مشهد، در روزهایی که انقلاب اسلامی به اوج خود رسیده بود آبستن حوادثی شد که هر یک ضمن ثبت در دفتر تاریخ انقلاب اسلامی ایران در روند پیروزی انقلاب نیز تأثیرگذار بود.
واقعه ۲۳ آذر ۵۷ بیمارستان امام رضا(ع) - یکی از رخدادهایی است که ریشه اش را باید در نهضت امام خمینی(ره) جست.
در این روز رژیم پهلوی به بخش اطفال بیمارستان امام رضا(ع) حمله کرد و به‌واسطه این حمله جوش و خروشی انقلابی در کشور ایجاد شد.
به همین مناسبت واحد خبر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی مشهد( وب دا) با آقایان دکتر بهرامی ، دکتر فرهودی و دکتر فتاحی از شاهدان عینی واقعه 23 آذر مشهد گفت‌وگویی داشته است که در زیر می‌خوانید.
حمله چماقداران
طرفداران قانون اساسی شاهنشاهی که مردم به آنها چماقداران می گفتند در روز ۲۳ آذر۵۷ با شعار جاوید شاه از برابر در شرقی بیمارستان امام رضا(ع) عبور می کردند. سر و صدای ایجاد شده توسط این افراد باعث شد تا کارمندان، پرستاران و پزشکان حاضر در بیمارستان پشت نرده های حیاط بیمارستان حاضر شوند و شعار مرگ بر شاه سر دهند.
همنوایی دانشگاهیان با مردم انقلابی باعث شد خشم طرفداران شاه با خشونت همراه شود و آنها با بالا رفتن از نرده های بیمارستان وارد محوطه بیمارستان شده و با کارمندان و حاضران در آن، درگیر شوند. با بالا گرفتن درگیری بین مردم و عاملان شاه، مأموران رژیم پهلوی نیز وارد عمل شده و به بهانه حمایت از چماقداران وارد بیمارستان شدند. پزشکان که وضع را وخیم دیدند به بخش اطفال پناه بردند. بیمارستان از وضع عادی خارج شد. حمله کنندگان به بیمارستان با هجوم وحشیانه به بیمارستان وسایل آن را شکستند و کودکان بستری دربیمارستان را مجروح ساختند.خبر این حمله وحشیانه و تعرض به بخش کودکان بیمارستان بی درنگ در شهر پیچید و مردم برای کمک به آسیب دیدگان به سوی بیمارستان حرکت کردند. حضور مردم در بیمارستان باعث وحشت مهاجمان دولتی به بیمارستان و فرار آنها شد. آن روز و روزهای بعد بخش اطفال بیمارستان شاهد بازدید انبوه مردم از صحنه های دلخراش خونهای ریخته شده، تجهیزات خراب شده و محل برخورد گلوله ها و... بود. از این رو، به سرعت محوطه بیمارستان به محل اجتماع همه روزه مردم و ایراد سخنرانی انقلابیون تبدیل شد.
دکتر محمود فرهودي : استاد پيشکسوت بيمارستان امام رضا (ع) از وقايع ۲۳ آذر در بيمارستان مي گويد.
حوادث پي درپي مشهد در سال ۵۷ سبب شد تا بيمارستان امام رضا(ع) پايگاهي براي دانشگاهيان شود. پيوستن پزشکان و کادر بيمارستانها به جنبش و بخصوص تبديل شدن بيمارستان امام رضا(ع) به پايگاه نهضت، خشم دستگاه امنيتي مشهد را برانگيخت. از آن مقطع بيمارستان مورد توجه دو گروه مأموران امنيتي و انقلابيون قرار گرفت. انقلابيون مي کوشيدند با اتخاذ راهکارهايي نقش آفريني و حضور پزشکان را در عرصه مبارزه تداوم بخشند.از اين رو برخي تظاهراتها را با حضور دانشگاهيان از بيمارستان آغاز مي کردند. روز ۱۲ آذر (دوم محرم) يک هزار وپانصد تن از استادان و دانشجويان و حتي کارمندان دانشکده هاي دانشگاه فردوسي، در محوطه دانشکده علوم تجمع و به طرف حرم تظاهرات کردند که در مسير حرکت با حمله مأموران و شليک گاز اشک آور مواجه شدند و تعدادي از دانشجويان دستگير شدند
جریان حادثه در روز ۲۳ آذر ۵۷
به دنبال اعلام همبستگي پزشکان و کارکنان بيمارستان با نهضت مردم و سرنگون شدن مجسمه داخل محوطه بيمارستان گروهي مهاجم که به طرفداري از دولت شعار ميدادند از در جنوبي به داخل بيمارستان حمله کردند.
