دانشمندان دانشگاه علوم پزشکی مشهد موفق به تولید با کارایی بالای واکسن نانوذره لیپیدی mRNA آیریبووکس (Iribovax) مشابه پلتفرم نوظهور واکسن هایmRNA  بیونتک/فایزر و مدرنا شدند.

به گزارش وب دا، با شیوع پاندمی کرونا، واکسن هایی با پلتفرم های مختلف برای پیشگیری از بیماری کووید-19 توسعه یافته اند. در این میان واکسن های بر پایه پلتفرم نانوذره لیپیدی mRNA که با نام واکسن های بیونتک/فایزر و مدرنا شناخته می شوند، سرعت بالای تولید (تنها ۴۵ روز در مورد مدرنا)، اثر بخشی و ایمنی زایی بیشتری را نسبت به سایر پلتفرم های واکسن نشان داده اند. موفقیت چشمگیر این پلتفرم جهت توسعه سریع واکسن های کارآمد علیه بیماری های ویروسی و سرطان ها  و بویژه استراتژیک بودن آن در مواجه با پاندمی های نوظهور محققان بسیاری را در کشورهای مختلف از جمله آلمان ، آمریکا و چین ترغیب به توسعه واکسن های mRNA کرده است.

در این راستا گروه دکتر محمود رضا جعفری استاد تمام گروه نانوتکنولوژی دارویی و رئیس مرکز تحقیقات نانوفناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تجربه تخصصی در سیستمهای دارورسانی هدفمند بخصوص نانولیپووزمها و نانومیسلها برای درمان سرطان و واکسیناسیون براساس نانوذرات لیپیدی برای بیماریهای عفونی و سرطان در حوزه داروهای نانوتکنولوژی و گروه دکتر سینا مظفری جوین، عضو هیأت علمی گروه ژنتیک و پزشکی مولکولی و مرکز تحقیقات ژنتیک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تجربه تخصصی در حوزه طراحی، سنتز و خالص سازی RNA و کمپلکس های پروتئین-RNA و آنالیزفرآیندهای پردازش mRNA و همچنین ژن درمانی از انستیتو ماکس پلانک آلمان که پیشتاز درتولید و تعیین ساختار کمپلکس های پردازشگر mRNA  در جهان و صاحب امتیاز تکنولوژی(siRNA)  RNA interference یکی از پرکاربردترین فن آوریهای RNA می باشد، جهت ایجاد و توسعه پلتفرم واکسن نانوذره لیپیدی mRNA مشابه تکنولوژی واکسن های بیونتک/فایزر و مدرنا و همچنین نسل جدید واکسن mRNA چند ظرفیتی علیه سویه اومیکرون  کروناویروس از ۳ سال گذشته فعالیت خود را با حمایت مالی ستاد توسعه فناوری نانو، ستادتوسعه زیست فناوری ریاست جمهوری و شرکت سینا نانواکسیرژن آغاز کردند.

در این راستا طراحی و سنتز سازه الگو و  mRNAکد کننده توالی خاصی از اسپایک ویروس SARS-CoV-2 و همچنین خالص سازی سازه الگو و ماده مؤثر واکسن مطابق با پروتکل های الزام آور GMP توسط گروه دکتر مظفری و توسعه فرمولاسیون موثر نانوذره لیپیدی به عنوان حامل مولکول mRNA توسط گروه دکتر جعفری صورت گرفته و پس از انجام آزمایشات تعیین ویژگی نانوذرات لیپیدی mRNA، مطالعات سلولی انجام شده و عملکرد این سازه تایید گردید.

عضو هیأت علمی گروه ژنتیک و پزشکی مولکولی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در گفتگو با وب دا اظهار کرد: به دنبال نتایج موفقیت آمیز در مطالعات سلولی، مطالعات حیوانی بر روی موش، رت ، خرگوش و میمون رزوس انجام شد و آزمایشات متعدد جهت بررسی کارایی ایمنی زایی و ایمنی واکسن صورت گرفت.

دکتر سینا مظفری جوین خاطر نشان کرد: نتایج نشان دادند که تزریق واکسن نانوذره لیپیدی mRNA که با نام تجاری "آیریبووکس" (Iribovax) توسط سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت و درمان شناخته می شود، سبب ایجاد تیتر بالایی از آنتی بادی های خنثی کننده اختصاصی علیه اسپایک ویروس در حیوانات مورد مطالعه می گردد.

 عضو مرکز تحقیقات ژنتیک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد تصریح کرد: در ادامه، نمونه ی سرم میمون های رزوس واکسینه شده با آیریبووکس، فعالیت خنثی کننده قوی این واکسن را علیه ویروس زنده عفونت زای SARS-CoV-2  نشان داد که قابل مقایسه با نتایج واکسن مدرنا می باشند و طبق بررسی های آزمایشگاه ویروس شناسی مستقل  قویترین فعالیت خنثی کننده ویروس را در میان واکسن های استفاده شده در ایران نشان داد. علاوه براین بر طبق نتایج تست های تشخیصی PCR و سی تی اسکن ایجاد عفونت در دستگاه تنفسی میمون های واکسینه شده قویا مهار گردید. همچنین نتایج چالش با ویروس عفونت زا نشان دادند که این واکسن ایمنی سلولی قابل توجهی را ایجاد می کند و در نتیجه میتواند به عنوان دوز یادآور موثر استفاده شود.

دکتر  مظفری تاکید کرد: واکسن آیریبووکس هم اکنون کلیه تست های مطالعات پیش بالینی و کنترل کیفی را با موفقیت پشت سر گذاشته و در آستانه ورود به مطالعات بالینی با نظارت سازمان غذا و دارو است.

عضو هیأت علمی گروه ژنتیک و پزشکی مولکولی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: از مهم ترین ویژگی های  تکنولوژی واکسن mRNA انعطاف پذیری بالای آن از لحاظ تولید صنعتی سریع و با ظرفیت بالاست. در نتیجه ساخت انواع جدید آن حدود ۱۰ بار سریعتر از تولید واکسن های سنتی  از جمله ویروس غیر فعال شده می ‌باشد.  این  ویژگی ازاین جهت اهمیت دارد که تولید واکسن  جدید علیه  سویه های جدید جهش یافته نگران کننده کرونا ویروس ۲ (Variants of Concerns) را در زمان بسیار کوتاهی و با تغییر جزئی  درساختار mRNA ممکن می‌سازد.

وی تاکید کرد: علاوه بر این زیرساخت تولید واکسن mRNA به طور قابل توجهی کوچکتر از زیرساخت واکسن های سنتی می باشد و استفاده از مواد اولیه سنتتیک احتمال آلودگی های بیولوژیک را کاهش می دهد.

عضو مرکز تحقیقات ژنتیک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد تصریح کرد: همچنین این فناوری پیشرفته استراتژیک در حال حاضر در تولید داروهای دیگر علیه بیماریهای عفونی از جمله آنفولانزا و چند نوع سرطان تهاجمی از جمله ملانوما استفاده می شود که داروهای آن یا در مرحله گرفتن مجوز و یا در فاز 3 بالینی هستند.