بهداشت و پیشگیری

مدیر سلامت کار و محیط معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار کرد: 315کارشناس بهداشت محیط  بر عرضه مواد غذایی متناسب با شب یلدا نظارت دارند که 203 نفر از آنها در مشهد خدمت می کنند. 

دکتر فرشید وفا، در گفتگو با وب دا با اشاره به اینکه در راستای تشدید نظارت های بهداشتی از واحد های عرضه مواد غذایی با محوریت خشکبار و شیرینی فروشی و واحدهای مرتبط با شب یلدا هماهنگی با مراکز بهداشتی مشهد و سایر شبکه ها انجام شده است، خاطر نشان کرد: نظارت های بهداشتی به مناسبت شب یلدا تشدید شده و با موارد تخلف برخورد قانونی انجام می شود. 

وی با بیان اینکه تشدید نظارت های بهداشتی از ابتدای هفته آغاز شده است، عنوان کرد: این نظارت تا پایان مراسم شب یلدا در ساعات اداری، غیر اداری و روز تعطیل ادامه دارد. 

دکتر وفا بیان کرد:  هماهنگی با اتحادیه و صنوف مرتبط با شب یلدا از جمله قنادی ها ،آجیل فروشی ها ، رستورانها و هتل داران و آبمیوه بستنی فروشی ها و... نیز انجام شده است که علاوه بر بازید و نظارت بازرسین اتحادیه بر حسن اجرا ضوابط بهداشتی اعم از بهداشت فردی، ابزار آلات، محیط ، ساختمان و مواد غذایی   ، بازرسی های مشترکی نیز انجام شود. 

وی با اشاره به اینکه موارد احتمالی تخلف طبق مقررات برخورد می شود؛عنوان کرد: از عموم مردم درخواست می شود در صورت مشاهده عدم رعایت شیوه نامه بهداشتی با تلفن 190 شکایات خود رامطرح کنند تا در اسرع وقت به آن رسیدگی شود.

مدیر گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار کرد: در شب یلدا از میوه های تازه استفاده کنید زیرا مصرف بیش از حد میوه های خشک هم می‌تواند برای سلامتی بدن شما دردسر ساز باشد، میوه های خشک در مقایسه با میوه های تازه آب کمتری دارند؛ بنابراین، مصرف بیش از حد آن ها در دراز مدت می‌تواند انرژی زیادی به بدن برساند و باعث چاقی شود.

دکتر زهرا اباصلتی ، در گفتگو با وب دا با اشاره به اینکه شب یلدا از آیین های کهن فرهنگ ایرانی است که علاوه بر آداب و رسوم مختلف  در این شب، استفاده از خوراکی های خاص بعنوان نماد شب یلدا مرسوم است، عنوان کرد: توجه به تغذیه مناسب در این شب حائز اهمیت است زیرا انواع میوه از جمله هندوانه و انار، شیرینی، تنقلات و انواع آجیل در دورهمی های این شب استفاده می شود.

وی ادامه داد: با تلفیق مواد غذایی مختلفی که شب چله استفاده می شود به نوعی، بدن مقدار کافی از مواد مغذی مختلف را دریافت می کند البته به شرط اینکه مناسب و به اندازه از این مواد خوراکی ها استفاده شود .

دکتر اباصلتی با بیان اینکه آجیل شب یلدا به دلیل مغزها و خشکبار فراوان و متنوعی که دارد از نظر ارزش تغذیه‌ای بسیار ارزشمند است، عنوان کرد: آجیل از جمله مواد غذایی است که معمولا در میهمانی‌های رسمی‌ به کار می‌رود وجزء موادغذایی گران‌قیمت است اما در بسیاری از مناطق کشور آجیل محلی که شامل تخمه ها ومغز های ارزانتر می شود نیز وجود دارد که این شب را برای اهالی گرم ودلنشین می کند. مدیر گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه مغز دانه های آجیل، منبع مناسبی از پروتئین است،درواقع، کلسیم، فسفر و منیزیم موجود در آجیل اول از همه باعث سلامت قلب می‌شود، ابراز کرد: اگر می‌خواهید استخوان ها و دندان های محکمی داشته باشید، آجیل بخورید البته بهتر است در خوردن این مواد چرب و مغذی زیاده‌روی نکنید تا از خطر چاقی در امان بمانید و حتما از آجیل بدون نمک استفاده کنید.

