رئیس گروه پیشگیری از بیماری های واگیردار دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار کرد: واکسیناسیون یکی از ابزار های مهم پیشگیری از بیماری های کودکان است و امروزه شناخت واکسن ها و به کار گیری آن ها سبب کاهش بسیاری از مرگ و میر در کودکان شده است.

دکتر زهرا نهبندانی، در گفتگو با وب دا گفت: عوامل پیشگیری کننده و ایمن سازی در سرتاسر جهان به عنوان با صرفه ترین وسیله که دارای آثار مشهودی بر بهداشت عمومی می باشد، شناخته شده اند.

وی با اشاره به اینکه ایمنی به دو شکل ذاتی یا فطری (اولیه) و اکتسابی ایجاد می شود، عنوان کرد: ایمنی اکتسابی به دو شکل در بدن ایجاد می شود که غیر فعال به صورت مصنوعی ( تزریق ایمونوگلوبین ) و طبیعی ( از طریق شیر مادر)  و فعال به صورت مصنوعی از تزریق واکسن و طبیعی از از طریق ابتلا به بیماری است.

وی با بیان اینکه ایمنی غیر فعال به دو صورت طبیعی و مصنوعی وجود دارد، گفت: نوع طبیعی آن شامل انتقال پادتن از طریق جفت یا شیر مادر می باشد؛ نوع مصنوعی ایمنی غیر فعال شامل تزریق سرم ایمنی است که از فرد یا حیوان دیگری تهیه می شود.

دکتر نهبندانی با بیان اینکه ایمنی فعال هنگامی است که بدن می تواند آنتی بادی تولید کند، گفت: در این نوع ایمنی عامل بیماری وارد بدن فرد می شود و سیستم ایمنی را فعال می کند؛ ایمنی فعال به دو صورت طبیعی و مصنوعی دیده می شود.

وی با بیان اینکه نوع طبیعی ایمنی شامل ابتلا به بیماری یا آلودگی پنهانی است و  ایمنی فعال مصنوعی در اثر تزریق واکسن در فرد ایجاد می شود، گفت: تفاوت عمده ی ایمنی فعال و غیر فعال در این است که ایمنی فعال پایدار و پیشگیری دائم و طولانی ایجاد می کند اما ایمنی غیر فعال ناپایدار و درمان یا پیشگیری کوتاه مدت را موجب می شود.

رئیس گروه پیشگیری از بیماری های واگیردار دانشگاه علوم پزشکی مشهد بیان کرد: واکسن، آنتی ژنی است که می تواند سیستم ایمنی را تحریک و سبب تولید آنتی بادی های خاص در بدن شود؛ انواع واکسن از نظر ماهیت می توانند شامل ویروس یا باکتری ضعیف یا کشته شده توکسوئید و یا قسمتی از سلول باشند.

وی با بیان اینکه از جمله واکسن های ضعیف شده می توان به واکسن MMR، قطره خوراکی فلج اطفال و واکسن ب ث ژ اشاره نمود، گفت: واکسن های زنده  به طور کلی دارای قدرت ایمنی زایی بالایی هستند ولی در شرایط خاص مانند دوران بارداری، نقص سیستم ایمنی ( ابتلا به بیماری های کاهش دهنده سیستم ایمنی با مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن ) منع مصرف دارند.

دکتر نهبندانی با بیان اینکه واکسن های کشته شده برای تهیه این واکسن ها میکروب مورد نظر را تحت تاثیر عوامل فیزیکی و شیمیایی غیر فعال می نمایند، عنوان کرد: به علت کارایی کمتر این واکسن ها مانند: واکسن سیاه سرفه تزریق 2 یا 3 بار این واکسن ها همراه با دُز یادآور نیاز است تا پاسخ ایمنی کافی، در بدن فرد به وجود آید.

دکتر نهبندانی با اشاره به اینکه در امر واکسیناسیون نکات حائز اهمیتی وجود دارد، عنوان کرد: حفظ زنجیره سرد یکی از بخش های بسیار مهم گسترش ایمن سازی است. منظور از زنجیره سرد یعنی این که واکسن از زمان ساخت تا زمان مصرف باید در دمای معینی (2-8 درجه سانتیگراد ) قرار گیرد. دمای پایین تر از صفر درجه سانتیگراد باعث یخ زدگی واکسن می گردد و دمای بالاتر از هشت درجه سانتی گراد باعث فساد و تخریب آن می شود .

وی با بیان اینکه واکسن های اوریون، سرخک و سرخچه ترکیبی از ویروس های ضعیف شده است، بیان کرد: این واکسن در یک سالگی تزریق می شود و نوبت دُز یاد آور آن 4-6 سالگی است، تزریق این واکسن به صورت زیر جلدی می باشد.

دکتر نهبندانی با اشاره به اینکه بعضی واکسن ها از اجزای سلولی تهیه می شوند، گفت: واکسن هایی مانند: واکسن مننژیت که از قسمت پلی ساکاریدی دیواره سلولی تهیه می شود یا واکسن هپاتیت B  که از آنتی ژن سطحی ویروس تهیه شده است از آن جمله است.

وی ابراز کرد: بعضی از واکسن ها ترکیبی از عوامل مختلف هستند مانند: واکسن ثلاث که شامل توکسوئید، دیفتری و کزاز و باکتری کشته شده سیاه سرفه می باشد. از مزایای فرم های ترکیبی ، عدم نیاز به تزریق چندگانه، کاهش هزینه و صرفه جویی در زمان می باشد.

رئیس گروه پیشگیری از بیماریهای واگیردار دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه کارکنان حرفه های  پزشکی لازم است در مقابل هپاتیت ب حفاظت شوند، ابراز کرد:  کارکنانی که با بیماران باردار سرو کار دارند بایستی نسبت به سرخچه، سرخک، آبله مرغان مصون شوند  و کارکنان مراکز بهداشتی –درمانی بیماران مزمن و کارکنان مرغداری ها و شاغلین مرغداری ها و دام پزشکی و محیط زیست لازم است علیه انفلوانزا انسانی واکسینه شوند.

وی ادامه داد: تزریق واکسن دو گانه بزرگسال در دوران بارداری به طور معمول لازم است؛ زنان بارداری که طی ده سال گذشته دوز یاد آور دوگانه بزرگسال را دریافت نکرده اند باید یک نوبت دریافت کنند. زنان بارداری که واکسینه نشده اند یا به طور ناقص واکسینه شده اند بسته به زمان مراجعه جهت انجام واکسیناسیون یک نوبت یا دو نوبت از واکسن مزبور را دریافت می کنند، همچنین  واکسن هپاتیت ب در مادر های باردار در معرض خطر توصیه می شود.