پزشکی

رئیس مرکز دیالیز و پیوند اعضا منتصریه از مراکز زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: در حال حاضر انواع مختلفی از اعمال پیوند کبد، در این مرکز فوق تخصصی انجام می شود که میزان موفقیت اولیه‌ی آن، بیش از ۹۵ درصد است.

دکتر محسن علی اکبریان در حاشیه انجام فرایند انجام عمل پیوند کبد بر روی یکی از بیماران بیمارستان منتصریه در گفتگو با وب دا، از موضوع " کبد چرب " به عنوان یکی از مهمترین عوامل بروز نارسایی های کبدی یاد کرد و افزود: در مواردیکه بیماری، به مرحله نارسایی کبدی پیشرفته و اصطلاحاً سیروز کبدی برسد، فرد کاندید پیوند کبد خواهد بود و غالباً این پیوند از طریق اهدای عضو از موارد مرگ مغزی انجام می‌شود.

وی ادامه داد: در مورد عمل پیوندی که هم اکنون در حال انجام آن هستیم، فرد گیرنده‌ی عضو، آقایی 43 ساله‌اند که به دلیل نارسایی کبدی پیشرفته و سیروز، ناگزیر به پیوند کبد برای ایشان شده ایم و پس از خارج کردن کبد نارسا از بدن که در یک پروسه زمانی یک ساعت و نیم تا دو ساعته انجام می شود، کبد اهدا کننده عضو که از موارد مرگ مغزی است، جایگزین خواهد شد.

دکتر اکبریان با اشاره به اینکه هر عمل پیوند کبد، در مجموع 4 ساعت زمان می برد و یکی از پیچیده ترین اعمال پیوند عضو می باشد افزود: از آنجا که بیماران نارسایی کبد اغلب دچار اختلال هوشیاری، چاقی یا بیماری‌های انعقادی هستند، ملاحظات تکنیکی برای آنها لازم و حائز اهمیت بوده و بسیار مهم است که عمل پیوند با حوصله انجام شود.

وی در خصوص این موضوع که چه اتفاقی سبب بروز اختلال در کبد و نارسایی‌ آن می‌شود گفت: در کشورهای مختلف آمار و علل این بیماری متفاوت است و در کشور ما هم سابقاً هپاتیت‌ها و به خصوص هپاتیت نوع B شایع‌ترین علت نارسایی‌های کبد به شمار می‌رفت، اما اکنون عامل " کبد چرب " در حال جایگزین شدن است و بخصوص تغییر شیوه زندگی افراد ، بی تحرکی و مصرف غذاهای فست فود و پرکالری به افزایش نقش این عامل ( کبد چرب ) در ایجاد نارسایی های کبدی دامن می زند، لذا توصیه می‌کنیم افرادی که وزن زیاد و کبد چرب دارند، حتماً پیشگیری‌های لازم و اصلاح سبک تغذیه ای را داشته باشند و چنانچه به مرحله شدید کبد چرب رسیده اند، حتماً نسبت به اصلاح وضعیت خود اقدام کنند تا به مرحله پیوند کبد نرسد.

دکتر علی اکبریان همچنین گفت: افرادی که در خانواده آنها، شخصی دچار نارسایی کبد و با سابقه سیروز کبدی وجود دارد، باید بدانند که بیشتر در معرض ابتلا به نارسایی کبد هستند، همچنین افرادی که دیابت یا چربی خون بالا دارند و به ویژه کسانی که سطح تری گلیسیرید خون آنها بالاست، همچنین افرادیکه مصرف مشروبات الکلی دارند، احتمال سیروز کبدی در آنها بیشتر خواهد بود.

