بیماری دیابت را می توان بزرگترین اپیدمی قرن دانست چراکه تاکنون هیچ بیماری در دنیا با این سرعت رشد نکرده است.
در ایران 11 درصد افراد بالای 25 سال (بیش از 5 میلیون نفر) با تشخیص دیابت نوع 2 و 18 درصد افراد بالای 25 سال نیز پره دیابتیک شناسایی شده اند.
اما در این میان ، قطع پا یا 'آمپوتاسیون' از تلخترین عوارض بیماری دیابت است. پزشکان معتقدند برخی از بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی وقتی مراجعه می کنند که چاره ای جز این اقدام ناگوار نیست.
دیابت یک بیماری مزمن است که بر اثر کاهش یا فقدان ترشح هورمون انسولین در بدن و یا به دنبال عدم توانایی بدن در استفاده از انسولین بروز می کند. انسولین هورمونی است که از غده لوزالمعده یا پانکراس ترشح می‌شود و در کنترل میزان قند در خون نقش بسزایی دارد.
بیماری دیابت اگر کنترل نشود و عوارض ثانویه آن پیشگیری نگردد عارضه های مختلفی در بیمار ایجاد می کند که یکی از ناگوارترین آنها قطع پا بر اثر زخم پای دیابتی است.
دیابت به دلیل تغییر در سبک زندگی، کم تحرکی و چاقی در ایران رو به افزایش است و بر اساس تحقیقات انجام شده ابتلا به این بیماری در کشور طی پنج سال گذشته رشد 35 درصدی داشته است.
دیابت نخستین علت قطع عضو پا بر اثر بیماری
قائم مقام بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: دیابت به دو نوع ارثی و در بین کودکان و نوجوانان و دیابت نوع دوم که از سنین میانسالی آغاز شده تقسیم می شود.
دکتر کاظم فرهمند افزود: هم اکنون شیوع بیماری دیابت در ایران 11 درصد است اما این میزان در خراسان رضوی 9 درصد گزارش شده است. این در حالی است که بیش از 25 درصد از بیماران مبتلا به دیابت از بیماری خود اطلاع ندارند و شایعترین سن ابتلا بین 45 تا 55 سالگی گزارش شده است.
وی عوارض بیماری دیابت را شامل نارسایی کلیوی، تاری دید و نابینایی، امراض قلبی و عروقی، بیماری لثه و دندانها و قطع پای دیابتی عنوان کرد.
عوارض دیابت قابل پیشگیری است
پزشک فوق تخصص بیماریهای غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز گفت: دیابت که به بیماری شیرین معروف است در صورت بی توجهی و عدم پیشگیری عارضه های بسیار تلخی برای بیمار در پی دارد.
دکتر ربابه بیگم ابوترابی افزود: افزایش قند خون بیماران دیابتی در طولانی مدت آنان را با عارضه های مختلفی نظیر بیماریهای قلبی و عروقی، نارسایی کلیوی، عوارض چشمی و قطع پا تهدید می کند.
وی ادامه داد: افزایش قند خون روی اعصاب پا تاثیر گذاشته بطوری که به مرور اعصاب درکشان از پا کم شده و با گذشت زمان فرد دیابتی از پای خود بی خبر می شود بطوری که درد، سردی و گرمی را حس نمی کند.
این پزشک متخصص گفت: اگر قند خون کنترل نشود خطر رشد میکروبها و عفونت در پای مبتلایان به دیابت افزایش می یابد و در طولانی مدت به درمان پاسخ نمی دهد بخاطر همین پزشکان مجبور به قطع عضو اندام بیمار می شوند. گاهی اوقات قطع پا اندک است و یک انگشت را در برمی گیرد و اگر عفونت در پا رشد کرده باشد از مچ و یا از زیر زانو و یا بالای زانو قطع می گردد در حالی که این عارضه قابل یپشگیری است.
وی افزود: طبق تحقیقات هر یک درصدی که ذخیره قند خون یا 'ای.وان.سی' افزایش یابد حدود 10 درصد پای بیماران دیابتی را در معرض خطر قرار می دهد.
