محققان دانشگاه علوم پزشکی مشهد موفق به بررسی نوعی بیماری کبدی (کلستاز) از دیدگاه طب ایرانی و ارزیابی اثر بسته درمانی مبتنی بر سنکچبین زرشکی بر علایم بالینی و آزمایشگاهی شدند که نتایج این پژوهش موفقیت آمیز بوده است.

دکتر زهرا نقیبی متخصص طب سنتی ایرانی و دانش آموخته دانشگاه علوم پزشکی مشهد در گفتگو با وب دا با اشاره به اینکه کلستاز به معنای کاهش ریزش صفرا به دئودنوم است که می تواند ناشی از کاهش تولید یا اختلال در جریان صفرا باشد، اظهار کرد: باقی ماندن صفرا در کبد سبب آسیب سلول های کبدی و از بین رفتن کبد می گردد؛  از انواع کلستاز می توان از کلانژیت اسكلروزان اولیه و کلانژیت صفراوی اولیه نام برد که امراضی خود ایمن با علت نامعلوم می باشند.

 وی با بیان اینکه در کلانژیت اسکلروزان اولیه مجاری صفراوی داخل و خارج کبدی دچار فیبروز و التهاب می شود، خاطر نشان کرد:  این بیماری به طور شایعی همراه امراض التهابی روده به خصوص کولیت اولسراتیو می باشد، در این موارد اغلب کولون راست و حتی ایلئوم درگیر می شود. میزان بروز سرطان کولون در کولیت اولسراتیو همراه با کلانژیت اسكلروزان اولیه از سایر انواع آن بیشتر است و  این بیماری در مردان شایعتر بوده و متوسط سن درگیری آن حدود 40 سال است.

دکتر نقیبی با اشاره به اینکه کلانژیت صفراوی اولیه که سابقا به دلیل ایجاد سیروز در انتهای بیماری با نام سیروز صفراوی اولیه شناخته می شد یک بیماری خود ایمن کلستاتیک مزمن کبدی است که علل مختلفی در ایجاد آن نقش دارند، تصریح کرد: پاتوژنز آن نا معلوم و پیشرفت بیماری کند اما در زنان شایعتر بوده البته در گزارشات اخیر شیوع آن در مردان نیز افزایش یافته است؛ شیوع آن 60-40 سال بوده و با توجه به ناحیه جغرافیایی شیوع آن متغیر می باشد، همچنین عوامل ژنتیکی و محیطی نیز در ایجاد آن نقش مهمی دارند.

دکتر نقیبی با بیان اینکه کلانژیت صفراوی اولیه سبب تخریب مزمن غیر چرکی مجاری صفراوی کوچک به صورت فیبروز یا از بین رفتن مجرا توسط سلولهای التهابی بویژه لنفوسیت ها و پلاسماسل ها می شود، گفت: شرایط بیماری به شدت صفرای باقیمانده در کبد بستگی دارد و طول عمر بیمار پس از تشخیص حدود 9سال خواهد بود.

متخصص طب سنتی ایران با اشاره به اینکه علایم این دو بیماری از بدون علامت که در آن آنزیم  های کبدی بالا رفته اند تا کلستازی که علاوه بر افزایش آنزیم های کبدی با علایمی مانند: خستگی و خارش و زردی همراه است می تواند؛ متغیر باشد، بیان کرد: شدت خارش از کم تا بسیار شدید که کیفیت زندگی بیمار را به شدت کاهش دهد قابل تغییر است ، علاوه براین از سایر علایم بالینی می توان از درد یک چهارم فوقانی سمت راست شكم و کاهش وزن نیز نام برد.

 وی گفت: در معاینه بالینی هم ممكن است علامتی یافت نشده یا زردی، هپاتومگالی یا اسپلنومگالی وجود داشته باشد؛ به دلیل اختلال جذب ویتامین های محلول در چربی مشكلات استخوانی و استئاتوره نیزممکن است مشاهده گردد، علایم آزمایشگاهی شامل افزایش گاما گلوتامیل ترانسفراز و آلكالن فسفاتاز به بیش از سه برابر نرمال و افزایش آنزیمهای کبدی (آسپارتات آمینوترانسفراز و آلانین آمینوترانسفراز) است.

