مدیر مرکز مشاوره مبتنی بر سبک زندگی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: ویژگی شخصیتی خاصی همچون؛ هیجان‌خواهی یکی از مهم‌ترین عواملی است که بر تمایل افراد به انجام رفتارهای پرخطر تاثیر می‌گذارد و بر همین اساس در ایامی همچون چهارشنبه سوری می توان با فراهم ساختن مکان و تجهیزات استاندارد، جهت تخلیه هیجانات افراد، از میزان احتمال بروز رفتارهای پرخطر کاست.
دکتر حمیده صمدی، در گفتگو با وبدا، ضمن اشاره به فرا رسیدن چهارشنبه آخر سال ( چهارشنبه سوری) و اتفاقات متأثر از آن گفت: نتایج پژوهش‌ها نشان می دهد که ویژگی‌های شخصیتی، پیش‌بینی کننده‌های مهمی برای مشکلات رفتاری، بزهکاری و رفتارهای پرخطر هستند و ویژگی شخصیتی خاصی مثل؛ هیجان‌خواهی، یکی از مهم‌ترین عواملی است که بر تمایل افراد به رفتارهای پرخطر، در شرایط مختلف و از جمله ایام چهارشنبه سوری اثر می‌گذارد و به صورت نیاز به تجارب و هیجان‌های متنوع، جدید ، پیچیده و همچنین تمایل به پذیرش خطرات جسمی و اجتماعی برای دستیابی به اینگونه تجارب، تعریف می شود.
وی اضافه کرد: در واقع درباره برخی افراد، پاداش نهفته در پس فعالیت‌های پرخطر، بر هر تنبیه احتمالی می‌چربد و این افراد برای کسب هیجان‌های شدید، گرایش ذاتی به خطرجویی و خطرپذیری دارند. در همین راستا هر فردی باید بتواند هیجانات خود را کنترل و حس لذت خود را به تعویق بیاندازد و روش و مکان مناسبی برای تخلیه هیجانات خود پیدا کند، اما برخی از افراد با توجه به ویژگی‌های شخصیتی خود توانایی تشخیص مکان، زمان و موقعیت مناسب برای تخلیه هیجانات خود را ندارند و بر همین اساس پیشنهاد می شود که در مناسبت هایی همچون، چهارشنبه سوری با فراهم کردن مکان و تجهیزات استاندارد ، میزان رفتارهای پرخطر را به حداقل برسانیم.
دکتر صمدی، با اشاره به نقش آموزش خانواده ها، در کاهش رفتارهای پرخطر فرزندانشان هم گفت: در برخی از اختلالات شخصیت، مواردی همچون وجدان و همدلی در ساختار منش فرد شکل نمی‌گیرند و همین مسئله باعث نقض مکرر حقوق دیگران و تمایل به بروز رفتارهایی که امنیت دیگران را سلب می‌کند، می‌شود. در واقع مسائل رشدی و تربیتی مانند فقدان محیط امن و آرام خانواده، عدم وجود اتصالات امن خانوادگی و دوستی، و نداشتن الگوهای رفتاری مناسب برای همانندسازی، عوامل مهمی در بروز رفتارهای پرخطر هستند و بنابراین آموزش مهارت‌های فرزندپروری، بهبود روابط والدین، شناسایی و بازتوانی خانواده‌های آسیب‌دیده می‌تواند در کاهش رفتارهای پرخطر نوجوانان مؤثر باشد.
وی ادامه داد: عامل " فشار گروه " نیز تأثیر بسزایی در عملکرد گروه سنی نوجوانان دارد و رفتارهای پر خطر چهارشنبه سوری بیشتر از سوی نوجوانان اتفاق می‌افتد و کمتر شاهدیم که افراد میانسال و کهنسال در این شب دست به انجام رفتارهای پرخطر بزنند. لذا یکی از عوامل مؤثر بر رفتار نوجوانان و جوانان فشار گروه است و نوجوانان برای تأیید شدن از سوی گروه دوستی خود، نیاز دارند تا قوانین آن را رعایت کنند و در واقع از سوی گروه خود احساس فشار می‌کنند؛ تا زمانیکه با آنها همرنگ شوند و احتمال می رود که نوجوانان در این گروه‌ها برای تأیید شدن دست به رفتارهای پرخطر بزنند. ضمن اینکه فقدان فضای امن خانوادگی نوجوانان را مجبور به سر سپردن به فشار گروه‌های خود می‌کنند.
