پزشکی

 استادیار بیماری های عفونی بیمارستان امام رضا(ع) گفت: انجام مراقبت های لازم در خصوص مادران باردار مبتلا به HIV موجب شده است؛ که در سال های اخیر 93 درصد مادران HIV مثبت نوزادانی سالم را به دنیا آوردند و این در حالی است که ریسک انتقال بیماری از مادر به نوزاد بین  25 تا 30 درصد می باشد.

دکتر امین بجدی در گفت و گو با وب دا؛ در خصوص راه های انتقال بیماری HIV گفت: تماس  با خون و ترشحات آلوده می تواند موجب انتقال این بیماری به دیگر افراد شود و از این جهت سه راه انتقال عمده برای بیماری HIV  وجود دارد.

تماس های جنسی خارج از چارچوب،خطر بالای ابتلا به HIV را به دنبال دارد

وی اضافه کرد: تماس های جنسی پرخطر و خارج از چارچوب ازدواج یکی از عوامل ابتلا به بیماری HIV  است؛ که داشتن ارتباطات گذری و کنترل نشده، به خصوص بدون استفاده از پوشش محافظ با خطر بالایی از نظر انتقال عفونت از فردی به فرد دیگر همراه می باشد.

 استادیار بیماری های عفونی بیمارستان امام رضا(ع) یادآور شد: این بیماری از طریق تماس با خون آلوده نیز قابل انتقال است؛ که معتادان تزریقی در این بخش بیشترین تعداد مبتلایان را به خود (به دلیل داشتن تزریقات مشترک با سرنگ، سوزن، یا محلول مشترک) اختصاص داده اند و درصد کمی از مبتلایان در دنیا نیز شامل کادر پزشکی هستند؛ که به علت تماس با خون یا ترشحات خونی آلوده بیماران به این بیماری دچار شده اند.

دکتر بجدی ابراز داشت: راه سوم انتقال بیماری HIV از مادر به فرزند است به نحوی که در مادران باردار مبتلا به این بیماری، در هنگام زایمان؛ بیشترین امکان انتقال بیماری به نوزاد وجود دارد، به صورتی که بین ۲۵ تا ۳۰ درصد احتمال انتقال ویروس HIV از این طریق، از مادر به نوزاد وجود دارد.

شیر خوردن نوزاد به مدت یک تا دو سال ابتلا به بیماری HIV را افزایش می دهد

رئیس بخش بیماری های عفونی بیمارستان امام رضا(ع) تاکید کرد: ریسک انتقال ویروس از مادر به نوزاد به خصوص در صورت شیردهی طولانی مدت مادر مبتلا به شیرخوار خود به مدت یک تا دو سال، بیشتر (۳۰ تا ۴۰ درصد) می شود.

وی بیشترین راه ابتلا به بیماری HIV در جهان را به دلیل انتقال جنسی دانست و اظهار داشت: این در حالی است که در ایران بیشترین درصد ابتلا به بیماری در میان معتادان تزریقی و از طریق مصرف مواد به شکل مشترک شکل می گیرد.

استادیار بیماری های عفونی بیمارستان امام رضا(ع) گفت: نکته مهم از نظر اپیدمیولوژیک این است که در ایران نیز در سال های اخیر این درصد در حال تغییر بوده؛ به نحوی که کفه تعداد بالای مبتلایان از معتادان تزریقی به سمت انتقال جنسی در حال سنگین شدن می باشد.

زالو درمانی و خالکوبی از طریق روش های بهداشتی انجام شود

دکتر بجدی بیان داشت: معمولا بعید است این بیماری از طریق دندان پزشکی انتقال پیدا کند و در مواردی مانند زالو درمانی و خالکوبی نیز باید مراقبت لازم را انجام داد تا زیر نظر پزشک بوده و با روش های سالم و بهداشتی انجام شود تا هیچ گونه ارتباطی با خون و ترشحات بیمار قبلی وجود نداشته باشد.

 رئیس بخش بیماری های عفونی بیمارستان امام رضا(ع)  افزود: دادن تست HIV در مراکز مشاوره رایگان است و افراد می توانند به مرکز مشاوره بیماری های عفونی و رفتاری، واقع در خیابان سناباد نرسیده به چهار راه راهنمایی روبه روی دبیرستان جباریان، یا مرکز مشاوره شماره ۲ در پنج راه پایین خیابان، جهت تست HIV مراجعه کنند.

