معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تأکید بر اینکه هدف از تغذیه سالم، چیزی جز برقراری تعادل در بدن نیست، گفت: شب یلدا، فرصتی مغتنم برای تجدید قوای جسمي و بازآرایی ذهنی است و آنچه که بی‌هیچ چون و چرا همواره خوب بوده و هست نعمت بزرگ سلامت است
دکتر سیدجواد حسینی در گفتگو با وب دا، اظهار کرد: شب اول زمستان و طولانی‌ترین شب سال در راه است، شبی که ایرانیان باستان آن را شب زایش خورشید یا شب یلدا نامگذاری کرده‌اند، شب یلدا یکی از آیین‌های کهن آریایی است که در طی هزاران سال در آخرین ساعات پاییز را به زمستان پیوند داده است و ایرانیان از روزگاران دور تا به امروز این شب را با آداب و رسومی خاص از جمله بیدار ماندن تا پاسی از شب در کنار خانواده و اقوام، سپری کرده و می‌کنند، استخاره از دیوان شعر حافظ شیرازی و نقل انواع داستان‌های کهن نیز از دیگر رسوم این شب باستانی است که به‌خصوص در باور ایرانیان قدیم، از ارزشی والا برخوردار بوده است و انگار که گذران شب یلدا بدون گرفتن فال حافظ و نقل انواع داستان‌ها، معنایی نداشته است.
وی تصریح کرد: اما بخش دیگر شب زنده‌داری شب یلدا خوردن انواع میوه از جمله هندوانه و انار، شیرینی، تنقلات و انواع آجیل بوده و هست و این خوردنی‌ها، در نزد ایرانیان باستان نمادی از برکت، تندرستی و شادکامی بوده است، با اینکه در جاهای مختلف ایران و بنا به خرده‌فرهنگ‌ها و آیین‌ها، از خوراکی‌های گوناگونی در این شب استفاده می‌شود، اما مثل «سبزی پلو با ماهی» شب عید نوروز، شب یلدا هم خوراکی‌های مخصوصی دارد و میوه، آجیل و خشکبار، اصلی‌ترین خوراکی‌ها در این زمینه هستند و میوه‌هایی که برای شب یلدا خریداری می‌شوند، میوه‌هایی پاییزی و تابستانی به خصوص انار و هندوانه هستند.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه بر اساس یک باور قدیمی مردم با این کار با میوه‌های تابستانی وداع می‌کنند و با خوردن خشکبار گرم به استقبال سرما می‌روند و یلدا را جشن می‌گیرند تا نشانگر تقابل سرما، ناباروری، پژمردگی و مرگ با گرما، روشنایی، باروری، سبزی و زندگی باشد، خاطرنشان کرد: آجیل شب یلدا به دلیل مغزها و خشکبار فراوان و متنوعی که دارد از نظر ارزش تغذیه‌ای بسیار ارزشمند است. آجیل از جمله مواد غذایی است که در میهمانی‌های رسمی ما به کار می‌رود و جزء موادغذایی گران‌قیمت است، اما در بسیاری از مناطق کشور آجیل محلی که شامل تخمه‌ها و مغزهای ارزانتر می‌شود نیز وجود دارد که این شب را برای اهالی گرم و دلنشین می‌کند.
دکتر حسینی اضافه کرد: معمولا آجیل این شب برخلاف آجیل عیدنوروز، خام بوده و نمک ندارد این آجیل به آجیل شیرین معروف است و از آنجایی که بو داده نیست، مفیدتر است پسته، بادام، گردو و فندق از جمله مغزهای گرانی هستند که ممکن است این روزها به راحتی در سبد خانوارها قرار نگیرند، اما به هر حال دارای ارزش‌های تغذیه‌ای بی‌نظیری هستند، مثل پسته که این مغز به شدت به افرادی که گیاه‌خوار هستند توصیه می‌شود، زیرا در آن مقادیر بالایی از آهن و کلسیم وجود داردو به افرادی که دچار کم‌خونی هستند و یا خانم‌های باردار نیز و به دلیل فولات نسبتاً بالایی نیز دارد به افرادی که دچار بیماری قلبی هستند نیز توصیه می‌شود و یا بادام که بهتر از بادام زمینی به عنوان منبع مناسبی از پروتئین محسوب می‌شود، در این مغز در حدود 240 میلی‌گرم کلسیم وجود دارد که می‌تواند در افرادی که در معرض پوکی استخوان هستند و قادر به مصرف شیر نیستند مورد استفاده قرار گیرد؛ همچنین گردو از مغز‌هایی است که حاوی مقادیر بالای اسیدهای چرب امگا 3 (به‌خصوص اسید آلفالینولئیک) و فیتواسترول‌هاست، برای قلب مفید می‌باشد و فندق هم نسبت به سایر مغزها دارای چربی بیشتری است و پروتئین بالایی نیز در این مغز وجود دارد.