ساعت ۱۰ صبح بود که یکباره از یک طرف صدای جاوید شاه و از سوی دیگر صدای فریاد و ضجه عده دیگری شنیده شد. وقتی از بخش داخلی خارج شدیم عده ای چماق به دست را مشاهده کردیم که با سنگ و آجر به طرف بخش اطفال و داخلی و کارکنانی که بیرون آمده بودند حمله می کردند. در همین حین مطلع شدیم عده ای نیز در بخش اطفال مجروح شده اند. همه می خواستیم بدانیم حمله کنندگان چه کسانی هستند و از کجا آمده اند. ولی هیچگاه نمی شد علت حمله آنها را از آنها پرسید چرا که دایماً در حال حمله بودند، اتومبیل ها را تخریب می کردند و با چماق و وحشیگری عجیبی به سر و صورت هر که به آنها نزدیک می شد می کوبیدند
مهاجمان با چوب هايي که به همراه داشتند پس از شکستن درب بيمارستان و دادن شعارهاي دولتي و موافق رژيم وارد محوطه بيمارستان مي شدند. مهاجمان پس از شکستن شيشه اتومبيلها با سنگ و چوب به پزشکان و کارکنان بيمارستان حمله کردند و طي آن ۱۴نفر از پزشکان و کارکنان بيمارستان از جمله دکتر توکلي مجروح شدند.و یکی از انقلابیون بنام محمد منفرد که برای حمایت از بیماران به بیمارستان آمده بودبه شهادت رسید، مهاجمان سپس به بخش کودکان حمله کردند و در اين بخش کودک ۹ماهه اي کشته شد.
اعلام تحصن مردمی
بیمارستان امام رضا(ع) به یکی از کانونهای اصلی مبارزه درآمده بود و بیشتر تظاهرات به آنجا خاتمه می یافت. مهمترین واقعه بعد از حمله به بیمارستان، اقدام هوشیارانه جمعی از علمای مبارز در حمایت از پزشکان و کادر بیمارستان بود.
ساعت به یک بعدازظهر که رسید پیشگامان مبارزات مردم مشهد یعنی آیةا...خامنه ای، آیةا...واعظ طبسی، شهید هاشمی نژاد، آیةا...شیرازی، آیةا...میرزا جواد آقا تهرانی و مرحوم آیةا...مروارید و... به جمع مردم پیوستند و اعلام تحصن کردند. این تحصن دو هفته ای به سرعت مورد حمایت سایر اقشار و طبقات مختلف قرار گرفت و حتی برخی علمای شهرهای دیگر نیز طی تلگرافهایی همراهی خود را با متحصنان اعلام کردند. در پی وقوع این فاجعه، بار دیگر وقایع مشهد در کانون توجهات انقلابیون کشور قرار گرفت و مراجع، علما و طلاب با صدور اعلامیه هایی عاملان آن را محکوم کردند.
در فاصله ۲۳ آذر تا ۵ دی تحصن مردم در بیمارستان ادامه یافت، مردم از سخنرانی رهبران مقاومت یعنی آیةا... خامنه ای و شهید هاشمی نژاد و دیگران بهره می بردند. در سخنرانی معروف رهبری در بیمارستان که ایشان بالای سقف آمبولانسی حاضر شده بودند حدود ۶۰هزار نفر حضور داشتند.
دکتر فتاحی: من در زمان وقوع حادثه 23 آذر سال 57 دانشجوی سال آخر پزشکی بودم و به‌عنوان انترن در بیمارستان امام رضا(ع) مشهد مقدس مشغول به فعالیت بودم. در همان سال به‌دلیل وقایع انقلاب بیشتر دانشجویان یک سال از ادامه تحصیل بازماندند.
من مبارزات خود را از نخستین سال‌های دوران دانشجویی آغاز کردم و در سال 1347 توسط ساواک دستگیر و زندانی شدم.
نکته بااهمیت این بود که مبارزات و فعالیت‌ها علیه رژیم پهلوی به‌صورت خودجوش و مردمی شکل گرفت و در نهایت مبارزات مردمی و متصل به یکدیگر علیه رژیم پهلوی سبب پیروزی انقلاب اسلامی شد. به رگبار بستن بیماران بی‌گناه و بی‌دفاع یکی از فجایع اصلی رژیم شاه در سال57 بود که همزمان با آغاز دهه دوم محرم به وقوع پیوست و همین واقعه در جذب افراد تحصیل‌کرده برای ادامه فعالیت‌ها در جهت براندازی رژیم پهلوی تأثیرگذار بود.
حمله به بیمارستان در عرف اقدامی بسیار منفی و وحشیانه است؛ واقعه 23 آذر در جوامع بین المللی نیز بازتاب گسترده‌ای داشت چرا که برخی از خبرنگاران از کشورهای خارجی برای انعکاس این واقعه به مشهد عازم شده بودند.
