مسوول برنامه طب ایرانی و مکمل معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با توجه به ضرورت و اهمیت بیش از پیش حفظ آرامش و کنترل اضطراب و استرس در شرایط بحران، گفت: بر اساس منابع طب حکمت بنیان سنتی ایرانی کنترل هیجانات یا اعراض نفسانی در حفظ سلامت انسان بسیار مهم بوده و یکی از شش اصل ضروری در پیشگیری از بیماریها شناخته شده است.
به گزارش وب دا، دکتر زهرا نیک اختر افزود: توصیه های طب ایرانی در جهت حفظ آرامش و تقویت قلب و قوای عمومی بدن به شرح زیر است:
تهویه مناسب بدن با انجام تنفس طبی: نفس کشیدن مناسب باعث تقویت‌قلب، تهویه مناسب بدن و اثر بر بهبود کارکرد سلولهای بدن میشود.
مرحله اول: دم عمیق بمدت ۳ تا ۴ ثانیه از راه بینی: در این مرحله دمی قوی و عمیق انجام دهید طوری که ظرفیت ریه از پذیرش هوا کامل پر شود. نکته: دم باید دیافراگمی/ شکمی باشد، نه شانه‌ای سینه‌ای؛ یعنی هنگام دم عمیق باید شکم برآمده شود. نه اینکه شانه‌ها بالا برود یا فقط سینه منبسط شود.
مرحله دوم: مکث و حبس نفس بمدت ۳تا۴ ثانیه در این مرحله نفس را نگه‌دارید تا اندکی فشار حبس دم را حس کنید.
مرحله سوم: بازدم عمیق بمدت ۳ تا ۴ ثانیه از راه دهان در این مرحله بازدمی قوی انجام دهید به طوری که با کمک عضلات شکم تمام هوای مانده در ریه‌بیرون برود.
مرحله چهارم :وقفه تا تنفس بعدی بمدت ۲ ثانیه در این مرحله ریه در حال استراحت و سکون است و برای سیکل بعدی آماده میشود
نکات کاربردی در تنفس طبی
- در طول روز ۳ تا ۵ نوبت، هر نوبت ۱۲ تا ۱۵ سیکل این تنفس را انجام دهید.
- بسیار بهتر است که دست کم یک نوبت این تنفس، در هوای خنک تازه صبحگاهی و یک نوبت نیز پیش از خواب انجام شود
- بسیار خوب است در حین تنفس از افشانه‌ها و بوهای‌خنک مانند بوی گلاب، بوی خیار، بوی پوست پرتقال، بوی به و بوی سیب بهره ببریم.
- بوییدنیهای آرامبخش، رایحه ها میتوانند با کاهش استرس و تنش به بهبود خواب نیز کمک کنند مانند:
- بوئیدن گلاب و گل محمدی یا گل سرخ گل نرگس و گل مریم(بسته به شرایط فردی و در صورت عدم آلرژی)
- بوییدن لیمو، خیار، بوی سیب تازه، پرتقال، نارنج
- این رایحه ها و اسانس های آرامبخش را میتوان رقیق کرده و در داخل یک آبپاش ریخته و در هوا اسپری را کرد
- نوشیدنیها و آبمیوه های مناسب با اثر شادی بخشی و تقویت قلب مفید هستند:
- آب سیب، آب سیب و هویج همراه قدری از پورۀ آنها، آب کامل پرتقال (همراه با بخش سفید)
- شربت عسلاب ساده :یک استکان آب حدود 150 سی‌سی + یک قاشق مرباخوری عسل
- شربت گلاب و زعفران: شربت عسلآب ساده + 2 تا 3 قاشق غذاخوری گلاب + زعفران حدود 150 میلیگرم (به‌اندازه‌ای که رنگ و بوی زعفران بطور ملایم محسوس باشد)
- شربت تخم بالنگو یا تخم شربتی همراه با گلاب: شربت عسلآب ساده + 2 تا 3 قاشق غذاخوری گلاب + 1 قاشق چایخوری تخم بالنگو (حدود 20 دقیقه پس از آمیختن، هم زده و نوشیده شود)
- شربت عسلاب نارنجی: شربت عسلآب ساده + 1 تا 2 قاشق‌غذاخوری آب نارنج تازۀ صاف‌نشده
- شربت جلاب لیمویی: ۷ پیمانه شکر نیم پیمانه سرکه، ۲ پیمانه آبلیمو، ۲ پیمانه گلاب، ۱ پیمانه عرق نعناع، ۱ پیمانه بیدمشک، کمی زعفران. افرادی که دچار سرفه، ضعف روده یا بیماری‌های اعصاب هستند نباید در مصرف لیمو زیاده‌روی کنند. مزاج شربت حاضر، به شرطی که زعفران زیادی نداشته باشد، رو به اعتدال است. بنابراین اکثر افراد، در تمام فصول سال میتوانند آن را مصرف کنند. ️زعفران، گلاب، بیدمشک، و نعنا همگی از نظر طب ایرانی، مقوی قلب و در نتیجه خاصیت شادی‌بخشی دارند. ️اضافه کردن تخم بالنگو، تخم ریحان یا تخم شربتی به این ترکیب بر اثرات تقویت قلب آن می‌افزاید. بنابراین مصرف این شربت برای کنترل اضطرب، غم و تقویت قلب موثر است خانم‌های باردار، به ویژه در ابتدای حاملگی، در مصرف زعفران یا تخم‌های لعابدار این شربت زیاده‌روی نکنند.
