور ما حدود سه درصد بوده است.
این روند چنین معنا می‌دهد که جمعیت ایران به طور سالانه حدود سه درصد بیشتر می‌شود اما از اواخر دهه ۱۳۶۰ به خاطر برخی سیاستها این درصد کاسته شد تا آنجا که در ابتدای ورود به دهه ۱۳۸۰ شمسی میزان رشد جمعیت ایران به حدود ۱.۵ درصد نزول کرد.
سال ۱۳۹۸ رشد جمعیت کشور برای نخستین بار به کمتر از یک درصد و سال ۱۳۹۹ به ۶ دهم درصد رسید. این روند حاکی از آن است که ایران از نظر میزان جمعیت جوان در حال افول و پیر شدن جمعیت است.
بر اساس آمارهای رسمی در سال ۱۳۹۸ در کشور ۱۷۰ هزار نوزاد کمتر از سال ۱۳۹۷ به دنیا آمده و در سال ۹۹ هم نسبت به ۹۸، ۸۰ هزار نوزاد کمتر متولد شده است و وضعیت فرزندآوری در کشور به‌گونه‌ای است که زیر باروریِ سطح جانشینی جمعیت در کشور و حتی باروری سطح جانشینی متعارف هستیم به‌عبارت دیگر قادر به حفظ جمعیت جوان کشور نخواهیم بود.
در تعاریف جهانی سن ورود به دوران سالمندی ۶۵ سال و بالاتر از آن ذکر شده است اما چیزی که مسلم است این است که سالمندی با شروع یک سری از تغییرات فیزیکی و روانی در بدن همراه است.
در شروع، شکل‌گیری و رضایتمندی یا نارضایتی دوران سالمندی افراد شرایط محیطی، اتفاقات خوب و بد زندگی، شرایط روانی و روحیه افراد و داشتن یا نداشتن افراد حمایتگر در اطراف فرد نقش دارد و افرادی که در طول زندگی خود، زندگی، ازدواج، فرزندان، شرایط محیطی و رضایت بیشتری داشته‌اند، دوران سالمندی شادتر و رضایتمندتری را تجربه می‌کنند.
از طرفی دیگر سالخوردگی جمعیت را باید یک موفقیت بهداشتی و وجود سالمندان را نعمتی از نعمات بی شمار پروردگار محسوب کرد. سالمندان ذخایر با ارزشی هستند که باید اقدامات لازم برای برخورداری بهینه از خردمندی و کاردانی آنان در خانواده و جامعه به عمل آید.
مقام معظم رهبری در ابلاغ سیاستهای جدید جمعیتی، با اشراف کامل بر اهمیت این موضوع بر برنامه ریزی برای پیشگیری از روند رو به رشد سالمندی و زمینه سازی برای تحقق سالمندی سالم تاکید کرده اند.
سازمان ملل در سال ۱۹۸۲ شورای جهانی سالمندی را تشکیل داد و در همان سال طرحی را برای تعیین یک روز جهانی برای سالمندان ارائه داد تا این که در سال ۱۹۹۰ این شورا اول اکتبر را روز جهانی سالمندان تعیین کرد. به همین مناسبت همه ساله در ایران هفته‌ای تحت عنوان هفته ملی سالمند تعیین و برنامه‌های متنوعی برگزار می‌شود.
تعداد سالمندان تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد ۴۵۳ هزار نفر است
مدیر گروه سلامت جمعیت، خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد در این ارتباط گفت: ششم تا دوازدهم مهر ماه هفته سالمند نامگذاری شده است و شعار امسال هم "بهره‌مندی از فناوری دیجیتال" (آموزش یک مهارت دیجیتال به سالمندان) و با هدف تحقق جمله"من می‌توانم؛ هیچ وقت برای یادگیری دیر نیست!" انتخاب شده است.
دکتر محمد احمدیان افزود: در سال ۱۴۰۰ میزان ۸.۸ درصد جمعیت حوزه تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد بالای ۶۰ سال هستند که تعداد آنان ۴۵۳ هزار و ۴۳۲ نفر بوده و از این میزان ۶۰ درصد آنها در مشهد و ۴۰ درصد دیگر هم در شهرستان‌های تابعه سکونت دارند.
وی ادامه داد: در بحث سالمندان، مراقبت سلامت پایه با دانشگاه‌های علوم پزشکی بوده و بقیه موارد طبق سند ملی سالمندان که در حوزه‌های معیشتی، اجتماعی و توانبخشی بوده با بهزیستی است.
مدیر گروه سلامت جمعیت، خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد اضافه کرد: سالمندان ساکن در منزل تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی هستند و سالمند در آسایشگاه سالمندان هم تحت پوشش بهزیستی است اما اگر در حوزه سلامت آنان نیاز به پیگیری باشد مداخله لازم داریم.
۸۱ درصد افراد بالای ۶۰ سال تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد واکسینه شده‌اند
مدیر گروه سلامت جمعیت، خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: از ابتدای شیوع برنامه واکسیناسیون کرونا تاکنون ۸۱ درصد افراد بالای ۶۰ سال واکسینه شده‌اند و ۱۹ درصد بقیه هنوز مراجعه نکرده‌اند که همگی آنان موارد خانگی هستند و تمامی ساکنان در آسایشگاه‌ها واکسینه شده‌اند.
دکتر احمدیان افزود: باید به سلامت سالمندان از سوی خودشان و اطرافیانشان توجه ویژه‌ای در حوزه‌های تغذیه‌ای و بهداشتی شود و در صورتی که به معاینه پزشک نیاز است بلافاصله به مرکز بهداشتی که پرونده‌شان موجود است مراجعه کنند ضمن این که موارد ساکن در آسایشگاه‌ها هم توسط پزشک مستقر در همان مکان معاینه و در صورت نیاز به اداره سلامت جمعیت، خانواده و مدارس ارجاع می‌شوند.
