نارسایی مزمن کلیه یک بیماری خاموش است که فرد مبتلاء ممکن است، سالها از آن بی اطلاع باشد، علل ایجاد کننده این بیماری، اغلب به بیماری های دیابت و فشار خون بالا باز می گردد و از همین رو کنترل این بیماری ها می تواند در عدم ایجاد یا پیشرفت نارسایی مزمن کلیه موثر باشد.

به گزارش وبدا، دکتر مریم میری قلعه نویی، دانشیار گروه نفرولوژی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، با اشاره به ماهیت عملکردی کلیه و ضرورت فعالیت آن در ساختار کلی بدن انسان گفت: کلیه یکی از ارگان های حیاتی بدن است و هر فردی در حالت نرمال دارای کلیه هایی به طول 10 و پهنای شش سانتی متر و ضخامت چهار سانتی متر می باشد. محل قرارگیری کلیه ها معمولا در خلف شکم، در دو طرف ستون فقرات و دنده های انتهایی است که از آنها محافظت می کنند.

وزن کلیه ها عموماً بین 150 تا 170 گرم است و با توجه به جثه‌ی افراد می تواند بزرگتر یا کوچکتر باشد. در جنس زن و مرد سایز و عملکرد کلیه ها یکسان است، اما به دلیل اینکه مردان جثه بزرگتری دارند ممکن است کلیه آنها از زنان کمی بزرگتر  باشد.

رسالت حیاتی کلیه ها در پاکسازی بدن

کلیه ها در دفع مواد زائد بدن و در تنظیم آب و الکترولیت هایی مثل سدیم و پتاسیم که برای بدن حیاتی است، نقش مهمی ایفا می کنند و حتی در تولید گلبول های قرمز بدن، متابولیسم استخوان و کنترل فشار خون بدن هم نقش دارند، اختلالات این عضو مهم بدن را می توان در دو دسته نارسایی کلیوی حاد و مزمن تقسیم کرد.

بیماری های موثر در ایجاد نارسایی کلیوی

بیماری های فشار خون مقاوم به درمان، عفونت های ادراری، سنگ های مکرر ادراری و دفع پروتئین و مصرف برخی از داروها باعث نارسایی کلیوی می شوند. در این بیماری ها، نارسایی کلیه و عوارض آن بسیار مهم است و چنانچه درمان نشود منجر به مرگ خواهد شد.

بیماری نارسایی حاد کلیه معمولاً در شرایطی ایجاد می شود که فرد دچار اسهال و استفراغ شدید، افت فشار خون شدید و همچنین عفونت سیستمیک و یا خونریزی های شدید شده باشد. نارسایی مزمن کلیه نیز یک بیماری خاموش بوده و ممکن است فرد سال ها به آن مبتلاء و در عین حال از آن اطلاعی نداشته باشد. این بیماری در برخی افراد از جمله؛ مبتلایان به بیماری های دیابت، فشار خون بالا، سابقه خانوادگی نارسایی کلیه، دیابت و فشارخون، افراد چاق با توده بدنی بیشتر از 35 ، اختلالات مادرزادی در سیستم ادراری و افراد مصرف کننده سیگار دیده می شود.

علائم هشدار در نارسایی مزمن کلیه

احساس ضعف و خستگی، کم خونی، دردهای عضلانی و استخوانی وگرفتگی های عضلانی و در مراحل پیشرفته تر بی اشتهایی، تهوع و استفراغ و خارش و فشار خون بالا از علائم هشدار دهنده نارسایی مزمن کلیه هستند، این بیماری درمان ندارد و تنها اقدامی که می توان در رابطه با آن انجام داد این است که از رسیدن به مرحله نهایی بیماری ( که غیر قابل بازگشت است ) پیشگیری کنیم.

راهکارهای پیشگیرانه در بروز نارسایی کلیه

تغییر سبک زندگی، درمان به موقع و مراجعه مکرر به پزشک، انجام منظم 150 دقیقه ورزش های هوازی و فعالیت های روزانه برای کنترل فشار خون، قند خون و حتی کاهش وزن به پیشگیری از بروز نارسایی کلیه کمک می کند. همچنین پیاده روی سریع، پنج روز در هفته به مدت 30 دقیقه، استفاده از میوه جات و سبزیجات و مصرف غذاهای تازه و گوشت و خودداری از مصرف غذاهای چرب، شیرینی جات و مصرف روزانه بین دوتا سه لیتر آب سالم ( که این میزان در فصل تابستان با توجه به تعریق بیشتر بدن، افزایش می یابد) می تواند در این زمینه کمک کننده باشد.

قطع سیگار هم یکی از راه های پیشگیری از ابتلاء به نارسایی مزمن کلیوی تلقی می شود و نیز خودداری از مصرف خود سرانه داروهای غیراستروئیدی از جمله ژلوفن، دیکلوفناک، ناپروکسن، ایندومتاسین و حتی نوافن . مصرف محدود نمک به ویژه در افرادی که مبتلا به فشار خون و مشکلات کلیوی هستند و افراد بالای 40 سال هم مورد تاکید است.

اهمیت تشخیص بهنگام نارسایی مزمن کلیه

دکتر میری قلعه نویی انجام تست های آزمایشگاهی در افراد مبتلاء به فشار خون بالا و دیابت و ریسک فاکتورها را از اهمیت ویژه ای برخوردار دانست و گفت: در افراد مبتلا به دیابت بهتر است که هر سه ماه یک بار علاوه بر بررسی فشار خون، تست آنالیز ادرار ( که یک تست ارزان و قابل دسترس است) را انجام دهند تا به محض مشاهده پروتئین در ادرار که نشان دهنده ابتلای فرد به نارسایی کلیه است، اقدام هایی درمانی و پیشگیرانه صورت گیرد.

در افراد مبتلاء به فشار خون ارزیابی کراتینه خون و آنالیز ادراری به صورت سالانه بایستی انجام شود. همچنین توصیه می شود تمام افراد بالای 40 سال، سالانه تست های عملکرد کلیوی و همچنین اندازه گیری فشار خون را انجام دهند.