وی با اشاره به اینکه در میان میوه ها، هندوانه و انار پای ثابت شب چله هستند که حاوی مقادیر با ارزشی از مواد مغذی هستند ، گفت:  رنگ میوه ها به شکلی حاکی از دارا بودن یکسری مواد با ارزش(انتی اکسیدانها) در آن است، موادی که اثرات بسیار مناسبی بر بدن دارند و از بیماری های مختلفی مانند بیماری قلب و عروق یا انواع سرطان ها جلوگیری می کنند.

دکتر اباصلتی با بیان اینکه خرمالو هم جز میوه های شب چله است که یکی از فواید بسیار خوب خرمالو پیش ساز ویتامین آ است و به همین دلیل رنگ نارنجی که دارد، در حقیقت در دسته موادی هستند که در پیشگیری از بسیاری از بیماری ها تاثیر می گذارند و کمبود آن باعث افزایش خطر ابتلا به عفونت می شود، گفت: به طور کلی مصرف این نوع میوه ها در فصل سرما، مانع و سدی در برابر اثرات سوء آلودگی هوا بر بدن است.

وی با اشاره به اینکه علاوه بر میوه جات، سبزیجات هم نقش بسیار مهمی بر سلامت انسان داشته و لازم است روزانه 3 تا 5 وعده از سبزیجات مختلف صرف شوند، بیان کرد:  در این میان کدو حلوایی و چغندر از جمله سبزیجاتی هستند که مصرف زیادی در شب یلدا دارند، که منبع غنی از آنتی اکسیدانها و ویتامینهای مختلف هستند.

دکتر اباصلتی اظهار کرد: سعی کنید وعده شام را سبک انتخاب کنید و برای سلامت دستگاه گوارش خود سعی کنید شام شب یلدا را کمی زودتر میل کنید. در پخت غذاها هم از روغنهای مناسب استفاده کنید .برای پخت و پز، روغن کانولا، روغن مخلوط و روغن زیتون  و برای سرخ کردن از روغن مخصوص سرخ کردنی استفاده نمائید.

وی تاکید کرد: از مصرف شیرینجات ، دسرهای پرچرب و شیرین ، نوشابه و... پرهیز کنیدو مواد غذایی سالم را انتخاب کنید. اگر می‌خواهید شب یلدای خود را سالم و سلامت در کنار خانواده بگذرانید، پرهیز غذایی و نکات سلامتی را مدنظر قرار دهید تا دچار مشکل نشوید و خاطره خوبی از شب یلدای خود داشته باشید.

رئیس گروه بهبود تغذیه جامعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه سبک زندگی و رژیم غذایی، توزیع درشت مغذی‌ها در رژیم غذایی (یعنی درصد کربوهیدرات، پروتئین و چربی) به عنوان یکی از عوامل احتمالی افزایش وزن ناسالم مورد بررسی قرار گرفته است، که ممکن است به نوبه خود منجر به ایجاد اضافه وزن و چاقی شود گفت: پویش ملی تغذیه سالم با شعار (روغن مناسب، غذای سالم، خانواده سالم) با هدف داشستن سبک زندگی سالم و دوری از انواع بیماری‌ها در حال اجرا است.

