نظام خانواده کوچکترین واحد اجتماعی است که اساس و زیرساخت واحدهای بزرگ اجتماعی بشری به شمار می رود.افرادی که روزی به عنوان رهبری مقتدر و سیاستمدار سترگ و مدیری نیرومند، و مبتکر توانا در جامعه ظهور می کنند، و مسؤولیتهای سنگین و خطیری را بر عهده می گیرند، نظام خانواده و کانون گرم پدر و مادر تربیتگاه نخستین آنها بوده است.
نظام خانواده، نظام ارزشمند و محبوبی است که در اسلام هیچ بنایی محبوبتر از او پایه ریزی نشده است. پیامبر اسلام می فرماید:«ما بنی فی الاسلام بناء اَحبّ الی اللَّه تعالی و اعزّ من التزویج».در اسلام هیچ نهادی محبوب تر و عزیرتر از تشکیل خانواده در نزد خداوند بنا نشده است». و نیز فرموده است :«ما استفاد امرؤ مسلم فائده بعد الاسلام أفضل من زوجه مسلمه، تسرّه اذا نظر الیها، و تطیعه اذا أمرها، و تحفظه اذا غاب عنها فی نفسها و ماله»
در نظامهای سالم خانوادگی ، نقشها هم سالم هستند و فرزندان از رفتار پدر و مادر الگو می گیرند . پدر و مادر نقش آموزگاران را بازی می کنند، روی فرزندان خود وقت صرف می کنند ، به آنها توجه می نمایند و آنها را جهت می دهند.
در نظام های سالم خانوادگی نقش ها انعطاف پذیرند و دست به دست می شوند . حرکت آرام و آهسته است ، تبادل افکاربا یکدیگر دارند، روابط آنها با هم ملایم است . مادر ممکن است در یک زمان براساس اقتضا در نقش بلا گردان ظاهر شود و سپس این وظیفه به پدر و چندی بعد به فرزندان واگذارگردد.
خانواده سالم و موفق مجموعه ای است که در آن ، همه ی اعضاء موفق هستند وهمه ی مناسبات میان افراد آن روال طبیعی و موفقی دارد. اعضای این خانواده می توانند از قدرت های انسانی خود استفاده کنند. آنها از این قدرتها برای مشارکت و تعاون و ارضاء نیازهای فردی و جمعی خود استفاده می کنند. خانواده سالم خاک سالمی است که در آن افراد رشد سالم دارند و انسانها بالغ می شوند .
از نظر اسلام نیز گرايش به تشكيل خانواده به عنوان ارزش و موضوعي با اهميت مورد توجه قرار گرفته است. روشن است كه بناي خانواده در صورتي مايه آرامش اعضاي آن خواهد شد كه حفاظت از كارآمدي آن همچون اصل تشكيل آن مورد توجه سازندگان و صاحبان سيستم خانواده قرار گيرد. در غير اين صورت خانواده به كانوني تنش زا و آزاردهنده تبديل خواهد شد و اعضاي آن هر لحظه آرزوي خراب شدن و ياخراب كردن آن را دارند.
پژوهش ها نیز نشان داده است که بین اعضاء یک خانواده موفق، ارتباطات مثبت و معناداری وجود دارند. آنها به تعاملات و خواسته‌های یکدیگر اهمیت می‌دهند. روابط در یک خانواده شاد، به اندازه کافی عمیق است و تمام اعضاء احساسات، اهداف، دستاوردها و تجربیات خود را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند. آنها با کلمات مثبت، عشق و محبت از یکدیگر به شکل سازنده انتقاد می‌کنند و برای پیشرفت سایر اعضاء به آنها بازخورد می‌دهند. روابط قوی زمینه‌ساز سایر ویژگی‌های یک خانواده موفق است، از این‌رو مهمترین صفت یک خانواده خوب، وجود روابط عاطفی قوی است.
اما اگر اعضاء در اختلافات و ناسازگاری‌های خانوادگی، با یکدیگر همکاری نکنند، این موضوع می‌تواند به تلخی و ناراحتی در هر دو طرف اختلاف منجر شود. ارتباط و احترام لازمه رفع ناسازگاری‌ها، ایجاد اعتماد به نفس، پذیرش مسئولیت اشتباه، دوری از عصبانیت و همکاری خانوادگی است.
