پزشکی

طرح تحقیقاتی واکسن DC تغییر یافته با mRNA علیه سرطان معده، که با همکاری گروهی از پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی مشهد و سرپرستی دکتر محمد رضا عباس زادگان به عنوان مجری طرح، در یک پروسه‌ی تحقیقاتی چندین ساله، به مرحله کارآزمایی بالینی رسیده و از نتایج قابل توجهی برخوردار بوده، آبان ماه سال جاری در رویداد ملی جایزه دکتر رضا ملک زاده، شایسته تقدیر و دریافت جایزه این رویداد معرفی شد.

دکتر محمد رضا عباسزادگان در گفتگو با وبدا، پیرامون جزئیات این پروژه تحقیقاتی و دلایل انتخاب آن در رویداد ملی جایزه دکتر رضا ملک‌زاده گفت: جایزه دکتر رضا ملک‌زاده که از محققان بزرگ کشور به شمار می‌روند، مدت دو سال است که آغاز شده و طی کنگره کنسر ژنومیکس که هر ساله در آبان ماه برگزار می‌شود، در مراسم اختتامیه جایزه ای با عنوان جایزه‌ی پروفسور ملک‌زاده به محققی که حاصل کار تحقیقاتی او به بیماران رسیده، اهداء می‌شود.

وی ادامه داد: در رابطه با سرطان و واکسن‌های ضد سرطان، کارهای زیادی در جهان انجام شده و در همین راستا ما نیز واکسنی را تولید کردیم که هدف آن درمان سرطان معده است و طی مطالعاتی که در چند سال گذشته انجام شد، از شاخص‌های سلول‌های سرطانی بیماران ایرانی، شاخص‌هایی را انتخاب کردیم که یک پروتئین جدید را تولید کنیم و این پروتئین در سلول‌های ایمنی خارج از بدن بیمار انتقال پیدا کرد و مجدداً سلول ایمنی را برای تقویت سیستم ایمنی بیمار بر علیه سرطان به بدن بیمار بازگردانیم که این کار از طریق ژن درمانی و انتقال ژن پروتئین خاص به سلول‌های بیمار انجام شد و سلول‌های بیمار طی پروسه‌ی لوکوفوریس که دستگاه آن در بیمارستان منتظریه موجود می‌باشد، از بیمار گرفته، به اتاق تمیز کلاسB منتقل و تغییرات ژنتیکی با آخرین مدل دستگاه انتقال ژن انجام شد ( این دستگاه به همت خیرین خراسان رضوی خریداری شده است) و در نهایت با بازدهی نسبتاً خوبی توانستیمMRNA مربوط به این پروتئین به سلول‌های دی سی فعال شده در آزمایشگاه کلین روم کلاس B خارج از بدن بیمار را انجام دهیم و تاییدیه تست‌هایی که انجام شده نشان داد که سلول‌های بیمار فعال شده و می‌توانند این شاخص توموری را به سیستم ایمنی بیمار عرضه کنند.

دکتر عباسزادگان اضافه کرد: پس از گرفتن تأیید و اطمینان از عدم آلودگی باکتریایی، ما توانستیم تزریق وریدی این سلول ها را به خود بیمار داشته باشیم و اکنون در سه نوبت این واکسن تزریق شده و هر نوبت حدوداً ۱۰ میلیون سلول تغییر یافته خود بیمار تزریق شده و برنامه ما این است که مشابه طرح‌های کارآزمایی بالینی که در خارج از کشور انجام شده، حداقل ۴ یا ۵ بار دیگر این واکسیناسیون را انجام دهیم.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: نوآوری که در طرح تحقیقاتی ما وجود دارد، تولید این پروتئین خاص از شاخص‌های تومورهای گوارشی ایرانی است، کاری که مشابه آن در خارج کشور وجود ندارد و این نخستین بار است که چنین پروتئینی در دنیا تولید شده و اولین بار است که واکسن دنتریتیکسل یا DC در ایران استفاده می‌شود.

مدیر گروه ژنتیک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، یادآور شد: عملیات سه نوبت تزریق به بیمار با نظارت تیم بالینی که در رأس آن دکتر حسین رحیمی آنکولوژیست، دکتر قاسمی در بیمارستان منتصریه و دکتر غلامی، ایمونولوژیست و همینطور خانم علیمردانی دانشجویی دکترا و بنده هم که مجری طرح هستم و ان شاالله در طی این فرآیند واکسیناسیون، نوید از بین بردن کامل سرطان را در خانم ۵۹ ساله‌ای که سرطان معده دارد، استیج ۳ سرطان است، عود مجدد داشته و تمام درمان‌های کلاسیک شیمی درمانی برای وی انجام شده و در نهایت با عود مجدد به ما مراجعه نموده، پس از امضای رضایت‌نامه آگاهانه، این درمان جدید تحت عنوان " ایمونوژن تراپی " برای وی انجام ‌شود.

