عضو هیأت علمی گروه فارماکولوژی و مرکز تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به دستاورد ارزشمند تیم تحقیقاتی خود در زمینه ساخت داروی سلیاک گفت: فاز آزمایشگاهی ارزیابی اثرات داروی گیاهی گلوتیناز با موفقیت انجام شده و در صورت تأیید نهایی طرح از سوی وزارتخانه فرایند تولید انبوه آن برای درمان بیماران سلیاک آغاز خواهد شد.
دکتر حسن رخشنده، در گفتگو با وبدا به مناسبت سیزدهم سپتامبر (22 شهریورماه) روز جهانی بیماری سلیاک، به ارائه اطلاعاتی در خصوص این بیماری پرداخت و گفت: سلیاک حساسیت به یک نوع پروتئین خاص به نام " گلوتن " است که اغلب در گندم، جو و مشتقات آنها وجود دارد و هر قسمتی از این مواد خوراکی که مصرف شود، سبب بروز حساسیت در فرد دچار بیماری سلیاک خواهد شد.
وی در خصوص عامل ایجاد کننده این حساسیت گفت: به طور معمول آنزیمی در بدن افراد وجود دارد که قادر است گلوتن را تجزیه کند و زمانی که این آنزیم در بدن فردی وجود نداشته باشد، بدن او دچار حساسیت خواهد شد و با علائم متفاوتی همچون؛ علائم گوارشی مثل یبوست، اسهال ، دل‌درد ، تهوع و خونریزی و... همراه است، ذکر این نکته نیز مهم است که بسیاری از این علائم با سایر بیماری‌های گوارشی مشترک است و تشخیص اینکه آیا این نشانه‌ها مربوط به سلیاک است یا سایر بیماری‌ها بر عهده پزشک خواهد بود.
دکتر رخشنده علائم ظاهری همچون؛ خارش پوست ، دانه زدن و همچنین خشک شدن پوست و خونریزی از بینی را از دیگر نشانه‌های بیماری سلیاک برشمرد و گفت: مهمترین مشکلی که بیماری سلیاک عمدتاً پس از دو الی سه سال و یا بیشتر در بدن فرد ایجاد می‌کند، از بین رفتن پرزهای روده کوچک ( دوازدهه) یا اصطلاحا ریختن پرزهای روده کوچک است که سبب می‌شود جذب مواد غذایی و ویتامین‌ها، املاح، کلسیم ، منیزیم ، آهن و... همگی مختل شود و درحالیکه بیمار تغذیه مرتبی دارد اما مواد غذایی جذب بدنش نمی‌شود و در نتیجه این اتفاق، بدن با کمبودهای جدی مواجه می‌شود که می‌تواند تأثیرات عمیقی بر سلامت فرد داشته باشد.
بنابراین هرچند که یک بیمار سلیاک بتواند، علائم گوارشی، مشکلات پوستی و... را تحمل کند، اما آسیبی که به روده کوچک او وارد می‌شود، بسیار جدی و نیازمند پیشگیری است و البته عده‌ای هم در طول سال‌های اخیر بر این عقیده بودند که تنها راه مقابله با این بیماری پرهیز است و فرد مبتلا به سلیاک باید از مصرف مشتقات گندم یا جو اجتناب کند، اما این پرهیز در کودکان و افراد کم سن و سال بسیار سخت است و به اقتضای شرایط سنی اغلب قادر نیستند، پرهیز غذایی داشته باشند. از سوی دیگر به دلیل اینکه آرد، به ترکیبات مختلف خاصیت کشسانی و غلظت می دهد، در اغلب خوراکی‌ها همچون شکلات، ماست، سس، بستنی و ... کاربرد دارد و متأسفانه بر روی بسته‌بندی مواد خوراکی این موضوع که حاوی گلوتن است، ذکر نمی‌شود و به عبارت بهتر آن ماده خوراکی حاوی گلوتن مخفی است، بنابراین وقتی بیمار سلیاک این خوراکی را مصرف می‌کند، علیرغم همه پرهیز ها بدن او دچار واکنش‌هایی می‌شود که حاکی از صاف شدن پرزهای روده کوچک و عدم ترمیم آن است.