دکتر نقیبی با بیان اینکه عوارض تقریبا مشابه و شامل اختلال در جذب ویتامینهای محلول در چربی (آ، دی، کا، ای)، امراض متابولیک استخوان، کلانژیت و کولولیتیازیس، کلانژیوکارسینوم، کانسر کیسه صفرا، کانسر کولون در موارد همراه با امراض التهابی روده، هپاتوسلولار کارسینوم و سیروز است، گفت: برای درمان این دو بیماری از اورسودیول که نوعی اسید صفراوی است و ادعا می شود اثر محافظتی بر کبد دارد استفاده می گردد، این دارو گران قیمت بوده و اثر درمانی چندانی ندارد.

دکتر نقیبی با اشاره به اینکه درطب کلاسیک خاصیت ضد التهاب، ضد سرطان، آنتی اکسیدان و هپاتو پروتکتیو زرشک به اثبات رسیده است؛ از مهمترین مواد موثره زرشک می توان از بربرین و فلاونوییدها نام برد که آنتی اکسیدان های قوی بوده و می توانند از پیشرفت واکنش استرس اکسیداتیو که آغازگر آسیب کبدی است، جلوگیری کند، ابراز کرد: نتایج مطالعات حیوانی و سلولی نیز نشان داده که بربرین در تخلیه صفرا و عدم ورود اسید صفراوی به سلول و در نتیجه آسیب کمتر سلول توسط اسید صفراوی موثر است. در طب ایرانی نیز از زرشک به عنوان قامع صفرا (ماده ای که تولید صفرا را سرکوب می کند) و محافظ کبد نام برده شده است. سرکه نیز آنتی اکسیدانی قوی بوده و در طب ایرانی اعتقاد بر این است که سکنجبین که ترکیبی از سرکه و شکر است در باز کردن انسداد مجاری بدن بسیار موثر می باشد. بنابراین اضافه کردن زرشک به سکنجبین می تواند در افزایش خاصیت درمانی آن در درمان کلستاز بسیار موثر باشد.

وی گفت: در این مطالعه سکنجبین زرشکی به  30 بیمار که یکی از دو بیماری فوق را داشته و میزان آلکالن فسفاتاز خون آنها بیش از یک و نیم برابر نرمال بود و به مدت 6 ماه اورسودیول مصرف کرده بودند اما میزان آلکالن فسفاتاز کمتر از پنجاه در صد کاهش داشت به مدت 3 ماه تجویز گردید (در طی مطالعه مصرف اورسودیول قطع نشد) و بیماران  قبل از ورود به مطالعه و سپس ماهانه از نظر بالینی (شدت خارش، خستگی) و آزمایشگاهی (میزان آلکالن فسفاتاز، آسپارتات آمینوترانسفراز، آلانین آمینوترانسفراز، گاما گلوتامیل ترانسفراز، بیلی روبین مستقیم و توتال، تست های انعقاد خون ) و کیفیت زندگی (بر اساس پرسشنامه کیفیت زندگی مخصوص این بیماران) مورد بررسی قرار گرفتند.

دکتر نقیبی با اشاره به اینکه این پژوهش منجر به ثبت اختراع در حوزه بهره برداری از خواص سنکچبین زرشک در درمان بیماری شده است، بیان کرد: مانند هر مطالعه دیگری معیارهایی برای ورود و عدم ورود به مطالعه و خروج از مطالعه در نظر گرفته شده بود؛ مصرف سکنجبین زرشکی به مقدار 15 سی سی صبح ناشتا و شب قبل از شام سبب بهبود قابل ملاحظه بیماران از نظر علایم آزمایشگاهی و بالینی گردید و به عنوان دارویی موثر در درمان کلستاز گواهی ثبت اختراع دریافت نمود.

وی گفت:  با توجه به نتایج حاصله و با توجه به ارزان و دسترس بودن سکنجبین زرشکی به دلیل تولید مواد مورد نیاز تهیه این دارو در داخل مصرف آن در کلستاز البته تحت نظر پزشک متخصص طب ایرانی توصیه می شود؛ در حال حاضر گرایش بیماران در سراسر دنیا به طب مکمل افزایش یافته است و با توجه به ظرفیت های طب ایرانی در کمک به حفظ سلامت و بازگرداندن تندرستی می توان در موارد زیادی در کنار طب رایج از این توانایی کمک گرفت.