دکتر ابوترابی تغییر شکل انگشتان پای بیماران دیابتی را از دیگر عوارض به دلیل گرفتاری اعصاب عنوان و بیان کرد: در این عارضه انگشتان پای دیابتی مانند چکش شده و استخوانها تغییر شکل پیدا می کنند.
تنها کلینیک پای دیابتی مرکز، شرق و شمال شرق کشور
مدیر بیمارستان فوق تخصصی جراحی عروق علوی مشهد نیز گفت: کلینیک پای دیابتی که از حدود یک سال پیش در این بیمارستان راه اندازی شده تنها مرکز تخصصی این طیف از بیماران در مرکز، شرق و شمال شرق کشور به شمار می رود.
دکتر فاطمه صادقی پور افزود:در این کلینیک روزانه بیماران دچار زخم پای دیابتی مراجعه و مراقبتهای پرستاری و پزشکی مربوطه را دریافت می کنند. بیماران دیابتی توسط پزشکان فوق تخصص عروق، متخصصان ارتوپدی، پزشکان فوق تخصص غدد، متخصان قلب و داخلی ویزیت و آموزشهای پرستاری برای مراقبت از پای آنها ارائه می شوند.
وی ادامه داد: روزانه بین 10 تا 15 بیمار با زخم پای دیابت توسط پزشکان مختصص و فوق تخصص در این کلینیک ویزیت می شوند که در برخی از روزها این تعداد تا 25 نفر نیز افزایش می یابد.
مدیر بیمارستان فوق تخصصی جراحی عروق علوی مشهد گفت: مشاوره جهت نحوه مراقبت از زخم پا، انجام پانسمان و مشاوره تغذیه از دیگر خدمات ارائه شده در این مرکز است. با مراقبتهای لازم و مستمر می توان از زخم پای دیابتی و در نتیجه قطع عضو اندام و سایر ناتوانی های ناشی از قطع عضو پیشگیری کرد.
25 درصد بیماران دیابتی مبتلا به زخم پا
رییس بیمارستان فوق تخصصی جراحی عروق علوی نیز گفت: طبق تحقیقات انجام شده 25 درصد از بیماران مبتلا به دیابت در طول عمرشان به عارضه پای دیابت مبتلا می شوند.
دکتر هادی مدقق افزود: زخمهای دیابتی در اینگونه بیماران در پاهایشان پدید می آید ولی کمتر از 10 درصد آنها به 'آمپوتاسیون' یا قطع پا منجر می شود. آمپوتاسیون نیز به دو نوع مینور و ماژور تقسیم می شود. بخش قطع شده پا بستگی به درجه عفونت و گستردگی آن دارد بطوری که قطع پای مینور قطع کردن یک یا چند انگشت را شامل می شود و قطع پای ماژور شامل قطع پا از قسمت زیر تا بالای زانو است.
وی ادامه داد: در اینگونه بیماران اگر پا قطع نشود احتمال انتقال عفونت ایجاد شده در زخم پای دیابتی وجود دارد که خطر مرگ را بدنبال دارد.
این پزشک فوق تخصص جراحی عروق گفت: هر هفته یک یا دو مورد قطع پای بیماران دیابتی در بیمارستان فوق تخصصی جراحی عروق علوی مشهد صورت می گیرد که رقم بالایی است، به ویژه آمار قطع پای ماژور که باید بیشتر از سه درصد نباشد خیلی بالاتر از این میزان است.
وی افزود: بیمار به دلیل اینکه حس و درد ندارد متوجه پیشرفت زخم پای خود نمی شود و از سوی دیگر برخی نیز به سراغ درمانهای غیرمعمول مانند انداختن زالو رفته و وخامت زخم را شدت می بخشند.
دکتر مدقق ادامه داد: با مراقبت از زخم پای دیابتی می توان خطر قطع پا را کاهش داد زیرا بیمارانی که در مراحل اولیه مراجعه کرده و تحت مراقبت قرار می گیرند معمولا به مرحله آمپوتاسیون نمی رسند.
