بهداشت و پیشگیری

وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی،  دستورالعمل مدیریت بهداشت محیط در برنامه سلامت محرم، اربعین و صفر را به معاونت بهداشت دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور ابلاغ کرد.

به گزارش وب دا، در این دستور العمل به معاونین بهداشتی دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور تاکید شده است که با توجه به برگزاری مراسم عزاداری سالار شهیدان در ایام محرم و صفر مدیریت کنترلی و پیشگیری به ویژه کنترل عوامل محیطی در راستای حفظ و ارتقای سلامت عزاداران  با برنامه ریزی منسجم و مدون داشته باشند.

عدم رعایت موازین بهداشتی در توزيع نذورات در مراسم عزاداري، درمساجد، تكايا و هيأت ها و موکب ها می تواند احتمال بروز بيماري هاي مرتبط با آب و غذا به وي‍‍ژه بيماري هاي عفوني روده اي را افزايش دهد بنابراین  اجرای مطلوب دستورالعمل بهداشت محیط در مراسم عزاداری محرم ، صفر و اربعین ضروری است. 

براساس این دستورالعمل صدور کارت بهداشت متصدیان و کارگران شاغل و صدور کارت شناسایی برای کلیه کارشناسان بهداشت محیط مستقر در دانشگاه های مرزی ضروری است.

در  این دستورالعمل بر کنترل و بازرسی های بهداشتی تاکید شده است. این بازرسی های بهداشتی از منابع تامین و مخازن آب، مدیریت پسماند موکب ها و ایستگاه های صلواتی با اولویت بهداشت فردی و موادغذایی، کلیه مراکز و اماکن شهری و روستایی حساس با اولویت بهداشت فردی و موادغذایی و کلیه مراکز و اماکن و سرویس های بهداشتی مسیر تردد عزاداران و زائرین به ویژه در اربعین و 28 صفر و همچنین کنترل بازرسی مستمر از شبکه های توزیع آب آشامیدنی صورت خواهد گرفت. ضمن اینکه بر امر پخت و توزیع مناسب غذا و نذورات در این ایام نظارت مستمر وجود خواهد داشت.

براساس دستورالعمل مدیریت بهداشت محیط در برنامه سلامت محرم، اربعین و صفر هرگونه پخت وپز بايد در مكان هايي با شرايط بهداشتي صورت پذيرد و كليه افراد درگير در توزيع آب، چاي و غذا بايد داراي كارت بهداشت معتبر بوده و رعايت بهداشت فردي در هنگام ارائه خدمت نیز ضروري است.

براساس دستورالعمل های بهداشتی، مواد خام مصرفي بايد سالم و بهداشتي باشد و از مواد غذايي و فرآورده هاي خام دامي با كشتار مجاز و بسته بندی مورد تاييد وزارت و یا سازمان دامپزشكي متبوع استفاده شود و باید توجه شود که احشام مورد استفاده براي ذبح و قرباني از مراكز مجاز مورد تاييد دامپزشكي تهيه شده و از نمك هاي بسته بندي يد دار تصفيه شده و روغن هاي داراي مجوز ساخت از سازمان غذا و دارو با ترانس پايين استفاده شود.

باید دقت شود که از نگهداري مواد غذايي پخته شده در دماي محيط به مدت طولاني (حداكثر دو ساعت) خودداري شود و در صورت الزام به نگهداري بيشتر از دو ساعت، بايد مواد غذايي پخته در زير 4درجه سانتي گراد يا در بالاي 63درجه سانتي گراد (روي شمعك گاز)نگهداري تا درجه حرارت ماده غذايي به زير 63درجه نرسد.

مسئولین هیأت ها باید توجه کنند، از بسته بندی غذا بیش از دو ساعت قبل از مصرف خودداری شود و درعین حال از نگهداري مواد غذايي خام و پخته شده در مجاورت هم در داخل يخچال و يا سردخانه خودداري شود و در صورت توزيع سبزي و سالاد، رعايت مراحل چهارگانه سالم سازي الزامي است و توصيه مي شود از سالاد و سبزي بسته بندي شده با پروانه ساخت از وزارت بهداشت استفاده شود.

