عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به انجام پژوهش "بررسی تأثیر مشاوره حمایتی بر عزت نفس و خودکارآمدی زنان نابارور؛ پس از شکست لقاح آزمایشگاهی (IVF)، نتایج مثبت این طرح مطالعاتی را تشریح کرد.
دکتر فاطمه زهرا کریمی، دانشیار گروه مامایی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، در گفتگو با وب دا، ضمن بیان این مقدمه که ناباروری به عنوان یک معضل شایع در جهان و یک بحران در زندگی، با طیف وسیعی از مشکلات اجتماعی، جسمی، روانی و مالی همراه است، افزود: سازمان بهداشت جهانی ناباروری را به عنوان یک مشکل بهداشت عمومی جهانی اعلام و بر اساس آخرین داده‌های جمعیتی سازمان بهداشت جهانی، افزایش چشمگیری در میزان ناباروری وجود دارد؛ ضمن اینکه در ایران شیوع ناباروری بیشتر از روند ناباروری در سراسر جهان است.
عضو هیأت علمی دانشگاه، شیوع بالای ناباروری و عوارض ناشی از آن را یکی از دلایل مهم افزایش استفاده از روشهای کمک باروری برشمرد و گفت: بسیاری از زوجین نابارور تمایل دارند که والد شدن را تجربه نمایند و بر همین اساس امروزه استفاده از فناوری کمک باروری توسط زوج‌های نابارور افزایش یافته است و یکی از شایعترین این روشها IVF است. اما فقط برای برخی از زوجین نابارور، نتیجه درمان، تولد یک کودک است و برای بسیاری از زوج ها، درمان ناموفق است.
وی ادامه داد: شماری از زنان، بدنبال لقاح آزمایشگاهی ناموفق، غم و اندوه را تجربه میکنند و تا مدت‌ها پس از شکست درمان، درگیر اختلال عملکرد روانی می‌شوند. بطوری که بیشتر این زنان بدنبال درمان ناموفق علایم اضطراب، عصبانیت،گوشه گیری و افسردگی، کاهش اطمینان به خود، کاهش عزت نفس، خودکارآمدی پایین و قطع درمان را ذکر میکنند، بطوری که بین 23تا60 افراد بدنبال شکست روش های کمک باروری از ادامه درمان منصرف می شوند.
درصورتی که اگر فرد نابارور خودکارآمدی و عزت نفس بالایی داشته باشد، در برابر شرایط استرس زا، ثبات عاطفی بیشتری پیداکرده، با رویدادها به طور مؤثر برخورد می کند، ترس از شکست مجدد در او کمتر است و برای ادامه درمان خود اصرار می ورزد. در مجموع خودکارآمدی و عزت نفس نقش محافظتکننده ای در مقابله با فشارهای روانی دارد و از فرد در مقابل وقایع فشارآور منفی زندگی حمایت میکند؛ بطوری که فرد قادر است در مقابل تهدیدها و وقایع فشارآور بیرونی، بدون برانگیختگی منفی و از هم پاشیدگی مواجه شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، یکی از مهم ترین راههای افزایش خودکارآمدی و عزت نفس در این زنان را وجود یک سیستم حمایتی فعال برشمرد و افزود: این حمایت موجب میشود فردی که با بحران مواجه گشته، اعتماد بنفس از دست رفته خود را بازیابد و بطور مؤثرتر با بحران مقابله نماید و فشار ناشی از بحران را کم کند. در واقع یکی از مهم ترین راههای سازگاری فرد با موقعیتهای استرسزا و تسهیل در بهبودی این است که فرد بتواند به شخص حمایتگری اعتماد کند و با وی ارتباط مثبت و همدلانه برقرار کند.
