در این یادداشت، یک مشکل به ظاهر کوچک فرهنگی اما مهم که نگاه برخی هموطنان به امکانات و مواهب اجتماعی خاص معلولین را در جامعه‌ی ما نشان می‌دهد مورد بررسی قرار می‌گیرد.
آسانسور، در همه‌ی دنیا برای این موضوع ساخته شده که افرادی که به هر دلیلی قادر به استفاده از پلکان نیستند، سوار این دستگاه شوند و به طبقات دیگر ساختمان منتقل گردند.
متأسفانه در بسیاری از موارد، دیده می‌شود که افراد سالم، جوان، توانمند و غیر معلول (معلول به معنای کسی که به هر جهتی، دچار کم‌توانی جسمی گردیده است) مقابل درب آسانسور تجمع کرده و حتی حاضر نیستند جا را برای کسانی که اساسا آسانسور برای آنها ساخته شده، باز کنند.
این مشکل فرهنگی است و به چند دلیل برمی‌گردد: اول اینکه، بیشتر مردم امروز، با آنکه می‌دانند ورزش و تحرک، یکی از عوامل مهم پیشگیری از بیماری‌های تمدن و بخصوص سکته‌ها و سرطان‌ها است مع الوصف، به دلیل اینکه راحت‌طلب و آسایش‌مدار شده‌اند از بالا رفتن از پلکان امتناع می‌کنند.
این راحت‌طلبی بخصوص در میان بیشتر جوانان که به خاطر تحرک کمتر از اندازه‌ی نیاز، عادت کردن به مظاهر زندگی ماشینی، دل دادن به وسایل ارتباطی مجازی و سرگرمی مستمر در حالت نشسته، به تنبلی و تن‌پروری عادت کرده‌اند، خیلی بیشتر از میان‌سالان و سالمندان دیده می‌شود.
یک تحقیق به نام مطالعات دوقلوی دانمارکی ثابت کرد که فقط 10 درصد از مدت زمانی که یک انسان معمولی با محدودیت های زیست شناختی عادی عمر می کند، توسط ژنها تعیین می‌شود. نود درصد باقیمانده را شیوه‌ی زندگی ما تعیین می‌کند.* این تحقیق که در دانشگاه مینی‌سوتای آمریکا در مورد شانس زندگی در سراسر جهان انجام شده نشان می‌دهد که در مناطقی از دنیا (که محققین نام آنها را قلمرو سرزمین‌های آبی نام نهاده‌اند) که شهروندان، پاره‌ای از رفتارهای اجتماعی و فیزیکی خاص را دارا هستند بدون دکتر و دارو، به سنین بالای 100 سال می‌رسند. یکی از این فاکتورها، استفاده از وسایلی است که کار یدی و حرکتی را توسعه می‌دهد. مثلا بالا رفتن از پله، بیل زدن، کارهای دستی انجام دادن، تلاش در بخش کشاورزی و مزرعه، حتی در باغچه‌های کوچک، کارهای حاشیه‌ای ساختمانی و مانند اینها در حدودی که باعث تحرک و تعریق می‌شود. البته این عوامل در کنار رفتارهای روانی، فعالیت‌های اجتماعی، تغذیه‌ی مناسب و دوری از محیط‌های استرس‌زا جواب می‌دهد. ولی جالب است که تحقیقات علمی هم نشان می‌دهد که هر چه انسان بیشتر از فضاهای فیزیکی استفاده کند و بیشتر به فعالیت‌های بدنی (مثل بالا رفتن از پله و پیاده‌روی) بپردازد، سالم‌تر می‌ماند.
هجوم برای استفاده از آسانسور، در اماکن شلوغی مثل پارک ملت، مترو، پل‌های عابر پیاده در مناطق مرکزی شهر و در آسانسور ادارات پرتردد مثل اداره‌ی کار، ثبت اسناد و مانند آنها تقریبا هر روز و در بیشتر ساعات روز قابل مشاهده است.
از سوی دیگر، در برخی از پل‌های عابر پیاده و آسانسورهای پارکی یا اداری، حتی در ساعات خلوت و کم تردد، به وضوح می‌توان جوانانی را دید که بدون توجه به پله، مستقیم به سمت آسانسور می‌روند و برای بالا رفتن از پل یا طبقات ساختمان از این وسیله بهره می‌جویند.
شاید هیچ‌کس هم به این نکته فکر نمی‌کند که آسانسور، پله‌برقی و بالابرهای بیرون ساختمان‌ها، فقط و فقط برای استفاده‌ی معلولین و سایر کم‌توانان ساخته شده‌اند و تنها حاصل استفاده‌ی افراد سالم از این وسایل، بالا رفتن هزینه‌های عمومی، مضیقه برای استفاده‌ی معلولین از این امکانات و نگاه افراد منطقی، بالغ و شهروندان مسؤول و آگاه به شماست که با این عمل ناصحیح و ناشایست، شأنیت و جایگاه اجتماعی و فرهنگی خود را زیر سؤال می‌برید.
ما انسان هستیم و به حکم فطرت انسانی و حقی که خداوند بزرگ بر گردن ما دارد، باید حق حیات اجتماعی را برای همه‌ی مردم محترم بدانیم. سالمندان، بیماران کم‌توان، زنان کالسکه‌دار، معلولین جسمی حرکتی، بیماران عضوی اسکلتی و سایر شهروندانی که به هر دلیلی از نعمت سلامت جسمی برای مدت محدود یا مدیدی، محروم می‌شوند باید در سایه‌ی رفتارهای انسانی سایرین، کمبود و مشکل‌شان را حس نکنند و ما علاوه بر رعایت حقوق انسانی آنها در استفاده از وسایلی که خاص آنها در مبلمان شهری تدارک دیده شده است، باید هر چه در توان داریم، در مواقع پیش آمدن مشکل، فقط صرف حمیت و غیرت انسانی‌مان به آنها کمک کنیم تا مشکل‌شان هر چه زودتر حل شود، این حداقل کاری است که هر کدام از ما برای این هموطنان می‌توانیم و باید انجام دهیم.
* سخنرانی Dan Buettner پژوهشگر و استاد دانشگاه مینی‌سوتای امریکا در مؤسسه بین‌المللی ایده‌های ارزشمند با عنوان How to live to be 100+