 وی بیان داشت: در انتقال مادر به فرزند، مهم است مادران پرخطر و مبتلا قبل از بارداری و حین بارداری شناسایی شوند و خانم هایی که خود یا همسران شان رفتارهای پرخطر جنسی، خالکوبی، اعتیاد به خصوص تزریقی، و... داشته اند تست HIV را انجام دهند.

انجام تست HIV برای تمامی مادران باردار در آینده امکان پذیر است

وی گفت: صحبت هایی جهت انجام تست HIV برای همه مادران باردار در ایران مانند کشورهای خارجی انجام شده تا در صورت شناسایی مادران مبتلا این افراد به مراکز مشاوره ارجاع و در طول بارداری (از اواسط آن) درمان لازم به این افراد ارائه شود.

استادیار بیماری های عفونی بیمارستان امام رضا(ع) گفت: توصیه می شود این مادران علاوه بر درمان، نوزاد خود را به شکل زایمان سزارین به دنیا آورده و بعد از تولد نیز به نوزاد داروی پروفیلاکسی داده می شود.

دکتر بجدی اضافه کرد: این تلاش ها موجب شده که در سال های اخیر 93 درصد مادران HIV مثبت نوزادانی سالم را به دنیا آوردند و این در حالی است که ریسک انتقال بیماری از مادر به نوزاد بین  25 تا 30 درصد می باشد.

مدیر گروه ژنتیک دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تاکید بر مراجعه والدین قبل از بارداری، گفت: اگر خانمی به انجام مشاوره ژنتیک تا قبل از بارداری توجه نداشته باشد؛ می تواند با انجام مشاوره حین بارداری در هفته هشت و نهم نسبت به وضعیت خود اطلاعات لازم را به دست آورد.

دکتر حسن زاده در گفت و گو با وب دا؛ در خصوص اهمیت انجام مشاوره ژنتیک در دوران قبل از بارداری، گفت: خوشبختانه مدت ده سال است؛ که در خانواده ها بر اساس پروتکل وزارت بهداشت و درمان، همه متخصصین زنان جهت انجام سونوگرافی هفته 12 و غربالگری در هفته 11 تا 13 بارداری توجیه لازم را دریافت و این موارد را رعایت می کنند.

مدیر گروه ژنتیک دانشگاه علوم پزشکی مشهد بیان داشت: بر این اساس مشخص می شود مادر باردار ریسک بالایی برای اختلالات کروموزمی مانند سندرم دان و اختلال کروموزومی شایعتر مانند افزایش کروموزوم شماره 13، 18 و یا اختلال در کروموزوم های جنسی دارد یا خیر؟

غربالگری احتمال وجود اختلال کروموزومی را مشخص می کند

وی افزود: غربالگری یعنی احتمال و این احتمال با تشخیص تفاوت زیادی دارد. در غربالگری احتمال این که جنین دارای اختلالات کروموزومی باشد مشخص می شود؛ اما تشخیص قطعی نیست.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، بیان داشت:  برای رسیدن به تشخیص باید نتیجه غربالگری فردی که ریسک اختلال کروموزومی مانند سندرم دان در وی بالا است با آزمایشات تکمیلی و انجام آمینیوسنتز( گرفتن سلول های مایع آمنیوتیک و انجام بررسی کروموزومی) مشخص شود.

 دکتر حسن زاده تاکید کرد: این کار در یک طیف گسترده در حال انجام است و برخی خانواده ها نیز ضرورت انجام این روند را درک و می دانند باید در هفته 12 بارداری جهت انجام سونوگرافی و غربالگری مراجعه و نتایج را به متخصص زنان نشان دهند تا تصمیم گیری با انجام آزمایشات تکمیلی مشخص گردد.

سونوگرافی هفته هجده بارداری از تولد نوزاد معلول جلوگیری می کند

مدیر گروه ژنتیک دانشگاه علوم پزشکی مشهد، اظهار داشت: گاه مادری جهت انجام این آزمایشات و غربالگری، دیر هنگام مراجعه کرده و این در حالی است که غربالگری وی مثبت و مادر از این بابت هیچ آگاهی ندارد. در این زمان سونوگرافی هفته 18 به عنوان یک سونوگرافی تمام عیار موجب می شود که تشخیص قبل از تولد به خوبی انجام و از تولد نوزاد معلول جلوگیری شود.