دکتر زهرا اباصلتی در گفتگو با وب دا، اظهار کرد: چربی‌های مصرف شده توسط انسان عموماً به شکل تری گلیسیرید هستند که شامل 3 اسید چرب متصل به یک مولکول گلیسرول بوده است و درصد چربی در رژیم غذایی را می‌توان به عنوان «چربی کل» نام برد و این مجموع چربی‌های رژیم غذایی است که شامل اسیدهای چرب تک غیراشباع و چند غیراشباع، اسیدهای چرب اشباع شده و اسیدهای چرب ترانس (بدون تمایز بین انواع مختلف چربی در شرایط هر گونه اثرات مرتبط با سلامتی بوده است.

وی تصریح کرد: منابع رایج چربی در رژیم غذایی انسان شامل گوشت، ماهی، محصولات لبنی، روغن‌ها و چربی‌های گیاهی و حیوانی، آجیل و دانه‌ها و غذاهای بسیار فرآوری شده بوده است.

رئیس گروه بهبود تغذیه جامعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه چربی‌ها و اسیدهای چرب علاوه بر اینکه منبع مهم انرژی در رژیم غذایی هستند، نقش‌های مختلفی در فیزیولوژی انسان دارند، خاطرنشان کرد: این موارد معمولاً به عنوان حامل ویتامین‌های محلول در چربی  A، D، E و K عمل می‌کنند و از جذب آنها در روده حمایت می‌کنند؛ همچنین اسیدهای چرب هم جزء ساختاری جدایی ناپذیر غشای سلولی هستند و بسته به ماهیت اسیدهای چرب منفرد موجود در آن، می‌توانند عملکرد غشاء را متفاوت تحت تأثیر قرار دهند.

دکتر اباصلتی تأکید کرد: در میان سایر عوامل سبک زندگی و رژیم غذایی، توزیع درشت مغذی‌ها در رژیم غذایی (یعنی درصد کربوهیدرات، پروتئین و چربی) به عنوان یکی از عوامل احتمالی افزایش وزن ناسالم مورد بررسی قرار گرفته است، که ممکن است به نوبه خود منجر به ایجاد اضافه وزن و چاقی شود. اگرچه BMI تقریباً در هر کشوری در حال افزایش است، نرخ اضافه وزن و چاقی در کشورهای با درآمد کم و متوسط( (LMICs با بیشترین سرعت در حال رشد است، مکان‌هایی که سوءتغذیه نیز هنوز به طور گسترده‌ رایج است - بنابراین باعث افزایش بار مضاعف سوء تغذیه می‌شود .

وی اضافه کرد: همزمان با این افزایش در افزایش وزن ناسالم، انتقال به رژیم‌های غذایی با چربی، نمک و قند بیشتر است (یعنی گذر تغذیه‌ای)، که در طول دو دهه گذشته به طور گسترده در LMICهای متعدد ثبت شده است، اما در ایران الگوی غذایی تفاوت زیادی کرده است و به دلیل مشکلات اقتصادی میزان دریافت کربوهیدرات از روغن در جامعه پیشی گرفته است و همین امر یکی از دلایل اصلی چاقی در جامعه در تمامی گروه های سنی بوده است.

رئیس گروه بهبود تغذیه جامعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه داد: اگرچه علل افزایش نرخ اضافه وزن و چاقی در LMICها بسیار و متنوع است، افزایش در مصرف کل چربی (در درجه اول از طریق افزایش مصرف چربی حیوانی و روغن‌های گیاهی) به عنوان یک عامل بالقوه توصیف شده است.

دکتر اباصلتی با اشاره به اینکه بسیاری از اسیدهای چرب دارای خواص هورمونی یا التهابی هستند و ممکن است در فرآیندهای فیزیولوژیکی متنوعی مانند عملکرد سیستم ایمنی، بهبود زخم و تنظیم بیان ژن نقش داشته باشند، بیان کرد: برخی از اسیدهای چرب برای رشد و توسعه سیستم عصبی در رحم و در ماه‌های اول زندگی مهم هستند و برخی دیگر ممکن است بر خطر ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر در آینده تأثیر بگذارند.

