خیرین برای کمک به تأمین هزینه‌های درمان وارد شوند
هپاتیت را مردم عادی بیشتر به عنوان زردی و شاید غالبا در کودکان و بخصوص نوزادان می‌شناسند و شاید کمتر کسی بداند که این بیماری دست کم 8 نوع مختلف دارد.
ویروس مولد این بیماری، هپادونا ویروس است که ساختمان ژنتیکی بسیار متراکمی دارد و از انواعی است که پلیمراز در آن دخالت دارد که این عامل در تکثیر ویروس و پیچیدگی آن مؤثر است.1
بعضی از انواع هپاتیت، راه‌های انتقال بیشتر و پرریسک‌تری دارند، برخی از میزان سرایت بیشتری برخوردارند، بعضی به یک گروه یا اجتماع خاص تعلق دارند و در جمعیت‌های دیگر کمتر دیده می‌شوند و بعضی از آنها خانواده یا افرادی که زیر یک سقف هستند را هدف قرار می‌دهند و برخی دیگر هم آنقدرها خطرناک نیستند اما باید از آنها اجتناب کرد.
آیا همه‌ی این انواع هپاتیت خطرناک هستند و همه‌ی آنها جزو گرفتاری‌های جامعه‌ی ما به حساب می‌آیند؟
این سؤال را از کارشناس مسؤول مرکز مشاوره‌ی بیماری‌های عفونی و رفتاری معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد پرسیدم.
دکتر علی حسین‌پور گفت: نه. از میان انواع هپاتیت، دو نوع هپاتیت B و C برای سلامت جامعه اهمیت بیشتری دارند زیرا هم شیوع بیشتری دارند و هم ریسک خطر بالایی برای سلامت محسوب می‌شوند.
این کارشناس بهداشتی در باره‌ی چیستی و علل ابتلا به هپاتیت به طور کلی می‌گوید: اصولا هپاتیت به معنای التهاب کبد است که ممکن است به دلایل مختلف از قبیل تومور، سنگ صفرا، مشکلات صفراوی، بیماری‌های کبد، باکتری‌ها و ویروس‌ها ایجاد شود. در واقع همین قسمت ویروس‌ها برای ما مهم است چون هم شیوع بیشتری دارد هم خطر آن نسبت به سایر انواع، زیادتر است.
کدام هپاتیت در کدام قشر جامعه، بیشتر احتمال بروز دارد و تسری آن به سایرین چه اشکال و فرایندی دارد؟
دکتر حسین‌پور می‌گوید: هپاتیت سی در معتادان تزریقی بیشتر است و اگر چه با کشف داروهای جدید، درمان قطعی دارد و بیمار اگر به موقع به تشخیص و درمان برسد کاملا بهبود می‌یابد اما واکسن ندارد. احتمال می‌دهیم که 70 درصد معتادان تزریقی، هپاتیت سی داشته باشند. سرایت آن به دیگران عمدتا از راه خون است به همین دلیل، همیشه برای انتقال ویروس، باید یک مسئله‌ی خونی در میان باشد. مثلا چون فرد مبتلا ممکن است در هنگام مسواک زدن، لثه‌اش خونی شود، ما توصیه می‌کنیم این شخص، مسواکش را محافظت و از دسترس همسر و فرزندانش دور نگه دارد چون احتمال انتقال از طریق خونی که با مسواک تماس داشته هست.
معتادان تزریقی به چه میزان با این بیماری دست به گریبانند. آنها به جهت اینکه در اختیار مسؤولین بهداشتی و دولت نیستند. چگونه آنها را کنترل می‌کنیم که ویروس را به دیگران انتقال ندهند؟
دکتر حسین پور می‌گوید: ما مراکز تجمع و پاتوق‌های آنان را شناسایی و بین‌شان سرنگ و وسایل بهداشتی توزیع می‌کنیم که حتی‌الامکان در تزریق یا تماس جنسی، از وسایل یک‌بار مصرف استفاده کنند و باعث انتقال نشوند. در مورد خانواده‌های این افراد هم به آنها مشاوره می‌دهیم که وسایل شخصی مثل مسواک، قاشق و چنگال و حوله و ظروف شخصی‌شان را که ممکن است از طریق دهان و بینی خونی شوند از دسترس بچه‌ها دور نگه دارند.