بنابر تمهیدات بهداشتی، شستشو و گندزدايي مستمر ظروف چندبار مصرف كه براي توزيع آب، چاي و مواد غذايي استفاده مي شود، ضروری است و در صورت استفاده از ظروف يكبار مصرف براي توزيع چاي و مواد غذايي گرم از ظروف يكبارمصرف مناسب ترجيحا " ظروف يكبارمصرف گياهي، سلولزي و آلومينيومي "استفاده شود.

همچنین دفع پسماند هاي توليد شده به صورت بهداشتي جمع آوري، انتقال به ويژه دركنار هرايستگاه صلواتي از نکاتی مهمی است که به بهداشت محیط کمک زیادی می کند.

حدود 60 مرکز مخفی و غیر مجاز عرضه قلیان در شهر مشهد  از ابتدای امسال تا کنون کشف و پلمپ شده است.

به گزارش وب دا، مدیر بهداشت محیط و حرفه ای معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: با توجه به قانون منع استفاده از دخانيات در اماكن عمومي، طرح برخورد با عرضه قليان و كافه هاي غيرمجاز از دو سال گذشته در مناطق زیر پوشش دانشگاه آغاز شده است.

مهندس علی اصغر حسنی اظهار داشت: این طرح در ابتدا در مناطق تفريحي و گردشگري طرقبه و شانديز با همکاری معاونت بهداشت دانشگاه، دادستاني و نيروي انتظامي انجام گرفت كه نتايج مطلوبي نيز در برداشت و پس از تجربه موفقیت آمیز طرح در این شهرستان ، طرح برخورد با عرضه قليان و كافه هاي غيرمجاز در مشهد به مرحله اجرا در آمد.

وی خاطر نشان کرد: در شش ماه ابتدايي سال جاری عملاً واحدهاي صنفي عرضه قليان به طور كامل جمع آوري شد و هر آنچه كه باقي مانده، منازلي است كه به صورت غيرمجاز تغيير كاربري يافته و فعاليت مي كنند.

وی در خصوص این منازل غیر مجاز افزود: معاونت بهداشت دانشگاه با همكاري پليس امنيت به این موضوع ورود كرده به طوریکه هم اكنون حدود 400 مورد بازديد از كافه هاي مخفي غيرمجاز از ابتداي سال انجام شده كه حدود 60 باب منزل تعطيل، تخليه و پلمب شده است و  واحدهايي كه به صورت اجاره اي واگذار شده اند، به صاحبانشان تحويل داده مي شود.

مدیر بهداشت محیط و حرفه ای معاونت بهداشت همچنین اظهار داشت: به دنبال بازديدهای انجام شده در این خصوص، 20 متخلف به مراجع قضايي معرفي شدند و حدود هزار قليان از اين منازل جمع آوري گردید.

وي تصريح کرد: اين طرح هم اكنون با همكاري پليس امنيت در حال اجرا بوده به طوریکه بازرسان بهداشت محیط با همرامی ماموران نیروی انتظامي ضمن گشت زني های روزانه طبق قوانین با متخلفین برخورد می کنند.

مهندس حسنی از شهروندان خواست چنانچه با مراکز غیر مجازی که در خصوص ارائه و عرضه قلیان فعالیت می کنند مواجه شدند  موارد را از طريق شماره تماس هاي اداره اماكن و پليس امنيت و همچنين شماره تماس 190 (سامانه رسيدگي به شكايات وزارت بهداشت) جهت رسیدگی های لازم اطلاع دهند. 

 مدیر توسعه شبکه های بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: پرونده الکترونیکی سلامت تا کنون برای افزون بر 95 درصد جمعیت زیر پوشش این دانشگاه در استان خراسان رضوی تشکیل شده است.    