وی در خصوص نتایج امید بخش این طرح تحقیقاتی هم گفت: خوشبختانه ارزیابی‌های انجام شده و نتایج حاصل از سه نوبت تزریق واکسن نشان می دهد، میزان تومور مارکر یا شاخص توموری که در خون بیمار انجام می‌شود، قبل از درمان حدود ۵۰۰ برای CA125 و پس از تزریق اول به ۲۵۲ ، بعد از تزریق دوم به ۲۲۵ و پس از تزریق سوم به ۱۷۰ رسیده و این کاهش CA125 بسیار امیدوار کننده است و نشان می‌دهد که فعالیت تومورها در حال کاهش می‌باشد. نخستین سی تی اسکن از بیمار هفته آینده تهیه خواهد شد و ما امیدواریم که تومور کاهش پیدا کرده باشد. لازم به ذکر است که در سال ۲۰۲۲ یک درمان کارآزمایی بالینی در بیمار دیگری در یکی از کشورهای جهان انجام شد و نتایج آن هم به چاپ رسید که نشان می‌داد پس از ۸ یا ۱۰ بار تزریق واکسن با پروتئین دیگری که خاص جمعیت آن کشور بود، تومور معده به طور کامل از بین رفته و بیمار کاملاً درمان شده بود، ما نیز  بسیار امیدوار هستیم که همین نتیجه را برای بیماران مان داشته باشیم.

همچنین این امیدواری وجود دارد که در آینده بتوانیم MRNAرا مشابه MRNA واکسنی که برای کوید به بیماران یا مردم تزریق می‌شد، مستقیماً به افراد تزریق کنیم؛ بدون اینکه بخواهیم سلول آنها را خارج کرده و تغییر دهیم و به بدنشان بازگردانیم که بسیار پرهزینه است و از محدودیت‌های این طرح هم هزینه بالای انجام همین کار بود.

دکتر عباسزادگان تصریح کرد: ما بسیار امید داریم که طی کارآزمایی بیمارانی که نتیجه می گیریم، مستقیماً MRNA را تولید کنیم تا در بدن بیمار علیه تومورفعالیت خوبی را نشان دهد و در آینده بصورت واکسن و قبل از بروز سرطان گوارش واکسیناسیون انجام شود. امیدواری ما به این دلیل است که شاخص‌های منتخب مان، در بررسی‌های مطالعاتی نشان داد که در سرطان‌های روده معده و مری این شاخص‌ها وجود دارد و درصد بالایی از بیماران را شامل می‌شود،، ضمن آنکه شباهت این پروتئین که ما با آن شاخص‌ها داریم در سرطان‌های مختلف بسیار بالا است و امیدواریم برای سرطان‌های گوارشی از این پروتئین بتوانیم استفاده کنیم.

وی تاکید کرد:  این کار حاصل تلاش بسیار زیاد و طاقت فرسایی است که دانشجویان عزیز ما از جمله دانشجویان دکترا ( که هم اکنون از اساتید همین دانشکده و سایر دانشگاه‌های کشور هستند) میسر شد و بدون زحمات این عزیزان و تیم تحقیقاتی ما هرگز نمی‌توانستیم کار را به سرانجام برسانیم. خوشبختانه بیماران دیگری هم پیرو اخباری که از این طرح منتشر شد، استقبال خوبی داشتند اما با توجه به محدودیت پشتیبانی‌های مالی در این مسیر نتوانستیم افراد بیشتری را وارد طرح کنیم، در عین حال امیدواریم با کمک خیرین و دانشگاه و وزارت بهداشت و بخشی که بیماران باید تقبل کنند، بتوانیم بیماران بیشتری را تحت درمان قرار دهیم .

فضای کلین روم کلاس B؛ ضرورتی برای پروژه های تحقیقاتی بیشتر

دکتر عباسزادگان در ادامه، از کمبودها و محدودیت موجود در مسیر طرح های تحقیقاتی خود یاد کرد و گفت: یکی از محدودیت‌های جدی ما در دانشگاه، نداشتن کلین روم کلاسB جهت تولید فرآورده‌های تزریقی برای بیماران است و تاییدیه ای هم که در بیمارستان امام رضا ( علیه السلام) انجام شد، فقط مرکز تزریق است و نه کلین روم کلاسB.

وی اضافه کرد: تنها کلین روم کلاسB شرکت پرنیان است که خارج از دانشگاه قرار دارد و ما ناگزیر هستیم کارمان را در آن کلین روم و با هزینه بالا انجام دهیم، البته در پارک علم و فناوری دانشگاه کلین روم احداث شده و یک هزینه ۲۵ میلیارد تومانی نیاز است که این کلین روم بتواند کنترل کیفی‌های لازم را بگذراند و در نهایت امکان تولید در آن فضا داشته باشیم. البته ما تولیدات دیگری نیز داریم که برای کشور و مردم قطعاً مفید خواهد بود و نیاز به چنین فضاهایی دارد، اساساً مغزهای متفکر بسیاری در کشور وجود دارد که متاسفانه سرمایه‌گذاری برای آنها انجام نمی‌شود.

دکتر عباسزادگان همچنین گفت: از سال ۱۳۷۷ که بنده به کشور بازگشتم و پژوهشکده بوعلی به همت دکتر بهرامی ریاست وقت دانشگاه احداث شد، تاکنون زیرساخت‌های زیادی در دانشگاه ایجاد شده که البته این زیرساخت‌ها و تجهیزات آن در طول سالیان فرسوده شده و نیاز به بازسازی و به روز رسانی دارد، به عنوان مثال ما برای بررسی بیان ژن در گروه ژنتیک یک دستگاه نیاز داریم و چون این دستگاه در دانشکده خراب شده است، دانشجوی ما ناگزیر است مقالات مروری و نرم‌افزاری را انجام دهد و نتواند در آزمایشگاه کار عملی داشته باشد و این موضوع قطعا در کیفیت آموزش تاثیر گزار است، در مجموع از مسئولان محترم دانشگاه این درخواست را دارم که در خصوص بازسازی و به روز رسانی فضاها و تجهیزات دانشکده اقدامات لازم را در دستورکار قرار دهند.