مرکزیت بیمارستان منتصریه در انجام پیوند و انتقال عضو به سایر مراکز پیوند

رئیس مرکز دیالیز و پیوند اعضا منتصریه در بخش دیگری از سخنان خود، به نقش مهم این مرکز در انجام عمل های پیوند عضو و انتقال عضو به سایر مراکز پیوند در سطح دانشگاه و کشور اشاره کرد و گفت: بیمارستان منتصریه، یکی از مراکز فوق تخصصی پیوند اعضا است که موارد مرگ مغزی ( پس از اخذ رضایت خانواده ها) به آن منتقل می‌شود و صرف نظر از پیوندهای عضوی که در همین بیمارستان انجام می شود، برخی از اعضاء اهدایی به سایر مراکز پیوند منتقل و استفاده می شود، مثلا قلب اهدایی در بیمارستان امام رضا (علیه السلام) مورد پیوند قرار می گیرد، پیوند قرنیه اهدایی در بیمارستان خاتم الانبیاء(ص) انجام می‌شود و پوست اهدایی هم برای درمان مریض‌های سوختگی به بیمارستان امام رضا(ع) منتقل می‌شود. در مواردی که برای عضو اهدایی در مشهد گیرنده متناسب نداشته باشیم، عضو اهدایی را به سایر مراکز پیوند عضو ارسال می کنیم. به عنوان مثال قلب فرد مرگ مغزی که امروز از کبد ایشان برای پیوند استفاده می کنیم به دلیل اینکه در مشهد گیرنده متناسب نداشت به بیمارستان امام خمینی (ره) در تهران منتقل شد.

دکتر علی اکبریان در خصوص اهمیت اهدای عضو در نجات جان بیماران مختلف هم گفت: یک فرد مرگ مغزی می‌تواند، افراد زیادی را از مرگ نجات و آنها را به زندگی معمول برگرداند. خوشبختانه در حال حاضر این فرهنگ در کشور ما جا افتاده و هر روز هم موارد اهدای عضو بیشتر می‌شود؛ هرچند که مایه تاسف است که تصادفات متعدد، نیروهای جوان و فعال را از ما می‌گیرد، اما به هر حال زمانی که این اتفاق می‌افتد و فرد دچار مرگ مغزی می‌شود عملاً هیچ شانسی برای بازگشت او وجود ندارد و بنابراین اهدای عضو می‌تواند کمک کند به سایر افرادی که نیازمند اهدای عضو هستند و این کمک به نوعی موجب تسلی خاطر بازماندگان فرد مرگ مغزی هم خواهد بود. از آقای دکتر خالقی  و تیم همراه ایشان هم متشکریم که به واسطه تلاش‌هایی که در موارد مرگ مغزی دارند، ما شاهد افزایش آمار اهدا کنندگان عضو در سال های اخیر بوده ایم؛ بطوریکه در سال گذشته حدود ۱۷۰ مورد مرگ مغزی در زیر مجموعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد جهت اهدای عضو شناسایی شد.

وی در خصوص آغاز به کار پیوند عضو در دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز گفت: از سال ۱۳۹۲ عمل پیوند کبد در مشهد آغاز شد و در سال گذشته ما حدود 100 عمل پیوند کبد را در دانشگاه و بیمارستان منتصیری انجام دادیم، در همین جا لازم است که از استاد عزیز دکتر ملک حسینی که پیوند کبد کشور مدیون زحمات ایشان و تیم همراهشان در شیراز است هم قدردانی داشته باشم.

دکتر علی اکبریان در خصوص فرایند انجام پیوند کبد و تفاوت آن با سایر اعمال پیوند عضو نیز گفت: در پیوند کبد، در واقع کبد قبلی بیمار برداشته می‌شوند و کبد جدید در محل کبد قبلی قرار می‌گیرد. اما در برخی پیوندها این گونه نیست و ما بدون دست زدن به ارگان قبلی ارگان جدید را پیوند می‌کنیم، مانند عمل پانکراس و لوزالمعده که در افرادی که مبتلا به دیابت هستند و نارسایی کلیه پیدا می‌کنند، همزمان هم پیوند کلیه و هم پانکراس را انجام می‌شود.

وی در خصوص علائم نارسایی کبد هم گفت: کسانی که دچار نارسایی کبد می‌شوند ممکن است در مراحل اولیه هیچ علامتی نداشته باشند، ولی با پیشرفت بیماری معمولاً دچار زردی و کاهش سطح هوشیاری می‌شوند و گاهی طحال آنها نیز بزرگ می‌شود که در نتیجه آن تعداد پلاکت‌ها کم شده و ممکن است بیمار خونریزی‌های گوارشی داشته باشد، همچنین یک سری ضایعات پوستی ممکن است در این بیماران ایجاد شود و همینطور خونریزی‌های فوقانی و تحتانی و به طور کلی طیف وسیعی از علائم بالینی ممکن است در این افراد ایجاد شود، لذا اگر افراد این علائم را داشتند باید به پزشک مراجعه کنند تا با بررسی‌هایی که از طریق آزمایشات اختصاصی کبد و سونوگرافی انجام میشود وضعیت شان مشخص گردد.