- احتیاط مصرف: افراد مبتلا به دیابت در مصرف شربتها احتیاط کنند.
- خوراکیهای مناسب:
- مصرف بیشتر خورشت‌ها و خوراک‌های دارای میوه سیب و به، کمپوت سیب طبیعی با کمی گلاب و هل، فالوده سیب (دستور تهیه: یک تا دو عدد سیب رنده شده با گلاب و کمی زعفران به عنوان میان‌وعده مصرف شود.)
- پلوهای مخلوط مانند ماش‌پلو، هویج‌پلو
- تخم‌مرغ پخته سفت نشده
- شیره انگور، شله‌زرد (در صورت دیابت کم شیرین تهیه شود)
- بادام به صورت خام (مانند شیربادام) یا پخته شده به شکل حریره بادام مفید است و توصیه میشود.
- دمنوش های مناسب:
- دمنوش برگ بادرنجبویه اصلی، دمنوش گل گاوزبان و لیمو و زعفران، دمنوش بهارنارنج و گل محمدی، دمنوش نعنا، دمنوش لیموعمانی و نعنا، دمنوش به و سیب، دمنوش سیب و دارچین، دمنوش هل و دارچین
روش تهیه و احتیاطات مصرف برگ بادرنجبویه
- نخست مطمئن شوید که برگ بادرنجبویه اصلی در دست دارید: راه تشخیص ساده، ادراک بوی لیمویی ازبرگ کف ما ل شدۀ بادرنجبویۀ اصلی است.
- روزی دو بار، هر بار حدود 3 گرم از برگ بادرنگبویه را در قوری چینی ریخته، با یک لیوان آب جوش به مدّت15 دقیقه روی بخار دم کنید. سپس تا گرم است آن را صاف کرده با کمی عسل یا نبات زرد، یک ساعت پیش از غذا یا دو ساعت پس از غذا بنوشید.
منع و احتیاط مصرف:
- مصرف مداوم برگ بادرنگبویه در مبتلایان کم کاری تیروئید مجاز شمرده نمیشود
- در بارداری نیز به خاطر اثرات منقبض کنندۀ رحمی و اثرات ضدتیروئیدی بر روی جنین، نباید مصرف شود
روش تهیه و مصرف دمنوش گل گاوزبان و لیمو و زعفران:
مقدار مصرف روزانه برای یک فرد بالغ:
حدود 5 گرم گل گاوزبان + یک لیموعمانی خشک خردشده + حدود 150 میلی گرم زعفران )به انداز ه ای که رنگ و بوی زعفران بطور ملایم محسوس باشد(.
دستور تهیه: ابتدا گل گاوزبان را در حجم حدود 250 س یسی آبجوش بمدت ۱۵ دقیقه آرام و ملایم بجوشانید. سپس لیموعمانی خشک خردشده به آن بیافزایید و اجازه بدهید 5 دقیقه دیگر بطور ملایم بجوشد. در آخر زعفران را بیافزایید و شعله را خاموش کنید و 10 دقیقه به حال خود بگذارید و سرانجام پس از صاف کردن، گرم بنوشید.
لیمو هم دمنوش را خوشرنگ و خوشگوار می کند و هم برای تپش قلب اضطرابی همراه با داغی بدن و سینه و صورت سودمندتر است. افزودن مقدار اندکی عسل یا نبات به این جوشانده اشکالی ندارد ولی این شیرینی باید ملایم باشد.
احتیاط مصرف: مصرف جوشانده گل گاوزبان در پرفشاری خون بویژه در مواردی که فشارخون بالا در افراد تنومند و پرخون رخ داده باشد، ملاحظاتی دارد و گاه می تواند بحران )کریز( پرفشاری خون ایجاد کند. بنابراین آن را یک داروی گیاهی ایمن برای کاهش فشار خون بالا نمی شناسیم.
