جراح مغز و فوق تخصص جراحی ستون فقرات، با بیان اینکه هر گونه غیر قرینگی در محل شانه ها و لگن؛ بویژه در دختران می تواند علامتی از انحراف ستون فقرات باشد افزود: بمنظور تشخیص زودهنگام بیماری بهتر است غربالگری اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات برای همه دانش آموزان سنین 10 تا 15 سالگی انجام در مدارس انجام شود.
دکتر امیر حسین حقیر، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در گفتگو با وبدا، با اشاره به اینکه رشد استخوانی و افزایش قد در سنین 10 تا 15 سالگی رخ میدهد و تشخیص انحراف ستون فقرات در این بازه زمانی بهتر انجام میشود افزود: در این سنین باید به شکل ظاهری ستون فقرات و هر گونه غیر قرینگی در شانه و لگن بخصوص در دختران حساس بود.
وی درجه اسکولیوز و سن کودک یا نوجوان را در بروز انحراف ستون فقرات دو فاکتور بسیار مهم دانست و گفت: هر چه از سالهای بلوغ مانده باشد ، با توجه به رشد استخوانی احتمال پیشرفت اسکولیوز وجود دارد و معمولا بیشترین رشد استخوانی در دخترها بین 13تا 15سالگی و بطور دقیق تا دو سال بعد آغاز بلوغ و پریودی است و در پسرها بین15تا17سالگی است و بعد از این سن میزان رشد استخوانی بسیار کم خواهد بود.
این استاد دانشگاه، نقش کمکی ابزارهایی همچون بریس و کمر بند را در درمان اسکولیوز یادآور شد و گفت: بریس در اسکولیوزهای بین 25تا40 درجه نقش دارد و فقط تا زمان تکمیل بلوغ و رشد استخوانی کودک و نوجوان موثر است؛ بدین معنی که در یک دختر تا حداکثر 15سالگی و در یک پسر حداکثر تا 17 سالگی نقش دارد و بعد از تکامل بلوغ استخوانی و تکمیل رشد قدی هیچ نقشی در اسکولیوز نداشته و نه تنها بیفایده است بلکه منجر به ضعف عضلانی می گردد ، در واقع بریس در اصلاح اسکولیوز نقش محدودی دارد و تنها از پیشرفت آن پیشگیری می کند.
وی اضافه کرد: بریس ها از نوع پلاستیکی و محکم بوده و کل ستون فقرات را میگیرد و هر چه در طی روز بیشتر پوشیده شود نتیجه بهتری در کنترل اسکولیوز دارد، همچنین توصیه میشود حدود 13ساعت در طی روز پوشیده شود و در فواصلی نیز میتوان بریس را خارج کرد تا کودک و یا نوجوان بتواند تحرک داشته تا طراوت عضلات وی حفظ شود.
جراح مغز و فوق تخصص جراحی ستون فقرات در پاسخ به این سوال که ورزش چه نقشی در پیشگیری و درمان اسکولیوز دارد؟ گفت: بیشتر علت اسکولیوز وراثت است ، لذا ورزش در پیشگیری نقش زیادی ندارد ، اما در صورت افراد مبتلا به اسکولیوز بخصوص انواع خفیف بین 10تا25درجه ورزشهای کششی و قدرتی ناحیه پشتی و کمری نقش بسیار مهمی دارند، در عین حال باید یادآور شد که نقش ورزش هم مانند بریس بیشتر جلوگیری از پیشرفت اسکولیوز است و در اصلاح نقش محدودی دارد. ورزشهایی که برای اسکولیوز تجویز می گردد تحت عنوان schroth method ورزشهای بخصوصی است که توسط همکاران فیزیوتراپ و اصلاح درمانگر تجویز گردید و تمرکز آن بر کشش و تقویت عضلات در یک سمت ستون فقرات دارد که با کشش ستون فقرات ، از پیشرفت اسکولیوز جلوگیری شود.
دکتر حقیر تاکید کرد: تغذیه و داروهای مکمل و انجام حرکات دستی و یا هر درمانی غیر از ورزش و بریس هیچ نقشی در درمان اسکولیوز ندارد.
وی در خصوص انتخاب گزینه جراحی برای برخی بیماران هم گفت: در مواردی علی رغم تمام درمانها انحراف به 45تا50درجه میرسد و یا در مواردی نیز اسکولیوز دیر تشخیص داده میشود و بیمار با انحراف بیش از 45تا50درجه مراجعه می کند و لذا در این درجه اسکولیوز نیازمند جراحی است. لذا انحراف با درجه بالاتر از 45تا50تنها درمان جراحی است و در واقع جراحی پلاتین گذاری در ستون فقرات انجام و انحراف اصلاح میگردد.