وی خاطرنشان کرد: WHO دستورالعمل خود را در مورد چربی کل، چربی اشباع شده و ترانس و کربوهیدرات‌ها بر اساس آخرین شواهد علمی به‌روز کرده است و در این خصوص 3 دستورالعمل جدید، دریافت اسیدهای چرب اشباع و اسیدهای چرب ترانس برای بزرگسالان و کودکان، دریافت کل چربی برای جلوگیری از افزایش وزن ناسالم در بزرگسالان و کودکان و دریافت کربوهیدرات برای بزرگسالان و کودکان، حاوی توصیه‌هایی است که هدف آنها کاهش خطر است.

رئیس گروه بهبود تغذیه جامعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد تأکید کرد: اسیدهای چرب اشباع و ترانس در رژیم غذایی را می‌توان با سایر مواد مغذی مانند اسیدهای چرب چند غیراشباع، اسیدهای چرب تک غیراشباع از منابع گیاهی، یا کربوهیدرات‌های موجود در غذاهای حاوی فیبر غذایی طبیعی، مانند غلات کامل، سبزیجات، میوه‌ها و حبوبات جایگزین کرد.

دکتر اباصلتی افزود: اسیدهای چرب اشباع شده در گوشت‌های چرب، غذاهای لبنی و چربی‌ها و روغن‌های سفت مانند کره، روغن نیمه جامد، روغن نخل، روغن نارگیل و اسیدهای چرب ترانس در غذاهای پخته و سرخ ‌شده، تنقلات از پیش بسته‌بندی شده، گوشت و غذاهای لبنی که از حیواناتی همچون گاو یا گوسفند تولید می‌شود وجود دارد.

وی با تأکید بر اینکه در حال حاضر روغن‌های نیمه جامد با ترانس کمتر از دو طبق استاندارد تولید می‌شوند، گفت: طبق استاندارد جهانی اگر روغن نباتی نیمه جامد با ترانس کمتر از 2 درصد تولید شود عاری از ترانس در نظر گرفته می‌شود که در کشور ما هم روغن‌های نیمه جامد و مارگارین به صورت زیرو ترانس (ترانس کمتر از 2 درصد) تولید می‌شوند، اما روغن‌های آردی و قتادی که در صنعت و صنف برای تولید انواع مواد غذایی مثل کیک و کلوچه، انواع شیرینی‌های خشک و خامه‌ای استفاده می‌شود حاوی ترانس 5 درصد هستند.

رئیس گروه بهبود تغذیه جامعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد تصریح کرد: PHO در غذاها را می‌توان با روغن‌های غنی از اسیدهای چرب اشباع نشده چندگانه (PUFA) و به دنبال آن روغن‌های غنی از اسیدهای چرب تک غیراشباع (MUFA) جایگزین کرد. روغن‌های غنی از PUFA شامل روغن‌های گلرنگ، ذرت، آفتابگردان، سویا، ماهی‌های چرب، گردو و دانه‌ها می‌شود. روغن‌های غنی از MUFA عبارتند از کانولا، زیتون، بادام زمینی و روغن‌های آجیل و آووکادو و انتخاب چربی‌ها و روغن‌های مورد استفاده در بسیاری از کشورها تحت تأثیر در دسترس بودن، هزینه جایگزین‌ها و ظرفیت صنعت برای نوآوری است.

دکتر اباصلتی در رابطه با ارتباط مصرف روغن‌ها با بیماری‌های مختلف، بیان کرد: بیماری قلبی عروقی (CVD) که یکی از علل اصلی مرگ و میر جهانی است، تا حد زیادی با یک سبک زندگی سالم قابل پیشگیری است. توصیه‌های کنونی اهمیت الگوهای غذایی از جمله منابع سالم چربی‌های رژیمی، مانند روغن‌ها با چربی غیراشباع بالا و روغن اشباع کم (SFA) را برای پیشگیری اولیه از CVD برجسته می‌کنند.

