گفت‌وگو با دکتر سارا موحد، رئیس بخش تغذیه بیمارستان قائم و معاون آموزشی گروه تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی مشهد
تغذیه درمانی در بیماران مبتلا به سرطان، یکی از مؤثرترین اما کم‌توجه‌ترین مؤلفه‌های درمانی در نظام سلامت است. این حوزه به گفته‌ی دکتر سارا موحد، MD, PhD علوم تغذیه، رئیس بخش تغذیه بیمارستان قائم(عج) و معاون آموزشی گروه تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، همچنان در کشور نیازمند توسعه و توجه ویژه است.
او در گفت‌وگویی با وب دا، از تجربیات و دستاوردهای خود در این زمینه سخن گفت؛ دستاوردهایی که منجر به تدوین نخستین بسته استاندارد تغذیه درمانی بیماران سرطانی در کشور شده است.
آغاز مسیر و دغدغه‌ای از دل تجربه بالینی
دکتر موحد درباره آغاز مسیر کاری خود گفت:پس از پایان دوره پزشکی عمومی، در یک مرکز سرطان به عنوان مسئول فنی آسایشگاه بیماران فعالیت داشتم و از نزدیک شاهد تأثیر شگفت‌انگیز حمایت‌های تغذیه‌ای بر روند درمان بیماران بودم. همان‌جا دریافتم که سوءتغذیه یا تغذیه نامناسب می‌تواند تأثیری مستقیم بر روند درمان، کیفیت زندگی و طول عمر بیماران سرطانی داشته باشد.
او افزود: مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهد حتی در بهترین مراکز درمانی دنیا، حدود یک‌پنجم بیماران سرطانی به دلیل سوءتغذیه جان خود را از دست می‌دهند. این آمار اهمیت حیاتی تغذیه درمانی در کنار درمان‌های دارویی و پرتودرمانی را آشکار می‌کند.
از تجربه تا پژوهش؛ طراحی بسته تغذیه درمانی برای بیماران سرطانی
دکتر موحد ادامه داد: علاقه‌مندی به این حوزه باعث شد در سال ۱۳۹۲ وارد دوره PhD علوم تغذیه در دانشگاه علوم پزشکی مشهد شود و پایان‌نامه‌اش را با محور ارزیابی اثربخشی بسته حمایتی تغذیه درمانی بالینی در بیماران مبتلا به سرطان تدوین کند.
او درباره نتایج این پژوهش گفت:در مطالعه‌ام، بیماران به دو گروه تقسیم شدند؛ گروهی که بسته کامل تغذیه درمانی دریافت کردند و گروهی که صرفاً آموزش‌های پایه داشتند. برخلاف انتظار اولیه، تفاوت چشمگیری در شاخص‌های کیفیت زندگی و وضعیت روانی میان دو گروه دیده نشد، زیرا در هر دو گروه پایش منظم و ویزیت دوره‌ای انجام می‌شد و همین عامل نقشی کلیدی در بهبود وضعیت بیماران داشت.
به گفته‌ی وی، این یافته نقطه عطفی در مسیر پژوهشی‌اش بود:نتایج نشان داد اگر به پرستاران و کارشناسان تغذیه آموزش کافی داده شود، می‌توان با هزینه‌ای اندک و منابع انسانی محدود، مراقبت‌های تغذیه‌ای مؤثر ارائه داد.
ورود نتایج پژوهش به گایدلاین ملی وزارت بهداشت
بر پایه نتایج این مطالعه، بسته تغذیه‌ای طراحی‌شده برای بیماران سرطانی به عنوان استاندارد ملی مراقبت تغذیه‌ای وارد دستورالعمل‌های وزارت بهداشت شد.
دکتر موحد در این‌باره گفت: با همکاری استاد راهنمای سومم، جناب آقای دکتر مطلق، رئیس وقت اداره سرطان وزارت بهداشت، نتایج پژوهش به‌صورت رسمی در گایدلاین ملی ثبت شد و اکنون مبنای عمل بسیاری از مراکز درمانی کشور است.
دکتر موحد در تشریح حوزه مطالعاتی خود گفت:محور اصلی پژوهش‌های من، بررسی وضعیت تغذیه بیماران سرطانی و طراحی مداخلات تغذیه‌ای با بیشترین اثربخشی و کمترین هزینه است. یکی از اولویت‌های ما ایجاد نظام پایش تغذیه بیماران در طول درمان است.
وی با اشاره به خلأ پژوهشی در این حوزه افزود:در حال حاضر، تعداد کل مطالعات منتشرشده در ایران درباره تغذیه بیماران سرطانی کمتر از پنجاه مورد است؛ این رقم در مقایسه با تأثیر عمیق تغذیه بر کیفیت زندگی بیماران بسیار ناچیز است. با توجه به اینکه سرطان سومین علت مرگ‌ومیر در کشور است، توسعه خدمات تغذیه بالینی و پژوهش‌های مرتبط یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است.
آموزش پژوهش به دانشجویان؛ از پرسشگری تا راه‌حل علمی
معاون آموزشی گروه تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در بخش دیگری از گفت‌وگو بر اهمیت آموزش پژوهش به دانشجویان علوم پزشکی تأکید کرد و گفت:یکی از اولویت‌های من، آموزش مهارت پژوهش و پرسشگری علمی به دانشجویان است، به‌ویژه دانشجویان پزشکی که گاهی اهمیت تحقیق را کمتر احساس می‌کنند. بسیاری از پیشرفت‌های علم پزشکی حاصل ایده‌های خود کادر درمان بوده است. در دنیای امروز، دانستن چگونه یافتن پاسخ علمی از خود پاسخ مهم‌تر است.
در پایان، دکتر موحد با تأکید بر لزوم نهادینه شدن تغذیه درمانی در نظام سلامت گفت:اگر بتوانیم با آموزش و پایش صحیح، حتی از مرگ یک بیمار بر اثر سوءتغذیه جلوگیری کنیم، یعنی در مسیر درستی گام برداشته‌ایم. تغذیه درمانی باید به عنوان جزئی اصلی از فرآیند درمان سرطان در کشور شناخته و اجرا شود.