به گزارش وب دا،دکترمحمد حسن درخشان افزود: کل جمعیت زیر پوشش این دانشگاه چهار میلیون و 960 هزار نفر است که تاکنون ثبت الکترونیکی پرونده سلامت حدود چهار میلیون و 850 هزار نفر انجام شده است. 
وی بیان کرد: ثبت الکترونیکی پرونده سلامت یکی از اقدامات دانشگاه علوم پزشکی مشهد در راستای اجرای طرح تحول نظام سلامت به شمار می رود. 
وی در ادامه گفت: تکمیل پرونده سلامت الکترونیکی برای تمام جمعیت زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد بزودی محقق خواهد شد. 
مدیر توسعه شبکه های بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار کرد: مراقبت های نوین بهداشتی از سوی این دانشگاه در راستای طرح تحول نظام سلامت برای همه گروههای سنی شامل کودکان، میانسالان،سالمندان، مادران باردار و نوجوانان و جوانان به صورت رایگان اجرا می شود. 
درخشان ادامه داد: پیشگیری از پیشرفت بیماری هایی مانند دیابت و فشار خون، آموزش مباحث تغذیه ای، مهارت های زندگی، سلامت روان، پیشگیری از آسیب های اجتماعی و شناسایی سرطان های گوارشی؛ کلورکتال، پروستات و پستان در بانوان از این جمله است.

از نظر تاریخی قلیان توسط بومیان در بخش محدودی از منطقه افریقا و آسیا مصرف می شد. تا اواخر قرن نوزدهم میلادی و اوایل قرن بیستم، مصرف قلیان با توتون بسیار تند و طبیعی بیشتر در بین افراد مسن و بیشتر در منطقه خاور میانه شایع بود.

به گزارش وب دا وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، با افزودن مواد معطر به توتون قلیان در اوایل دهه 1990، مصرف قلیان به شدت در بین جوانان این منطقه رواج یافت و به سرعت به سایر کشورهای جهان گسترش پیدا کرد. صنایع دخانی نقش قابل توجهی در ترویج مصرف قلیان دارند. تولید تنباکوی معسل و طعم دار کلیدی ترین تاکتیک این صنایع در ایجاد جذابیت و جذب مشتری بوده است.

مهمترین عوامل گسترش مصرف قلیان در جوامع:

-        افزودن مواد معطرو اسانس برای کم کردن سختی و تندی دود توتون و ایجاد جذابیت برای مصرف کنندگان

-        استفاده خانوادگی و گروهیاز قلیان بعنوان یک وسیله برای گذران اوقات فراغت

-        باور غلطدر مورد کم ضرر بودن یا بی ضرر بودن قلیان بخاطر گذشتن مسیر دود از آب و تصفیه آن (در حالی که آب فقط برای کم کردن دمای دود حاصل از ذغال گداخته بوده و به علت مقاومت ایجاد شده، شدت پک زدن و میزان عمق تنفسی و حجم دود ورودی به ریه ها را افزایش می دهد).

ترکیبات موجود در تنباکوی معسل یا میوه ای و اثرات ناگوار مصرف آن بر سلامتی:

تنباکوی معسل / معطر حاوی 70 تا 80 درصد مواد افزودنی و اسانس و ترکیبات شیمیاییمی باشد که به دلیل ایجاد بو و طعم میوه ها و گیاهان پرفایده بسیاری از جوانان و افراد را با ایجاد تصور ذهنی غلط نسبت به مفید بودن مصرف آن  گمراه می کند. در بررسی های انجام شده روی این نوع تنباکوها مقادیر بسیاری مواد سمی و سرطان زای قطعی به ویژه ترکیبات بنزن و هیدروکربن های معطر چند حلقوی (PAH)، و فلزات سنگین شناسایی شده است. لازم به ذکر است مواجهه با بنزن طی سه تا 15 سال باعث بروز سرطان به خصوص سرطان خون می شود و بیشترین راه جذب آن از طریق تنفس می باشد.

نتایج تحقیق روی 20 نمونه تنباکوی معطر/معسل در بازار ایران- سال های  1394 و 1395:

انواع مواد آروماتیک چند حلقوی،به ویژه ترکیبات بنزن( اتیل بنزن، زایلن، بنزیل الکل، بنزآلدئید، اتیل فتالات، اتیل آنیلینو بنزوات، آنترانیلیک اسید، بنزو فنون) نفتالین، متیل استر، بقایای سموم آلی حشره کش و فلزات سنگیناز جمله سرب و جیوه شناسایی شده است.