وی با بیان اینکه روغن‌هاي مايع بر دو نوع سرخ كردني و مايع معمولي مي‌باشند كه هركدام كاربرد خاص دارند، خاطرنشان کرد: روغن‌هاي مايع كانولا یا کلزا با اسید اروسیک پایین داراي خواص تغذيه‌اي بالایی هستند؛ همچنین به دلیل دارا بودن میزان اولئیک بالا و فیتواسترول طبیعی دارای مقاومت حرارتی بالایی است و در بعضی از کشورها مانند کانادا به طور خالص به عنوان روغن سرخ کردنی استفاده می‌گردد. اگر چه در کشور ما این روغن از لحاظ الزامات استاندارد صرفا برای پخت و پز و سالاد مجاز بوده و استفاده از آن جهت سرخ کردن توصیه نمی‌شود. این روغن جزء معدود روغن‌هایی است که نسبت امگا 6 به امگا 3 مناسبی دارد و از این رو در زمره بهترین روغن‌ها از لحاظ خواص تغذیه‌ای قرار دارد.

رئیس گروه بهبود تغذیه جامعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: در این روزها پویش ملی تغذیه سالم با شعار (روغن مناسب، غذای سالم، خانواده سالم) در حال اجرا است، پویشی که از شنبه، هفدهم آذر ماه آغاز شده و به مدت 14 روز و تا جمعه، سی‌ام همین ماه ادامه می‌یابد و روزشمارهای این پویش عناوینی همچون روغن و میزان مورد نیاز روزانه، قلب سالم با مصرف روغن مناسب، نقش رسانه‌ها در انتخاب روغن مناسب، روغن کانولا، روغن سلامتی، روغن و باورهای نادرست، نقش نشانگر تغذیه‌ای در انتخاب روغن مناسب، روغن گیاهی یا حیوانی، روغن سرخ کردنی بهترین روغن برای سرخ کردن، مضرات اسید چرب ترانس برای سلامتی، روغن و کنترل وزن، حفظ سلامتی با اصلاح الگوی مصرف روغن، روغن و ارتباط آن با بیماری‌های مزمن، روغن و ارتباط آن با ابتلا به سرطان‌ها و روغن و نگهداری و مصرف صحیح آن مورد توجه قرار گرفته است.

رئیس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: حبوبات در صورتی که همراه با غلات مصرف شوند، از جهت ارزش غذایی پروتئینی، کامل تر می شوند و در عین حال فاقد کلسترول و دارای فیبر غذایی مناسب برای دستگاه گوارش هستند و نقش مهمی در پیشگیری از بیماریهای قلبی عروقی دارد.

دکتر زهرا اباصلتی در گفتگو با وب دا افزود: حبوبات منبع آهن بوده و برای پیشگیری از کم خونی خصوصاً در زنان و کودکان مفید است. وجود مقادیر بالای فیبر غذایی در حبوبات، احتمال بیماریهای غیرواگیر از جمله دیابت و انواع سرطان را کاهش می دهد و علاوه بر این باعث ایجاد سیری و کمک به تثبیت قند خون در سطح مطلوب شده و برای افراد دیابتی مناسب است.

وی با توصیه به جایگزین کردن برنج ساده و سفید با مخلوط برنج و حبوبات مانند عدس پلو، ماش پلو و... خاطر نشان کرد: افزودن حبوبات به انواع سالاد، کوکو، کتلت و خورشت ها راهکارهایی برای غنی سازی غذای روزانه است.

رئیس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه ادامه داد: الیگوساکاریدهای موجود در پوسته حبوبات، باعث نفخ می گردد به همین دلیل بهتر است حبوبات را چند ساعت قبل از پخت خیس کرده و دوبار آب آن را تعویض کنیم که نفخ حبوبات گرفته شود.