وی با ذکر این نکته که در بیشتر شهرهای کوچک و روستاها آجیل‌های محلی نیز مخصوص این شب وجود دارد که ارزش‌های تغذیه‌ای بی‌نظیری دارند، تأکید کرد: از جمله این آجیل‌ها می‌توان به انواع تخمه‌ها مثل تخمه کدو، خربزه و آفتابگردان و دانه‌های محلی مثل شاهدانه، بنه و کنجد شور یا شیرین اشاره کرد که هرجایی بسته به سلیقه، ذائقه، آداب و رسوم این شب مورد توجه قرار می‌گیرد.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه داد: میوه‌ها چه تازه و چه خشک (خشکبار) نیز از ضروریات شب یلدا هستند، در بعضی شهرها یا روستاها در قدیم حتماً باید چندین میوه خشک (مثل آلو، آلبالو خشک، برگه‌های زردآلو و هلو و سیب، عناب، کشمش سبز و قرمز یا مویز، توت، انجیرخشک و غیره) را همراه با سایر تنقلات در سینی روی کرسی قرار می‌دادند که امروزه نیز در بعضی مناطق هنوز رعایت می‌شود.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه همه این خوراکی‌ها با ارزش و غنی از مواد مغذی مختلف هستند، بیان کرد: در کنار همه این خوراکی‌ها نه فقط تأثیرات زیست شناختی که تأثیرات قوی روان شناختی دارند، بیشتر این غذاها یادآور خاطرات خوب و شیرین هستند، اما بی‌بهانه یا با بهانه، تغذیه در همه اوقات سال چه در این شب و چه شب‌های معمولی دیگر باید اصولی و سالم باشد؛ مسلماً هدف از تغذیه سالم، چیزی جز برقراری «تعادل» در بدن نیست، رفع «نیازهای فیزیولوژیک» به انرژی و مواد مغذی و ارتقاء سلامتی و آنچه خوردنی و آشامیدنی است، اگر «به اندازه» مصرف شود، بی‌تردید خوب و لذت‌بخش است، پس حواسمان باشد که قرار نیست در شب یلدا که شب سلامتی نام گرفته، در اثر مصرف بیش از حد خوراکی‌ها یا استفاده از خوراکی‌های آلوده بیمار شویم و طعم بلندترین شب سال را با بیماری و درد تلخ کنیم.
دکتر حسینی اضافه کرد: در شب یلدا عمل کردن به مواردی همچون مصرف به اندازه انواع میوه‌ها به‌خصوص هندوانه و انار، پرهیز از مصرف شیرینی‌های تر و خامه‌ای تا حد امکان، دوری از مصرف بی‌رویه انواع آجیل به‌خصوص آجیل‌های شور و دانه‌های چرب، توجه به تاریخ تولید و انقضاء در هنگام خرید انواع آجیل و عدم آلوده شدن ماده به سمی بسیار خطرناک 'آفلاتوکسین'، نبود پوست قهوه‌ای و دانه سیاه در آجیل‌ها، شستن میوه‌ها قبل از مصرف، حذف شام و یا خوردن شام سبک در صورت مصرف خوراکی‌های مختلف، مصرف دمنوش‌های گیاهی و رعایت فاصله 3 ساعته میان تنقلات و شام با خواب مورد تأکید است.