تبعات ناگوار، حاد و چندگانه بهداشتی مصرف و مواجهه با دود قلیان:

طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت هر وعده مصرف قلیان، دودی معادل مصرف 5 تا 10 پاکت سیگار (100 تا 200 نخ) وارد ریه فرد می شود. دود دست دوم:  میزان مواجهه با دود قلیان برای اطرافیان معادل 5 تا 10 سیگار برآورد شده است. تماس و مواجهه با دود دست دوم قلیان و نشستن در کنار جمع قلیان کش ها برای اطرافیان و "خصوصا کودکان" بسیار خطرناک و آسیب رسان است.

دود دست سوم: رسوب بقایای دود قلیان روی فرش، دیوارهای محل مصرف قلیان (منزل و یا رستوران و ...) و لوازم شخصی موجب انتقال سموم سرطان زا به فرزندان و اطرافیان از طریق تماس پوستی که جذب بسیار بالایی دارد می شود. لازم به ذکر است بیش از 90 درصد افراد سیگاری و قلیانی مواجهه قبل از 18 سالگی داشته اند.

بررسی های سیستماتیک از نتایج تحقیقات انجام شده، ارتباط معنی داری بین مصرف قلیان و سرطان های ریه، دهان، مری، معده و مثانه، بیماری های انسدادی مزمن ریوی، قلبی عروقی، سکته مغزی ، ناباروری مردان، ریفلاکس دستگاه گوارش و اختلالات سلامت روان را  نشان می دهد.

-        میزان منو اکسید کربن ناشی از احتراق ذغال قلیان 30 برابر بیشتر از اکسیژن است و این خاصیت مانع جذب آن در آب شده و به طور مستقیم به ریه فرد مصرف کننده وارد می شود.

-        75% موارد سرطان لب و حفره دهانی ناشی از مصرف دخانیات است که دلیل اصلی آن در بر داشتن عوامل سرطان زا و تماس مستقیم مخاط دهان با آن می باشد .

-        افزایش 40 تا 80 درصد ابتلا به سرطان معده در افراد مصرف کننده قلیان و مواد دخانی

-        90 درصد موارد سرطان ریه را افراد مصرف کننده دخانیات تشکیل می دهد.

-        7000 ماده شیمیایی که سرطان زایی حداقل 70 نوع آن به اثبات رسیده است در دود قلیان و مواد دخانی وجود دارد.

-        نیکوتین قابل حل در آب نیست و سموم موجود در دود قلیان نیز محلول در آب نمی باشد بنابراین آب موجود در ابزار قلیان تاثیری بر کاهش سمیت و سرطانزایی دود حاصله از مصرف قلیان ندارد

-        ارتباط طغیان بیماری سل در منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی با مصرف قلیان گزارش شده است

-        مقادیر قابل توجهی از فلزات سنگین، ترکیبات آروماتیک  و مواد سمی در دود حاصل از احتراق ذغال شناسایی شده است که علاوه بر مواد سمی و سرطان زای موجود در تنباکو، آسیب های مصرف قلیان را افزایش می دهد.

-        100 نوع هیدروکربن های چند حلقوی که بیشتر آن عامل ایجاد سرطان است در اثر سوخت ناقص ذغال و مواد ناخالص محتوی آن تولید می شود

-        دود دریافتی در هر وعده 60 دقیقه ای مصرف  قلیان 200 برابر بیشتر از مصرف یک نخ سیگار است و به همین ترتیب حجم نیکوتین و مواد سمی دریافتی به مراتب بیشتر می باشد.

-        نیکوتین ماده ای بسیار اعتیاد آور است که موجب وابستگی افراد مصرف کننده قلیان به سایر محصولات دخانی و مواد اعتیاد آور می شود.