آیا هپاتیت سی از طریق تماس جنسی، دست دادن و بوسیدن و امثال هم قابل انتقال است؟
دکتر حسین‌پور: نه. چون تنها راه انتقال این ویروس، خون است و فقط وقتی پای خون یا ارتباط خونی در میان باشد، امکان سرایت هست. بنا بر این تماس جنسی متعارف و ایمن، مشکلی از نظر انتقال ویروس ندارد.
شما گفتید که این نوع هپاتیت درمان دارد. پس نباید خیلی نگران سرایت آن باشیم. درست است؟
دکتر حسین‌پور: نه، درست نیست. اولا که هر چه کنترل و مراقبت کنیم، افراد کمتری بیمار شوند هم به نفع فرد و خانواده است و هم هزینه‌های کمتری به جامعه و سیستم بهداشتی وارد می‌شود. از این گذشته، درمان این هپاتیت با تمام همت و پشتیبانی دانشگاه علوم پزشکی و اعتباراتی که وزارت بهداشت در اختیارمان گذاشته، باز هم سنگین است و به همین جهت، حتی‌الامکان ما تلاش می‌کنیم که کسی آلوده به ویروس نشود. ولی اگر شد، تا چندسال پیش باید حدود 100 میلیون تومان هزینه می‌کرد تا درمان شود و حالا هم که در کشور خودمان، داروها تولید می‌شود و دانشگاه هم حمایت می‌کند و بیمه‌ها هم همکاری دارند و نسخ را می‌پذیرند، باز هم با آزمایش‌ها نزدیک سه میلیون تومان هزینه دارد. معلوم است که این هزینه، برای این دسته از بیماران که غالبا معتادان مواد مخدر یا خانواده‌هایشان هستند، خیلی سنگین است و البته، این افراد پیگیری خوبی هم ندارند و غالبا سیکل درمان را کامل نمی‌کنند. به همه‌ی این دلایل، ما تلاش داریم کسی بیمار نشود ولی اگر شد، باید به کمک مردم و مسؤولان بهداشتی و خیرین، تشویق به درمان شود که دیگران را مبتلا نکند.
از هپاتیت سی که بگذریم، نوع دیگری که در جامعه‌ی ما شیوع دارد و گاهی باعث نگرانی می‌شود نوع B است. این بیماری با سردرد، تهوع، بی‌اشتهایی، گاهی کاهش وزن، تب، کوفتگی عضلانی و برخی علائم شبیه به سرماخوردگی همراه است. این علائم معمولا چند هفته‌ای بعد از ورود ویروس به بدن دیده می‌شود و فقط در سی درصد موارد، بروز زردی در پوست و چشم دیده می‌شود.2
خبر خوش اینکه، هپاتیت B واکسن دارد. اما پرسش این است که با وجود واکسن، چرا این بیماری هم تعدادش زیاد است هم نگران‌کننده؟
دکتر حسین‌پور می‌گوید: هپاتیت بی واکسن دارد و کمتر موردی هست که فرد به هپاتیت مزمن مبتلا شود. به عبارت دیگر اگر فرد واکسن نزند و بیمار شود، موارد کمتری به مشکلات جدی کبدی از جمله سرطان مبتلا می‌شود. اما چون تعداد این بیماران بییشتر از دیگر انواع هپاتیت است در حال حاضر، اصلی‌ترین دلیل سرطان کبد، همین هپاتیت B می‌باشد. ضمنا این نوع هپاتیت، احتمال سرایت از طریق تماس جنسی ناایمن را هم دارد.