وی اضافه کرد: در برخی داروها نیز از گلوتن استفاده می‌گردد که اغلب بر روی بسته‌بندی آن اطلاع رسانی نمی‌شود و فرد با مصرف دارو دچار مشکلات مختلفی می‌شود.
دکتر رخشنده در ادامه، با اشاره به انجام طرح تحقیقاتی تیم خود در دانشگاه علوم پزشکی مشهد و در راستای تولید داروی بیماری سلیاک گفت: بحمدالله از حدود چهار سال قبل تیم تحقیقاتی ما با کمک همکاران رشته داخلی، فعالیت‌های پژوهشی خود را برای ساخت داروی سلیاک آغاز کرد که در بردارنده نتایج بسیار خوب و امیدوار کننده‌ای بود.
وی در خصوص جزئیات انجام این طرح نیز گفت: در این طرح تحقیقاتی ما آنزیم گلوتیناز را که در واقع تجزیه کننده گلوتن است از سه گیاه پاپایا ، کیوی و گونه‌ی خاصی از گندم استخراج کردیم و ابتدا در محیط آزمایشگاه آنزیم‌ها را بر روی گلوتن ریختیم که تجزیه گلوتن به خوبی انجام شد و البته بنا بود که این آزمایش در فاز حیوانی نیز انجام بشود اما با توجه به اینکه امکانات خاصی می‌طلبید و مشکلات متعددی داشت، در نهایت از انجام این فاز صرف نظر کردیم، اما در عین حال با توجه به موفقیتی که در فاز آزمایشگاهی کسب شده بود طرح نوشته شد و پس از تأیید کمیته اخلاق و همکاران بالینی بر روی تعداد محدودی از بیماران پژوهش انجام شد و بحمدالله نتایج بسیار رضایت بخش بود؛ در واقع بیماران ما پس از دریافت این دارو در طرح تحقیقاتی قادر بودند همانند افراد عادی غذای حاوی گلوتن را مصرف کنند.
استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد، در رابطه با وضعیت نهایی این طرح هم گفت: در حال حاضر پرونده این طرح تحقیقاتی تکمیل و به وزارتخانه ارسال گردید تا پس از بررسی‌های لازم پرونده ساخت دارو صادر و در اختیار بیماران قرار گیرد.
دکتر رخشنده در خصوص عملکرد دارو در بدن بیمار هم گفت: این دارو به صورت موضعی و بلافاصله پس از بلعیده شدن در دستگاه گوارش تجزیه می‌شود و نیازی نیست که این کار در کبد و سایر ارگان‌ها انجام شود و از این جهت یک داروی بدون عارضه محسوب می‌شود.
همکاری تیمی و همراهی رسانه؛ عامل تحقق موفقیت طرح پژوهشی
عضو هیأت علمی دانشگاه همچنین با تأکید بر اینکه طرح پژوهشی فوق در نتیجه همکاری منسجم یک تیم تحقیقاتی به سرانجام رسیده افزود: نقش رسانه هم در موفقیت عملیات تحقیقاتی ما بسیار پررنگ و قابل تقدیر بود و در واقع پس از مصاحبه‌ای که روابط عمومی دانشگاه، با بنده در مورد جزئیات این طرح انجام داد، گروه تحقیقاتی ما با موجی از تقاضای بیماران برای مشارکت در این تحقیق مواجه شد و این استقبال در حالی شکل گرفت که قبل از انجام مصاحبه، کمبود بیمار یکی از چالش‌های اساسی ما در انجام طرح بود و تقریباً هیچ بیماری حاضر نمی‌شد مشارکت کند.
بنابراین به جرأت می‌توانم عرض کنم که ۵۰ تا ۶۰ درصد میزان موفقیت تیم ما در به سرانجام رساندن این پژوهش به نقش رسانه باز می‌گردد و در حقیقت پس از انتشار فیلم مصاحبه این تحقیق در فضای آپارات بود که به یکباره انبوهی از تماس‌های بیماران با مرکز تحقیقات از سراسر کشور صورت گرفت و به نوعی ما با چالش کثرت بیمار مواجه بودیم.