این متخصص حوزه‌ی روانشناسی، پدیده " جوگیری " را از دیگر عوامل انجام رفتارهای پرخطر توسط افراد و بویژه نوجوانان دانست و گفت: زیمباردو، یک روانشناس اجتماعی با مطالعه گروه‌های بزرگ، اصطلاحی را تحت عنوان " فرد زدایی" ابداع کرد و اگرفردی، خصوصاً یک نوجوان، در گروه بزرگ و ناشناسی که ویژگی‌های مشترک دارند قرار گیرد، کنترل تکانه و رفتارهایش تحت تأثیر آن قرار خواهد گرفت و در پی آن هیجان بالایی را تجربه کرده و ممکن است رفتارهای پر خطری را انجام دهد که ما در فارسی به این پدیده «جو گیری» می‌گوییم.
وی یادآور شد: موارد زیادی وجود دارد که فرد در زندگی خویش رفتار پر خطری نداشته، اما زمانی که در یک گروه بزرگ‌تر با یک ویژگی مشترک قرار گرفته است، برای پیروی از آنها دست به رفتارهای پرخطری زده است، مراسم چهارشنبه سوری دقیقاً همین ویژگی‌ها را دارد و ممکن است با تشویق حضور خانواده‌ها، اقشار اجتماعی، گروه‌های سنی مختلف در این جشن بتوان فضای یک‌دست آن را شکست و فضا را ملایم‌تر کرد.
دکتر صمدی در خصوص اهمیت و نقش«یکپارچگی اجتماعی» در کاهش رفتارهای پرخطر در جامعه هم گفت: متخصصان، مطالعات بسیاری در زمینه افزایش و کاهش رفتارهای پر خطر در جوامع مختلف انجام داده و در نهایت به این نتیجه رسیده‌اند که اگر «یکپارچگی اجتماعی» کاهش پیدا کند، رفتارهای پر خطر آن جامعه نیز افزایش می‌یابد. یکپارچگی اجتماعی را می‌توان احساس نزدیکی افراد جامعه، میزان روابط دوستانه و محبت آمیز و تعامل‌های بین گروهی، بر اساس ارزش‌های مشترک و منجسم تعریف کرد و برای کاهش رفتارهای پرخطر و آسیب‌های روانی ناشی از آن، باید اقدامات متعددی در سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی انجام شود که از جمله‌ی آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آگاه‌سازی و آموزش مهارت‌های خودکنترلی ( آموزش مهارت‌های تنظیم هیجان و کنترل رفتارهای پرخطر در مدارس و خانواده‌ها می‌تواند تأثیر قابل توجهی در کاهش رفتارهای آسیب‌زا داشته باشد و والدین باید با نوجوانان خود درباره پیامدهای این رفتارها گفت‌وگو کنند و به آنها بیاموزند که هیجان را می‌توان از راه‌های سالم‌تری تجربه کرد).
- نظارت والدین و ارائه جایگزین‌های ایمن ( والدین باید ضمن حفظ رابطه‌ای صمیمی با فرزندان خود، نظارت غیرمستقیم بر فعالیت‌های آنها داشته باشند و مشارکت در جشن‌های خانوادگی یا برنامه‌های شهری را جایگزین رفتارهای پرخطر کنند. ضمن اینکه ایجاد فضاهای ایمن برای تخلیه هیجان، مانند برگزاری جشن‌های نورافشانی کنترل‌شده، می‌تواند از بروز رفتارهای خطرناک جلوگیری کند.)
- افزایش آگاهی عمومی و اقدامات اجتماعی ( رسانه‌ها و نهادهای آموزشی باید با تولید محتوای آگاهی‌بخش، خطرات ناشی از مواد محترقه را به‌صورت جذاب و متناسب با گروه‌های سنی مختلف ارائه دهند. اجرای قوانین سخت‌گیرانه‌تر در زمینه فروش و استفاده از مواد محترقه خطرناک، می‌تواند میزان حوادث را کاهش دهد).
دکتر صمدی همچنین تاکید کرد: چهارشنبه آخر سال می‌تواند به یک فرصت برای شادی و همبستگی اجتماعی تبدیل شود، اما در صورت عدم آگاهی و کنترل، می‌تواند آسیب‌های جدی جسمی و روانی به همراه داشته باشد و رفتارهای پرخطر در این شب عمدتاً ناشی از هیجان‌طلبی، تأثیر گروه همسالان و عدم آگاهی از پیامدهای بلندمدت است. لذا با افزایش آگاهی عمومی، ارائه جایگزین‌های ایمن و تقویت مهارت‌های کنترل رفتار، می‌توان این مناسبت را به تجربه‌ای مثبت و ایمن برای همه افراد جامعه تبدیل کرد.
