پر فشاری خون ، دلیل اصلی بروز بیماریهای قلبی- عروقی و سومین عامل کشنده در دنیا است به طوری که از هر 8 مرگ در دنیا، یك مرگ مربوط به پرفشاری خون است و مهمترین عامل خطر بروز بیماریهای قلبی، سکته مغزی و بیماریهای کلیوی می باشد. بر اساس مطالعات کشوری حدود 27 در صد جمعیت بالای 18 سال در ایران دچار فشار خون بالا هستند.
فشار خون بالا تمام ارگان ها و اعضاي بدن از مغز گرفته تا كليه، قلب ، تمام عروق و سرخرگ‌ها را درگير و دچار عارضه مي‌كند. از مهمترین عوارض فشارخون، رسوب چربي در رگ‌هاست. هرچه فشار خون بالاتر باشد، رسوب چربي هم بيشتر شده و در هر كدام از سرخرگ‌ها ممكن است به وجود بيايد. رسوب چربي در سرخرگ‌ها باعث توقف خون رسانی به عضله قلب و در شریان‌های مغزي باعث سكته‌هاي مغزي ناشي از تنگي عروق مغزي مي‌شود.
پرفشاری خون و بیماری های قلبی و عروقی در بیشتر موارد رابطه‌ای دو سویه با هم دارند. از طرفی می‌دانیم که کاهش مصرف چربی درکاهش وزن موثر است. بنا بر این می‌توانیم نتیجه بگیریم که یك رژیم غذایی با چربی کمتر می‌تواند در پیشگیری از پرفشاری خون نقش مهمی داشته باشد.
افزایش چربی در خون یکی از علل مهم ایجاد پر فشاری خون است. زیرا باعث ایجاد پلاک یا رسوب در دیواره‌ی رگ‌ها می‌شود و در نتیجه، قلب باید به خود و به رگ‌ها فشار بیشتری بیاورد تا خون را به تمام بدن برساند.
یک رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری و کنترل مشکلات قلبی، حاوی مقادیر زیادی از غلات کامل، میوه و سبزی‌های تازه، لبنیات کم چرب و گوشت و سایر منابع پروتئینی چربی گرفته، فیبر فراوان و نمك کم است. مصرف حداقل 2 بار در هفته ماهی‌های سردابی مانند قزل آلا، به خاطر داشتن امگا 3 باعث کاهش فشار خون می‌شود. گردو هم منبع مهم امگا3 است که در میان وعده‌ها می‌توان از آن استفاده کرد.
هنوز در بین متخصصین علوم غذایی، توافق جامعی در باره‌ی اینکه چربی‌های حیوانی و به طور کلی، چربی‌های مختلف، دقیقا چه تأثیری بر فشار خون، بیماریهای قلبی عروقی و سلامتی دارند وجود ندارد.
آخرین تحقیقات در دانشگاه هاروارد نشان می‌دهد که مصرف چربی‌های اشباع‌نشده، مفید است و نباید از رژیم غذایی حذف شود.
در مطالعه‌ای که دانشکده بهداشت عمومی هاروارد در سال 2018 انجام داده، مشخص شده که یک رژیم غذایی مدیترانه‌ای همراه با روغن زیتون کیفیت بالا و آجیل‌ها، عوارض قلبی عروقی را در بیماران دیابتی در طول 5 سال پیگیری، کاهش داده است.1
همچنین در تحقیق دیگری که همین دانشگاه در باره سرطان پستان و ارتباط آن با مصرف چربی انجام داده، میزان این ضایعه در مصرف‌کنندگان و پرهیزکنندگان از این ماده‌ی غذایی، مشابه برآورد شده است.2
در خصوص پرفشاری خون و رسوب چربی در رگ‌ها هم به‌جز مصرف مستقیم چربی‌های اشباع‌شده، به نظر می‌رسد که عوامل وراثتی، محیطی، سن و جنس نیز عوامل تأثیرگذار هستند و نمی‌توان سهم هر یک را به صورت دقیق مشخص کرد. اما به طور کلی، نتیجه‌ای که از تحقیقات علمی مختلف تا کنون به دست آمده این بوده که مصرف چربی بهتر است از نوع گیاهی اشباع‌نشده باشد که زیتون و کانولا از معروف‌ترین آنها هستند.
همچنین از خوردن محصولات غذایی فراوری شده مثل فست‌فود‌ها، پنیرپیتزا، سرخ‌کردنی‌های شدید، چیپس‌ها و گوشت‌های بسته‌بندی مانند کالباس و سوسیس، باید حتی‌الامکان پرهیز داشته باشیم.
در مجموع، رژیم غذایی سالم برای کسانی که پرفشاری خون همراه با افزایش چربی‌های نامناسب خون را دارند شامل غذاهایی با چربی اشباع پایین (مثل لبنیات کم چرب، خوراک‌های تهیه شده با روغن‌های گیاهی مثل زیتون و کنجد و غذاهای بخارپز وکبابی)، غذاهای کم کلسترول و پرفیبر (مثل انواع سبزیجات ، مغزها و دانه‌ها) است که به کاهش سطح کلسترول و کلسترول بد خون کمك میکند. این رژیم غذایی سبب می‌شود احتمال پیشرفت بیماری قلبی و افزایش فشار خون کم شده و از حملات قلبی احتمالی در آینده و سایر عوارض مضر کاسته شود.
و در نهایت باید توجه کنیم که کلیه افرادی که مبتلا به فشار خون بالا هستند باید به کارشناس تغذیه ارجاع داده شوند تا ضمن مشاوره تغذیه، رژیم غذایی مناسب برای آنها تنظیم و پیروی از آن پیگیری شود.
حوزه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد – گروه بهبود تغذیه جامعه
1-https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/what-should-you-eat/fats-and-cholesterol/dietary-fat-and-disease/#ref27
2- Smith-Warner, S.A., et al., Types of dietary fat and breast cancer: a pooled analysis of cohort studies. Int J Cancer, 2001. 92(5): p. 767-74.