وی افزود: در این مرحله از آزمایشات به کمک تکنیک فیش (FISH)و یا پی سی آر(PCR) می توان سریعتر به پاسخ دست پیدا کرده که البته شناسایی مشکلات محدود می شود به چند کروموزوم؛ در حالی که هنگامی که مادر به هنگام مراجعه می کند هر مشکل کروموزومی که در محدوده میکروسکوپی باشد مشخص و به خانواده در خصوص اقدامی که باید صورت بگیرد توضیحات لازم ارائه می شود.

ابزار تشخیص در بیماری های ژنتیکی در دسترس است

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد به تفاوت میان بیماری های ژنتیکی و کروموزومی اشاره و تاکید کرد: در بیماری های ژنتیکی ابزار تشخیصی در دسترس است و می توان در هفته 12 از پرزهای جفت نمونه برداری کرد و تشخیص داد که جنین مبتلا به بیماری که سابقه آن در خانواده بوده می باشد یا خیر.

دکتر حسن زاده بیان داشت: سیستیک فیبروزیس، اس ام ای (SMA)، دوشن و بکر بیماری های نوروماسکولار هستند و در آزمایشات ژنتیکی قابل تشخیص می باشند؛اما گاه جهت تشخیص مشکلات ناشنوایی بیش از 100 ژن دخالت دارند؛ که در این مواقع از پنل آزمایشات ناتوان کننده ماهیچه ای و عصبی استفاده می شود.

 مدیر گروه ژنتیک دانشگاه علوم پزشکی مشهد بیان داشت: در این پنل تمام ژن ها قرار داده شده و تلاش می شود که مشخص گردد کدام ژن با این بیماری درگیر شده؛ تا در صورت مراجعه به هنگام والدین تشخیص مناسب در پنل ان جی اس (NGS) انجام و سقط صورت گیرد؛ البته برای فرزند بعد نیز می تواند این تشخیص قبل از تولد گذاشته شود.

نمونه خون فرزند معلول در خانواده ژن معیوب در بارداری را شناسایی می کند

وی افزود: اگر فرزندی معلول در خانواده باشد می توان از نمونه خون فرزند معلول جهت انجام آزمایشات مبادرت و ژن معیوب را مشخص کرد و این اطمینان به والدین داده شود؛ که در بارداری دیگر خود در هفته 12 و 13 بارداری این مشکل قابل تشخیص و اگر مشکلی وجود داشته باشد اجازه سقط داده می شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تاکید بر مراجعه والدین قبل از بارداری بیان داشت: اگر خانمی به انجام مشاوره ژنتیکی تا قبل از بارداری توجه نداشته باشد می تواند حداقل مشاوره حین بارداری را انجام داده  تا در هفته هشت و نهم بارداری مادر نسبت به وضعیت خود اطلاعات لازم را به دست آورد.

مادر باردار در صورت مثبت بودن نتیجه غربالگری به متخصص زنان مراجعه کنند

دکتر حسن زاده ابراز داشت: اگر جواب غربالگری مثبت باشد باید مادر در هفته پانزدهم و شانزدهم بارداری به متخصص زنان مراجعه و این نکته را اعلام کند زیرا در این شرایط مادر در معرض ریسک بالا قرار گرفته است و نیازمند انجام آزمایشات آمنیوسنتز و دیگر آزمایشات است.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد به اهمیت انجام سونوگرافی هفته هجدهم اشاره کرد و بیان داشت: در این زمان در صورت شناسایی موارد قطعی به معلولیت با انجام یک سونوگرافی سه بعدی خیلی خوب؛ اجازه سقط جنین تا هفته نوزدهم وجود دارد.

وی  ضمن تاکید بر مراجعه زوجین به مراکز مشاوره ژنتیک در مشهد،گفت: چند مرکز مشاوره ژنتیک دولتی و خصوصی در مشهد وجود دارد که از جمله می توان به مراکز مشاوره ژنتیک بنیاد ژنتیک، مرکز مشاوره ژنتیک رضا در عارف دو، مرکز ژنتیک جهاد و مرکز مشاوره ژنتیک بیمارستان قائم(عج) اشاره کرد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اجرای طرح تدریس کودکان دانش آموز بیمار توسط معلم در بیمارستانها گفت: اجرای این طرح در روند بهبود بیماری کودک و توجه بیشتر به دستورات پزشک مؤثر است.