وبدا: لطفاً در ارتباط با جزئیات روز 23 آذر توضیحات بیشتری دهید.
فتاحی 23آذر بود که چماق به دستان با حمایت نیروهای امنیتی از درب جنوبی وارد باغ بیمارستان امام رضا(ع) شدند و در نخستین اقدام خود ماشین‌های سواری پزشکان و پرسنل بیمارستان را مورد هجوم قرار داده شیشه‌های آنها را شکستند. دومین حرکت این افراد حمله به بخش اطفال بیمارستان بود که با شکستن تجهیزات داخل بخش کودکان شروع به تیراندازی کردند.
هنگام ورود افراد چماق به دست، نگهبانان برای ممانعت از ورود این افراد به مقابله با این افراد پرداختند که در پی این مقاومت تعدادی از نگهبانان مجروح شدند، علاوه بر نگهبانان کارکنان و پرسنل بخش نیز مانع ورود این افراد به بخش شدند اما چماقداران با استفاده از گاز اشک‌آور و شلیک تیر هوایی توانستند به بخش ورود پیدا کنند اما این تهاجم مدت زیادی دوام نیاورد چرا که خیل عظیمی از مردم به‌محض مطلع شدن به‌سمت بیمارستان برای کمک راهی شدند. حرکت جمعیت بسیار مردم به‌سمت بیمارستان رضا(ع) سبب شد تا چماقداران به‌سرعت بیمارستان را ترک کنند.
وبدا:واکنش علما و روحانیون نسبت به واقعه 23 آذر در مشهد مقدس چگونه بود؟
فتاحی: امام خمینی(ره) به‌صورت ویژه در پاریس برای تحصن کنندگان در روز 25 آذر سخنرانی کردند، همچنین بسیاری از علما و روحانیون که در حال حاضر به‌عنوان مسئولان ارشد کشور در حال فعالیت هستند از جمله مقام معظم رهبری، آیت‌الله واعظ طبسی و شهید هاشمی‌نژاد از این اقدام حمایت کردند.
حادثه 23 آذر سبب حادثه 10 دی در مشهد مقدس شد. همچنین تحصن پزشکان سبب ملحق شدن سایر مردم از جمله دانشجویان، مردم، علما به این تحصن در محل بیمارستان امام رضا(ع) شد. از پیش از تحصن پزشکان تصمیم گرفتند که بیمه ارتش از جمله افسران و درجه داران و خانواده‌های آنان را ویزیت نکنیم و همین مسئله سبب خشم نیروهای ارتش شد.
عبدالله بهرامی با بیان اینکه بیمارستان امام رضا(ع) به عنوان پایگاه انقلاب در مشهد بود، افزود: مقام معظم رهبری، شهید هاشمی‌نژاد، مرحوم حضرات آیات مرعشی و واعظ طبسی نقش‌آفرینان آن دوران بودند.
رئیس بیمارستان امام رضا(ع) افزود خاطرم هست که خیلی با نیروهای ارتشی آن زمان صحبت کردیم که ما برادر کشی نداریم و باید در کنار هم باشیم. اما خب خیلی نتیجه نگرفتیم.
دکتر فتاحی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و شاهد عینی واقعه ۲۳ آذر سال ۵۷ گفت: دانشگاه و استان در بزرگداشت واقعه ۲۳ آذر کوتاهی کردند و در طول این سال‌ها هیچکس حاضر نشده قدم موثری بردارد.
وی افزود: جریان انقلاب تداوم دارد و تنها در برنامه ۲۳ آذر که توسط جامعه پزشکی به وقوع پیوست خلاصه نمیشود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و شاهد عینی واقعه ۲۳ آذر سال ۵۷ با بیان اینکه بیمارستان در آن روز وضعیت خاصی داشت و در آن مقطع زمانی هرکس به دنبال آن بود تا اقدامی موثر و ثمربخش داشته باشد؛ خاطرنشان کرد: تشکل‌های پزشکی پس از زلزله طبس در سال ۵۶ شکل گرفت و ۲۳ آذر حاصل یک حرکت مردمی پزشکی است.
فتاحی تصریح کرد: در ۳۰ آبان یک راهپیمایی اعتراض آمیز برگزار کردیم و در این روز نیروهای رژیم به حرم مطهر رضوی حمله کردند.
وی با اشاره به اینکه نباید چنین رویدادی اینگونه کمرنگ برگزار شود؛ افزود: مسئولان باید این رویداد را به گونه‌ای به نسل‌هایی که در آن دوران نبودند معرفی کنند تا به درستی با وقایع انقلاب آشنا شوند.