دکتر علی اکبریان این نکته مهم را نیز متذکر شد که چنانچه بتوان بیماری نارسایی کبد را در مراحل اولیه تشخیص و درمان کرد این قابلیت در کبد وجود دارد که سلول‌های آسیب دیده‌ی خود را بازسازی کند، اما اگر این آسیب دیدگی سلول‌ها از حدی بیشتر شود، راه بازگشتی وجود ندارد و تنها راه پیوند کبد خواهد بود.

وی در توضیح انواع و تکنیک‌های مختلف پیوند کبد هم گفت: عمل پیوند کبد معمولا بر اساس سن و جثه بیمار می‌تواند انجام شود مثلا در این موردی که هم اکنون در حال پیوند کبد هستیم، کل کبد اهدایی در حال پیوند شدن است، اما پیوند کبد می‌تواند شامل بخشی از کبد نیز باشد که به خصوص برای گروه سنی اطفال ممکن است قسمتی از کبد مادر یا پدر و یا خویشاوندان درجه یک برداشته شود و به فرد بیمار پیوند گردد که در واقع پیوند از یک فرد زنده است. در انواع دیگری از پیوند کبد می‌توان کبد را به دو قسمت تقسیم کرد و بخش کوچکتر آن به یک گیرنده کوچک‌تر که معمولاً خردسال است با وزن کمتر پیوند شود و بخش بزرگتر آن به یک فرد بزرگسال و به این ترتیب دو نفر می‌توانند از این ارگان استفاده کنند. خوشبختانه در شهر مشهد تمامی انواع پیوند کبد انجام می‌شود و اهدای عضو می‌تواند از دهنده مرگ مغزی یا دهنده زنده باشد.

دکتر علی اکبریان در خصوص فرایند زمانبر و پیچیده پیوند کبد هم گفت: عمل پیوند کبد معمولاً یک ساعت و نیم تا دو ساعت زمان می‌برد تا ما بتوانیم کبد را از بدن فرد آزاد کنیم و عروق آن را جدا و حفظ کنیم و همینطور مجاری صفراوی را جدا کنیم و در نهایت کبد خارج و بعد از آن کبد اهدایی جایگزین در محل کبد قبلی شود، طبیعتاً باید عروق دوباره یک به یک بازسازی شود و شریان‌های عروق وریدی و در نهایت مجرای صفرا متصل گردد.

وی اضافه کرد: معمولاً اگر پیوند کبد موفق باشد بلافاصله پس از برقراری جریان خون علائم فعال شدن کبد جدید را می‌توانیم ملاحظه کنیم و اولین نشانه‌ای که برای ما خوشحال کننده است ترشح صفرا از کبد می‌باشد. بیمارانی که پیوند کبد انجام می‌دهند پس از مدت زمان ۱۰ تا ۲۰ روز که در بیمارستان بستری هستند، ترخیص شده اما در چند ماه نخست پیوند به دلیل اینکه داروهای نقص ایمنی استفاده می‌کنند بدنشان در معرض برخی عفونت‌ها است و لذا باید مراقبت‌های خاصی را دریافت کنند و در این خصوص آموزش‌های لازم به آنها داده می‌شود، بنابراین کاملاً مطلع هستند که باید چه رژیم غذایی و داروهایی را استفاده کنند که این کبد سالم بماند.

دکتر علی اکبریان همچنین گفت: معمولا این سوال برای افراد مطرح می‌شود که کبد پیوندی تا چه زمان کارکرد خواهد داشت در پاسخ به این سوال باید گفت که هیچ سقف زمانی برای این موضوع وجود ندارد و ممکن است یک کبد پیوند شده تا پایان عمر فرد که یک عمر طبیعی هم هست کار کند، در شیراز که قدمت پیوند در آن به حدود ۳۰ سال می‌رسد، بیماران پیوند کبدی را داریم که حدود ۲۰ سال است پیوند کبد شده‌اند و هنوز هم کبد آنها به خوبی فعالیت دارد. اما توصیه مهم ما به همه افراد این است که سعی کنند طوری زندگی کنند که دچار نارسایی کبدی نشوند و در نهایت اگر این اتفاق افتاد به آنها این اطمینان خاطر را می‌دهیم که در مشهد و سایر شهرهای کشور عمل پیوند کبد به خوبی در حال انجام است.