این کارشناس بهداشتی اضافه می‌کند: تا حدود 15 سال پیش، بین 5 تا 7 درصد افراد جامعه مبتلا به این ویروس بودند اما با برنامه‌ی واکسیناسیونی که از سال 72 برای کودکان انجام می‌شود و در سایر افراد نیز بنا به تمایل خودشان واکسینه می‌شوند، میزان شیوع آن به کمتر از 1.5 درصد رسیده است. این نوع هپاتیت می‌تواند از طریق خونی و از طریق خون جفت مادر به فرزند در حین بارداری منتقل شود اما بر خلاف ایدز، از طریق شیردادن منتقل نمی‌شود. ما وقتی بیماری را در کسی ببینیم، به افراد خانواده توصیه می‌کنیم که واکسن بزنند. باید دانست که این نوع هپاتیت به خاطر واکسیناسیون کودکان، در بچه‌ها دیده نمی‌شود مگر موارد تک‌گیری در کودکانی که به دلیلی از واکسیناسیون جا مانده‌اند.
ظاهرا بقیه‌ی انواع هپاتیت، مشکل جدی محسوب نمی‌شود اما توصیه‌های بهداشتی برای همه‌ی انواع وجود دارد.
دکتر حسین‌پور می‌گوید: بنا بر این دست‌دادن و روبوسی ساده، امکان سرایت بیماری را ندارد اما هپاتیت آ از طریق آب و غذا و دست دادن منتقل می‌شود که هم خیلی خطرناک نیست هم اینکه دوره‌ی کوتاه‌تری دارد و بیشتر هم به صورت اپیدمی محدود در مراکز تجمعی مثل مدارس و پادگان‌ها دیده می‌شود و با اقدامات بهداشتی و درمانی، بزودی مرتفع می‌گردد.
پرسش: کسانی که آلوده به این ویروس می‌شوند چه آینده‌ای دارند؟
دکتر حسین‌پور: این افراد یا با درمان خوب می‌شوند یا به مرحله‌ی مزمن وارد می‌شوند که درمان طولانی مدت دارند و یا اینکه ناقل ویروس می‌شوند. در مورد ناقلین می‌گوییم هر سه یا شش ماه یک بار آزمایش آنزیم‌های کبدی بدهند که وضعیت کبدشان بررسی شود و اگر التهاب کبد داشتند که امکان آن ده درصد است درمان آنها بلافاصله شروع می‌شود و البته درمان دامنه‌دار است. این نوع نیز معمولا بهبود پیدا می‌کند و البته موارد معدودی هم هست که به مشکلات جدی کبدی می‌رسند و ممکن است خطرناک باشد.
دکتر حسین‌پور در پایان این گفتگوی بهداشتی، دو درخواست دارد: یکی اینکه خیرین وارد عرصه‌ی نجات معتادان مبتلا به هپاتیت بشوند چون نجات این افراد به جهت اینکه خانواده و اطرافیان‌شان را ایمن می‌سازد برای سلامت جامعه، ارزش زیادی دارد. ضمن اینکه فرد معتاد هم به هر حال یک بیمار است که گرفتار اعتیاد شده و باید برای نجات او تلاش کرد. واقعیت این است که این انسان گرفتار و بیمار، توان اقتصادی برای تأمین هزینه‌های درمانش را ندارند و باید به او کمک کرد به زندگی سالم برگردد و خانواده‌اش را اداره کند.
نکته‌ی دوم هم این است که شهروندانی که در مورد هپاتیت، راه‌های انتقال، درمان، مشاوره و سایر موارد این بیماری، پرسشی دارند یا مشاوره می‌خواهند می‌توانند به مرکز مشاوره‌ی بیماری‌های عفونی و رفتاری معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در چهار راه راهنمایی مراجعه کنند.
1- راهنمای کشوری مراقبت از هپاتیت، 1386
2- اقتباس با تلخیص از همان منبع