دکتر فاطمه زهرا کریمی در رابطه با نقش ماما در این زمینه بیان داشت، از جمله مهارت‌هایی که توسط سازمان جهانی بهداشت برای ماماها ذکر شده است، مشاوره، آموزش، حمایت و دادن اطلاعات است، در واقع یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین بخش فعالیت ماما این است که در زمینه‌های مشاورهای، بهداشتی، پیشگیری و آموزش، خدمات خود را ارائه دهد. لذا در دوره‌های استرسزا مانند: درمان ناموفق ناباروری، مراقبت‌های حمایتی و مشاوره ای ماما می‌تواند به بهبود سلامت مراجع کمک کند، مشاوره حمایتی، رویکردی از مشاوره است که در افراد سالمی که در یک بحران یا حالت موقت آشفتگی به سر می‌برند، به کار می‌رود تا به فرد کمک گردد تا سازگاری بهتری با شرایط استرسزا پیدا کند.
در نهایت اینکه با توجه به بالا بودن آمار شکست درمان بدنبال IVF و پیامدهای روانشناختی متعاقب آن مانند کاهش عزت نفس، خودکارآمدی پایین که منجر به قطع درمان می شود، لزوم حمایت از این گروه از زنان ضرروی است، به علاوه توجه به نیازهای روانی افراد نابارور یک بخش اساسی در موفقیت درمان ناباروری است، لذا در یک مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی به بررسی تأثیر مشاوره حمایتی بر عزت نفس و خودکارآمدی زنان نابارور پس از شکست لقاح آزمایشگاهی بر روی زنانی که جهت درمان ناباروری با روش IVF به مرکز ناباروری میلاد شهر مشهد مراجعه نمودند و نتیجه درمان ناموفق داشته اند، پرداخته شد؛ بدین ترتیب که زنان پس از منفی شدن تست بارداری بدنبال انجام IVF، 4 جلسه مشاوره حمایتی فردی که 2 جلسه بصورت حضوری (جلسه اول و چهارم) و 2 جلسه بصورت مجازی (جلسه دوم و سوم)، هر هفته یک جلسه و هر جلسه به مدت 60 دقیقه بود را دریافت نمودند. برای هر جلسه مشاوره زمان کلی 45 دقیقه با هدایت پژوهشگر ماما اختصاص یافت و 15 دقیقه پایانی به جمع‌بندی مطالب توسط پژوهشگر و تعیین زمان جلسه بعدی اختصاص داده شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که 4 هفته بعد اتمام مطالعه، میزان عزت نفس و خودکارآمدی، در گروه دریافت کننده مشاوره در سطح بالاتری قرار داشت.
وی در همین ارتباط افزود: در واقع یکی از راه های کمک به افراد نابارور اینست که از مداخلات مشاورهای که در آن همه نیازهای روانی و اجتماعی افراد در نظر گرفته می‌شوند، استفاده گردد. همچنین مداخلات حمایتی با افزایش عزت نفس و خودکارآمدی، می‌توانند منجر به بهبود مهارت‌های سازگاری و ارتقا سطح سلامتی در آنان گردند. مشاوره حمایتی در افرادی که در یک بحران یا حالت موقت آشفتگی به سر می‌برند با هدف تقویت کارکرد بهینه روانشناختی فرد از طریق بازپروری و تقویت توانائی‌های او برای اداره زندگیش و تقویت هرچه بیشتر احترام به خویش و اعتماد به نفس کاربرد دارد. از دیگر اهداف مشاوره حمایتی آگاه نمودن فرد نسبت به واقعیت محدودیتها مثل محدودیت‌های شخصی خودش و محدودیت‌های درمانی و تقویت هرچه بیشتر عزت نفس و خودکارآمدی است.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد خاطرنشان کرد: پژوهش حاضر اولین مطالعهای است که به بررسی تأثیر مشاوره حمایتی توسط ماما برای زنان پس از شکست IVF انجام گرفته است. لذا می‌توان از این روش به عنوان یک روش مشاورهای مؤثر، ساده، ارزان و بدون عارضه جانبی به زنان، پس از شکست IVF ارایه نمود تا به پیشگیری و کاهش پیامدهای روانشناختی متعاقب شکست IVF کمک کند.