با اهدای عضو عزیزان مرگ مغزی، به دیگران زندگی ببخشیم

دکتر علی اکبریان در بخش دیگری از صحبت های خود گفت: موضوع بسیار مهمی که لازم می‌دانم به هموطنان عزیز یادآور شوم، این است که یک مورد اهدای عضو می‌تواند جان بیماران متعددی را نجات دهد، بنابراین همه را دعوت می‌کنم، به اینکه اگر زمانی مرگ مغزی در خویشاوندان درجه یک آنها اتفاق افتاد، بدانند و مطمئن باشند که تیم‌های فراهم آوری پیوند اعضاء حداکثر دقت و تلاش خود را می‌کنند برای اینکه مرگ مغزی را تشخیص دهند و در این راستا ۴ متخصص واجد شرایط از رشته‌های مختلف داخلی، اعصاب، جراحی اعصاب و بیهوشی مرگ مغزی فرد را بررسی و پس از انجام تست ها و بررسی های کامل مرگ مغزی توسط پزشک قانونی تایید می‌شود، لذا مواردی که تایید قطعی مرگ مغزی می‌شوند حتی یک در میلیون هم احتمال بازگشت ندارند و هرچند در چنین شرایطی تصمیم گیری برای خانواده آنها سخت است، اما باید بدانند که اهدای عضو موجب تسلی خاطر خود آنها نیز خواهد بود. ما هم تعهد داریم که حداکثر تلاش خود را برای حفظ این ارگان‌ها داشته باشیم و به بهترین نحو برای بیماران نیازمند از آنها استفاده کنیم و بیمارانی را که از زندگی ناامید شدند به زندگی برگردانیم .

وی با اشاره به عمل پیوند کبد در حال انجام افزود: همزمان با عمل جداسازی کبد سیروز و خارج کردن آن از بدن فرد بیمار، همکاران ما در فیلد دیگری از بخش جراحی مشغول آماده کردن کبد اهدا شده هستند، تا عمل پیوند آن انجام شود. کبدی هم که اهدای عضو می‌شود باید شرایط مناسب برای پیوند داشته باشد به این معنا که اگر شرایط کبد چرب را داشته باشد نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم. در مورد کبدی که اکنون قصد پیوند آن را داریم، قبلاً با انجام نمونه برداری وضعیت سلامت آن مشخص شده و خوشبختانه حداقل شرایط را برای پیوند دارد.

دکتر علی اکبریان با بیان اینکه انجام یک عمل جراحی پیوند معمولاً مستلزم همراهی یک تیم بسیار بزرگ است افزود: در عمل پیوند عضوی که هم اکنون در حال انجام است، حدود ۵۰ نفر از همکاران در اتاق عمل مشغول به فعالیت هستند که از همه آنها تشکر و قدردانی دارم.

وی در خصوص میزان موفقیت این نوع عمل ها نیز گفت: موفقیت‌های پیوند عضو بر اساس شرایط بیمار متفاوت است، اما موفقیت اولیه معمولاً بالای ۹۵ درصد است و اکنون با پیشرفت‌هایی که در حوزه پیوند و داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی اتفاق افتاده بیش از ۷۵ درصد از بیماران پس از گذشت ۵ سال از زمان پیوند همچنان سالم هستند و کبد آنها به خوبی فعالیت می‌کند. در مواردی ممکن است به دلیل عود بیماری نیاز باشد که پیوند کبد مجدداً انجام شود، این موضوع به خصوص در بیمارانی که سیستم ایمنی آنها سبب بروز نارسایی می‌شود مثل بیماران خود ایمنی محتمل است.

دکتر علی اکبریان همچنین گفت: در حال حاضر کبد چرب مهمترین عامل نارسایی‌های کبدی است و پس از آن هپاتیت‌ها و به ویژه هپاتیت B که خوشبختانه با انجام واکسیناسیون انتظار داریم در سال‌های آینده از شیوع هپاتیت B هم کاسته شود،  اما متاسفانه شیوع بیماری‌های مربوط به کبد چرب در حال افزایش است.

رئیس بیمارستان فوق تخصصی منتصره یادآور شد: با توجه به اینکه بیمارستان منتصریه یک مرکز آموزشی است همکاران رزیدنت هم برای آموزش در اینجا حضور دارند و امیدواریم که این افراد در آینده به عنوان جراحان عمومی بتوانند به دانشگاه خدمت کنند و در صورت علاقه به رشته‌های فوق تخصصی مثل پیوند نیز ورود کنند.