- مقویهای زوداثر برای افزایش کارآیی جسمی روانی: درشرایطی که فرصت کافی برای غذا خوردن وجود نداشته باشد استفاده از این ترکیبات بخشی از انرژی و ریز مغذیهای مفید برای سیستم عصبی را فراهم میکند
- شیرۀ بادام بصورت تنها یا ترکیبی: 10تا 12 عدد مغز بادام درختی شیرین را یک شب در آب بخیسانید، صبح روز بعد آنها را پوست بگیرید و همراه با یک لیوان آبِ ولرم در مخلو ط کن بصورت همگن درآورید و سپس یک قاشق مرباخوری عسل بیفزایید و تازه بنوشید. می توانید تعداد 5 تا 7 عدد مغز پسته، یا یک قاشق مرباخوری پودر نارگیل هم به این مخلوط اضافه کنید
- عسل زیرزبانی: یک قاشق چا یخوری عسل طبیعی )ترجیحاً بصورت گرماندیده و رُ س بسته( زیر زبان بگذارید و اجازه بدهیدآهسته آهسته زیر زبان باز شود و با بزاق آمیخته گردد. سپس به آرامی و بدون شتاب آن را فرودهید.
- شیرۀ انگوریا شیره توت: هر 60 تا 90 دقیقه، دو قاشق غذاخوری شیرۀ انگور در دهان ریخته، آرا م آرام بطور تدریجی فرو دهید.
- ارده و ارد ه شیره: هر 60 تا 90 دقیقه یک تا دو قاشق مرباخوری میل کنید.
- پرهیز از مصرف برخی مواد که علایم استرس را افزایش میدهند این مواد بخصوص برای افرادی که دچار اختلالات اضطرابی، بی خوابی یا بدخوابی یا علایم جسمانی مانند همچون خشکی و زبری پوست، شکنندگی ناخن، بواسیر، شقاق مقعد هستند بیشتر مضر است:
- سرکه، آبغوره، آبلیمو، ترش یهای خانگی یا بازاری
- پنیر شور، خیارشور، آجیل شور، مصرف زیاد نمک
- زنجبیل، خردل، فلفل سیاه
- سیر، پیاز تند، فلفل قرمز، شاهی، تره، پیازچه،
- سسهای تند و تیز
- ذرت بوداده، نان خشک
- گوشت گاو، گوش تهای صنعتی مانند کالباس وسوسیس
- میرزاقاسمی، غذاهای سر خ کرده، غذاهای کبابی خشک، چیپس، پفک
- خرمای خشک، عسل کهنه
- مصرف بیش از دو فنجان قهوه، نسکافه، و چای سبز در شبانه‌روز توصیه نمیشود. این نوشیدنیها محرّک سیستم عصبی هستند و گرچه در کوتاه‌مدّت موجب انگیختگی هشیاری و احساس بهبود انرژی می‌شوند اما در مصرف زیاد یا مداوم از طریق تحریک سیستم عصبی و اندوکرین موجب فرسایش و خستگی می‌گردند. بمنظور افزایش بهره‌وری جسمی_روانی، بهتر است بجای این محرکها، روزی 2 تا 4 استکان چای سیاه غیرعطری همراه با هل، گل محمدی، قدری زعفران و دارچین بنوشید
- سایر توصیه ها: برای حفظ آرامش و دور کردن تنشها و هیجانات روحی رعایت توصیه های زیرمفید است:
- دلها با یاد خداوند آرام می گیرد. رابطه معنوی خود را با خداوند به وسیله عبادت و مناجات تقویت نمایید و در مشکلات و سختی ها به او توکل کنید. برای تقویت رابطه با خداوند راه های مختلفی وجود دارد که هر کس با توجه به شناختی که از خود دارد و با استفاده از راهنمایی های دانشمندان ربانی به آن دست خواهد یافت.
- عواطف و هیجانات خود را سرکوب نکنید و آنها را با نزدیکان و دوستان شفیق در میان بگذارید.
- به موقع بخندید و به موقع گریه کنید. از گریه کردن شرم نداشته باشید و آن را سرکوب نکنید زیرا گریه باعث تخلیه شدن بخارات و مواد نامناسب از بدن می شود.
- تماشای تلویزیون و دنبال کردن اخبار ناراحت کننده را محدود کنید
- قسمتی از وقت خود را به کارهای مورد علاقه خود مانند مطالعه، گوش دادن به قصه های رادیو، صوت زیبای قرآن و موسیقی های آرا مبخش اختصاص دهید.
- از استفاده بیش از حد از تلفن همراه و وقت گذرانی در دنیای مجازی بپرهیزید.
- در حد توان خود به دیگران کمک کنید. احساس رضایتی که از این کار نصیب شما می شود، بسیاری از تنش های روحی شما را کم خواهد کرد.