وجود مواد روان گردان در تنباکوهای مورد استفاده در قلیان: استفاده از گراس و حشیش در تهیه قلیان

 برخی از سودجویان و عرضه کنندگان قلیان برای جذب مشتری و سود بیشتر، اقدام به افزودن مواد مخدر و روان گردان به توتون مصرفی و الکل در آب محتوی ابزار قلیان می نمایند. در تحقیقات و بازرسی های انجام شده توسط دانشگاه های علوم پزشکی و اداره اماکن نیروی انتظامی در زمستان 1394 مقادیر زیادی از انواع مواد روان گردان (گراس و حشیش ) که در این مراکز نگهداری، فرآوری و به همراه قلیان عرضه می شد، کشف، ضبط، توقیف و متخلفین بازداشت و به مراجع قضایی تحویل گردیدند.این در حالی است که برخی مخالفان برخورد با عرضه قلیان، این وسیله را مانعی برای رجوع جوانان به مواد مخدر می دانند.

ابزارهای قانونی در مورد ممنوعیت مصرف دخانیات در اماکن عمومی و عرضه قلیان در مراکز غیر مجاز:

*    کنوانسیون بین المللی کنترل دخانیات مصوب سال 1384 مجلس شورای اسلامی:

ماده 8: ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی برای محافظت افراد در برابر دود دست دوم این محصولات

ماده 11: جلوگیری از درج هر گونه پیام اغوا کننده روی محصولات دخانی که ایجاد تصور ذهنی غلط نسبت به کم خطر بودن این محصولات بنماید، بسته بندی محصولات دخانی از جمله وسیله قلیان با درج پیام و تصاویر هشدار دهنده بهداشتی

ماده 12: آموزش و اطلاع رسانی در مورد خطرات مصرف و مواجهه با دود این محصولات

ماده 13: ممنوعیت جامع تبلیغ، ترویج و حمایت از محصولات دخانی

ماده 16: ممنوعیت فروش به افراد زیر سن قانونی

مواد 9 و 10: ممنوعیت افزودن عطر و طعم و الکل به مواد دخانی

*    قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات مصوب سال 1385 مجلس شورای اسلامی:

ماده 3: ممنوعیت جامع هرگونه تبلیغ، حمایت، تشویق مستقیم و غیر مستقیم و یا تحریک افراد به استعمال دخانیات

تبصره ماده 7: توزیع فراورده های دخانی از سوی اشخاص فاقد پروانه فروش ممنوع است

ماده 8: هرساله از طریق افزایش مالیات، قیمت محصولات دخانی به میزان 10 درصد افزایش می یابد.

ماده 9: ادغام فعالیت های پیشگیرانه، درمان و توانبخشی افراد مبتلا به مصرف مواد دخانی و خدمات مشاوره ترک دخانیات در شبکه بهداشت و درمان

ماده 12: ممنوعیت فروش مواد دخانی به افراد زیر 18 سال

تبصره 1 ماده 13: ممنوعیت مصرف دخانیات در اماکن عمومی

*    آیین نامه اجرایی قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات مصوب هیات وزیران سال 1386:

ماده7و8و9 مذکور که بر اساس آن به منظور حفظ سلامت عمومی به ویژه محافظت در برابر استنشاق تحمیلی مواد دخانی، استعمال این مواد در اماکن عمومی ممنوع می باشد.

*    ابلاغ دستورالعمل تعاریف و شمول تبلیغات، مصوبه نهمین جلسه ستاد کشوری کنترل دخانیات (اسفند 93):

تعریف موارد شمول تبلیغ و ترویج دخانیات (که باید مطابق ماده 3 قانون جامع کنترل دخانیات با آن برخورد شود):

-        نمایش محصولات دخانی و ابزارآلات مربوطه در معرض دید عموم

-        استفاده از شكل و كاربرد عطر و طعم انواع مواد دخاني در توليد محصولات خوراكي و غيره وبالعكس

-        عرضه محصولات دخانی تخفیف دار یا خدمات تخفیف دار با عرضه محصولات دخانی

-        کاربرد تعابیر گمراه کننده و محرك از قبیل ملایم، لایت، سبک، کم قطران، کم دود، بدون دود، يا ذکر خصوصيات و مقادير اجزاي محصولات دخاني و ابزار مصرفی آن با جملاتی نظیر "ساخته شده از بهترين نوع توتون و تنباکو، مرغوب ترين نوع فيلتر"