وی ادامه داد: در سال ۱۴۰۰ تعداد ۳۴۳ هزار و ۷۶۷ سالمند را در گام چهارم کرونا غربالگری کرده ایم که از این تعداد ۷۰ هزار و ۸۱۲ نفر به خاطر علامت‌دار بودن وضعیتشان پیگیری مجدد شد و در مجموع ۸۹ هزار و ۱۵۲ سالمند پرخطر شناسایی شدند و به علت وضعیت پرخطری که داشتند از آنان خواسته شد که در قرنطینه به سر ببرند و با کسی در ارتباط نداشته باشند ضمن این که ۷۳ هزار و ۲۴۹ نفر هم از حمایت‌های مراقبت در منزل و اعطای بسته‌های بهداشتی و معیشتی برخوردار شدند.
مدیر گروه سلامت جمعیت، خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ تکمیل واکسیناسیون کرونای سالمندان ادامه خواهد یافت و در صدد هستیم که عدد ۸۱ درصد فعلی را به بیش از ۹۰ درصد برسانیم ضمن این که برنامه مراقبتی ویژه‌ای هم برای سالمندان دارای مشکلات جسمی و معیشتی با همکاری بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی(ره) داریم.
دکتر احمدیان در خصوص تزریق واکسن آنفلوآنزا به سالمندان گفت: بخشنامه تزریق واکسن آنفلوآنزا به تازگی دریافت شده و یکی از گروه‌های هدف آن سالمندان هستند که زمان واکسیناسیون آنان اعلام خواهد شد.
چند توصیه تغذیه ای به سالمندان
مدیر گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز در این زمینه گفت: نیاز به انرژی با بالا رفتن سن کاهش می یابد که اساسا به علت فعالیت بدنی کمتر و کاهش توده عضلانی است، نیازهای پروتئینی بر حسب گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن با بالارفتن سن تغییری نمی کند ولی به طور معمول به علت کاهش انرژی دریافتی و تغییر ذائقه مقدار کافی تامین نمی شود، نوشیدن آب به میزان یک میلی لیتر برای هر کیلو کالری مصرفی توصیه می شود تا از کم آبی بدن (دهیدراتاسیون) جلوگیری شود.
دکتر زهرا اباصلتی با بیان این که در سالمندی نیز مانند تمام سنین توصیه می شود که افراد با مصرف کربوهیدرات بیش از نیمی از انرژی دریافتی را تامین کنند، گفت: برای سالمندان فیبر غذایی روزانه به مقدار ۲۰ تا ۳۵ گرم توصیه می‌شود همچنین سالمندان سالم، می توانند حداکثر ۳۰ درصد از کالری روزانه خود را از چربی دریافت کنند و مقدار چربی های اشباع نبایستی بیش از هشت تا ۱۰ درصد کالری را تشکیل دهد و مقدار کلسترول دریافتی از ۳۰۰ میلی گرم روزانه تجاوز نکند.
وی با بیان این که نیاز به ویتامین D، ویتامین B۱۲ و کلسیم در سالمندان تغییر می‌کند ادامه داد: سالمندان به علت کم شدن جذب ویتامین D در بدن و نیز کاهش ساخته شدن این ویتامین در پوست ممکن است به کمبود این ویتامین دچار شوند.
رییس اداره بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: دریافت کافی فولات(شکل طبیعی ویتامین B۹)، ویتامین B۶ و ویتامین B۱۲ که منجر به کاهش مقدار هموسیستئین پلاسما و در نتیجه کاهش سکته مغزی می شود.
دکتر اباصلتی افزود: جذب کلسیم در نتیجه کاهش گیرنده های ویتامین D در این سنین کمتر می شود اما مکمل روی تنها در افرادی توصیه می شود که کمبود دارند.
وی با اشاره به اینکه دریافت ناکافی آهن در سالمندانی که گوشت قرمز، ماهی و ماکیان استفاده نمی کنند دیده می شود اضافه کرد: بعضی از مواد مغذی در مقادیر زیاد سمی هستند و در جذب ریز مغذیها ممانعت ایجاد می کنند، مصرف اضافه ویتامینها موجب اختلال "مصرف بیش از حد یک نوع ویتامین" یا همان هیپر ویتامینوز شود همچنین مقدار دریافت مکمل ها بایستی با توجه به مقدار آنها در رژیم مصرفی و نیاز سالمندان توصیه شود.
رییس اداره بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: بسیاری عوامل در دریافت و مصرف مواد مغذی در بدن سالمندان نقش دارد بنابراین توجه به وضعیت تغذیه ای سالمندان به لحاظ تداخل دارو با ماده مغذی مهم است که عدم توجه به آن می تواند موجب حالت افسردگی، بی اشتهایی، دردزانو، تغییر عمل دفع از طریق سیستم های گوارشی و ادراری، سلامت دهان و دندانها، مشکلات چشمی، پوکی استخوان، بیماری آلزایمر و تغییرات فیزیولوژیکی شود.
اباصلتی با بیان این که در دوران سالمندی به دلیل کاهش توده ماهیچه ای و توده استخوانی افزایش نیاز به کلسیم و ویتامین دی احساس می شود افزود: به دلیل کاهش فعالیت سیستم ایمنی نیاز به ویتامین B6 و E و روی احساس می شود و برای رفع مشکل کاهش توانایی پوست برای سنتز نیاز به ویتامین D هم افزایش می یابد.