جراح مغز و فوق تخصص جراحی ستون فقرات با بیان اینکه برخی از بروز نقص عصبی و فلج شدن حین جراحی اسکولیوز نگران هستند گفت: بررسی های وسیع نشان میدهد احتمال بروز نقص عصبی به هر شکلی از خفیف تا متوسط حدود 1 درصد است که بسیاری از این موارد به مرور بهبود می یابند و در نهایت حدود 1 در هر 1000 جراحی ممکن است نقص عصبی ماندگار باشد و این شامل همه انواع عوارض عصبی از بی حسی تا ضعف اندام است. بعبارت دیگر که احتمال بروز هر نوع عوارض عصبی ناشی از جراحی اسکولیوز بسیار کم است و امروزه با انجام بررسی عصبی حین عمل یا نورومونیتورینگ حین جراحی احتمال آن پایینتر هم آمده است
دکتر حقیر در پاسخ به این سوال که آیا پلاتین گذاری منجر به محدودیت حرکات ستون فقرات می گردد؟ گفت: تعبیه پلاتین در ستون فقرات منجر به محدودیت حرکات ستون فقرات می گردد ، ولی ازآنجایی که بیشتر موارد اسکولیوز کودکان و نوجوانان در ناحیه پشتی یعنی در جاییکه قفسه سینه قرار دارد وجود دارد و این ناحیه ستون فقرات بطور طبیعی تحرک محدودی دارد ، لذا تعبیه پلاتین در این ناحیه ستون فقرات نقش زیادی در کاهش حرکات ستون فقرات ندارد. به همین علت ما جراحان ستون فقرات ترجیح می دهیم در هنگام جراحی مهره هی ناحیه پایین کمری را حفظ کنیم تا تحرکت بیمار بعد جراحی حفظ شود. در واقع سالهاست که ترجیح بر انجام جراحی انتخابی اسکولیوز وجود دارد ، بدین معنی که اسکولیوز را تا حد قابل قبولی اصلاح کنیم، ولی سعی کنیم مهره های ناحیه پایین کمر و لگن را ترجیحا وسیله گذاری و پلاتین نگذاریم، حتی اگر اسکولیوز تا حدی باقی بماند ولی تحرک کمر حفظ شود تا فرد بتواند زندگی عادی تر داشته باشد.
وی این مهم را نیز تاکید کرد که به هیچ وجه توصیه نمیشود، پلاتین ها از بدن فرد عمل شده، خارج شود چراکه هدف تعبیه وسیله و پلاتین در ستون فقرات، اصلاح انحراف ستون فقرات و اتصال مهره ها بهم میباشد ، در واقع با اتصال مهره ها به هم ناحیه وسیله گذاری شده جوش میخورد و خروج وسایل هیچ نقشی در تحرک ستون فقرات ندارد و در بیمارانی که جراحی شدند ،توصیه به انجام ورزش گردن و شانه می گردد. همچنین در غالب موارد اسکولیوزیس وسیله گذاری تا قسمت فوقانی پشتی انجام گرفته و ناحیه گردنی وسیله گذاری نمیشود ، لذا به بیماران جراحی شده توصیه می کنم از چند روز بعد جراحی ورزشهای گردن و شانه را شروع کنند .
دکتر حقیر اضافه کرد: درمورد استفاده از بریس هم بعد جراحی اختلاف نظر وجود دارد بطوریکه برخی بررسی ها نشان میدهد استفاده از بریس بعد جراحی هیچ نقشی ندارد و در مقابل برخی توصیه استفاده از بریس را دارند در این مورد بهتر است با جراح خود مشورت کنند و در هر حال بعد گذشت دو تا چهار ماه از جراحی بهتر است ورزشهای قدرتی ستون فقرات کمر نیز آغاز گردد. در واقع تمامی بیماران اسکولیوزیس حتی آنها که تحت جراحی قرار گرفتند میتوانند فعالیت ورزشی داشته باشند ، و فقط روشهایی که در آن برخورد وجود دارد را بایدپرهیز کنند
جراح مغز و فوق تخصص جراحی ستون فقرات در پاسخ به این سوال که چه ورزشهایی برای بیماران جراحی شده توصیه میکنید گفت: اصطلاحا ورزشهای کم فشار low impact exercise ورزشهایی هستند که کمترین فشار را به مفاصل وارد کرده و فشار مطلوبی به عضلات می آورد بهترین مثال آن دوچرخه سواری و شنا است که بسیار توصیه میشود.