نیک می دانیم همه ما همانند هر فرد دیگری، دچار مشکلات، سختی و اختلاف نظر می‌شویم. اما آنچه که مهم به نظر می رسد و می تواند خانواده ما را از خانواده‌های دیگر متمایز کند، این است که یک خانواده موفق در برابر تنش‌های ناخوشایند و دشوار تسلیم نمی‌شود. اعضاء خانواده نسبت به هم احساس تعهد و مسئولیت می‌کنند. اعضاء خانواده اولویت اصلی در تصمیم‌گیری‌ها هستند. بنابراین با بروز مشکل برای یکی از اعضاء، سایرین بسیج می‌شوند تا برای حل و فصل آن گام بردارند. آنها معتقدند که سختی و مسائل یکی از اعضاء مربوط به همه آنها است؛ بنابراین به وقت دشواری روی یکدیگر حساب باز می‌کنند.
امروزه علی رغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و تغییر در شیوه های زندگی، بسیاری از افراد در رویارویی با مسائل زندگی فاقد توانایی های لازم و اساسی هستند و همین امر آنان را در مواجهه با مسائل و مشکلات روزمره آسیب پذیرتر کرده است .همه ما بايد بتوانيم مسايلي را كه در زندگي با آنها مواجه مي‌شويم حل كنيم، خوب تصميم‌گيري كنيم و وقتي دچار هيجان‌هايي مثل ترس، خشم، خجالت يا غمگيني مي‌شويم، با آنها كنار بياييم و آنها را به شكل درستي ابراز كنيم كه به ما و اعضای خانواده مان صدمه نزند.ارتقای مهارت های فردی در بهبود زندگی بسیار مؤثر و یادگیری آنها لازم و ضروری است. همچنین یادگیری این مهارت ها به ما كمك مي‌كنند تا یک زندگی شاد و موفقي داشته باشيم و بطور موثر با كشمكش هاي زندگي روبرو شویم.مهارت يعني توانايي انجام يك كار و مهارت‌هاي زندگي مهارت های شناختی،هیجانی،بین فردی و اجتماعی است.همچنین افراد را قادر می سازد به طور مؤثر با مشکلات روزانه زندگی برخورد نمایند.یادگیری مهارت های زندگی باعث افزايش توانائي هاي رواني – اجتماعي افراد ميشود.
همه می دانیم که شاید برای توانمند شدن برای اداره یک خانواده سالم و تربیت فرزندانمان نیاز به آموزش و مهارت آموزی داریم و دریافت مشاوره های روانشناسی می تواند در این زمینه نقش موثری داشته باشد.
در سال های اخیر وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی برنامه های مختلفی را در راستای تحکیم بنیان خانواده در دستور کار قرار داده است و حضور روانشناس در تیم های سلامت یکی از مهمترین اقداماتی است که در این حوزه صورت گرفته است.
روانشناسان با زیر پوشش قرار دادن جمعیت محل خدمت خود افراد جامعه را در محورهای مختلف مورد پایش قرار می دهند و بر اساس آن برای خانواده ها برنامه ریزی می کنند. آموزش مهارت های زندگی مهمترین برنامه ای است که این افراد به صورت فردی و گروهی برای جمعیت هدف خود اجرا می کنند.
بهتر است اگر در زندگی تان با چالش و مشکلی روبرو شده اید همین حالا برای دریافت وقت با یک مرکز مشاوره خانواده تماس بگیرید و یا به نزدیک ترین مرکز جامع سلامت محل زندگی خود مراجعه کنید.
- صفورايي پاريزي محمد مهدی " شاخصهاي خانواده كارآمد" پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده پاييز و زمستان 1392 , دوره 1
- کوشا غلام حیدر " خانواده و مدیریت الگوپذیري" مجله اسلام و پژوهش های تربیتی، سال ششم، شماره اول، پياپي ۱۱ ،بهار و تابستان ۱۳۹۳
- معتمد, حمیدرضا و ژیلا رستگاری نیا، ۱۳۹۵، تاثیر رسانه ها بر خانواده و جامعه، دومین کنفرانس ملی چارسوی علوم انسانی، شیراز، مرکز توسعه آموزشهای نوین ایران (متانا)
- پایگاه خبری وب دا دانشگاه علوم پزشکی مشهد
- مجید خواجه محمدلو " بهداشت روانی و عوامل موثر بر آن"