طیبه ریحانی در خصوص آموزش و تدریس کودکان بیمار در بیمارستانها در گفتگو با وب دا اظهار داشت: این طرح در قالب طرح پژوهشی پس از تایید مسئولان دانشگاه در مراکز درمانی به اجرا در آمده است.

وی به شرایط این طرح اشاره و بیان کرد: معمولا معلمی که برای اجرای این طرح انتخاب می شود باید هم توانایی تدریس شش مقطع ابتدایی را داشته باشد هم اینکه بتواند کودک بیمار را از نظر روحی و عاطفی حمایت نماید در حال حاضر این طرح برای بچه های ابتدایی اجرا می شود که در صورت امکان قرار است این طرح را ارتقاء و گسترش داده  تا برای بچه های دبیرستانی هم اجرا شود.

وی اظهار داشت: معلمین در این طرح به دو شکل کار می کنند یکی به این صورت که معلمین بالای تخت دانش آموزانی که قادر به بلند شدن از روی تخت نیستند حضور می یابند و تدریس می کنند و روش دیگر به اینگونه است که اگر بیمارستان جایگاهی مانند بیمارستان دکتر شیخ که این جایگاه را دارد، داشته باشد تمام دانش آموزان بیمار چه آنهایی که هم پایه هستند یا تمام پایه های مقاطع ابتدایی در یک کلاس مشابه کلاس مدرسه گردهم می آیند و معلم برای آنها تدریس می کند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد تصریح کرد: در این طرح بهتر است که معلم حاضر در بیمارستان با معلم مدرسه دانش آموز در ارتباط باشد که از وضعیت درسی و روحی دانش آموز مطلع شود این کار باید روزانه در یک شیفت انجام شود که گاهی معلم صبح، گاهی عصر برای تدریس به بیمارستان می آید و گاهی هم امکان دارد که یک روز هم نیاید و این طرح با توجه به وقت معلم انتخابی اجرا می شود.

ریحانی به اثرات مثبت این طرح اشاره کرد و اذعان داشت: با اجرای این طرح اضطراب کودک کم و تبعیت از دستورات پزشک بیشترمی شود دوره بهبودی آن بالا می رود و از نظر روحی برای والدین و خود دانش آموز خوب است.

وی در اجرای این طرح به همکاری و کمک آموزش و پرورش اشاره و بیان کرد: کمکی که آموزش و پرورش می کند این است که در بیمارستان های مورد نظر، بسته های آموزشی که شامل کتاب شش پایه ابتدایی و کمک آموزشی هم چنین جوایز کوچکی است قرار می دهد که دانش آموز و معلم از این بسته ها استفاده می نمایند.

ریحانی با بیان اینکه ایده هایی وجود دارد که اگر اجرا شود این طرح موفق تر خواهد بود، اذعان داشت: آموزش و پروش معلم هایی را مختص این طرح برای بیمارستانها استخدام کند که در ازای دریافت حقوق موظف باشند هر روز در ساعت مشخص به جای مدرسه به بیمارستان بروند که نتیجه کار خیلی بهتر خواهد بود.

وی تصریح کرد: دانشگاه علوم پزشکی می تواند به کمک آموزش و پرورش دانشجویان پرستاری را برای مدارس تعریف کند که دوره های کارآموزی آشنایی با وضعیت جسمی و فیزیکی دانش آموزان را فرا بگیرند. .

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه هم چنین برای اجرای موفق تر این طرح نیاز به پزشکان خاص است، اظهار داشت: خانواده هایی هستند که توان مالی کافی ندارند و برای درمان کودکان خود مشکل دارند، بهتر است پزشکانی که تمایل به انجام کار خیر دارند انتخاب شوند یا اینکه علوم پزشکی با کمک آموزش و پروش پزشکانی را انتخاب نماید که به مشکلات دانش آموزان نیازمند بیمار رسیدگی کنند.

ریحانی در ادامه افزود: برای اجرای هرچه بهتر این طرح و اجرای ایده های جدید باید دو کارگروه که لازمه آن تفاهم بین دو وزارت آموزش و پرورش و علوم پزشکی است، تشکیل شود.

دبیر کمیته خود مراقبتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد  با اشاره به راه اندازی 25 کلینیک آموزش سلامت در دانشگاه اظهار داشت: این  کلینیک ها در کنار درمانگاه ها که محل ویزیت پزشک است  با حضور پرستاران مجرب راه اندازی شده و آموزش هایی همچون رژیم غذایی ، رژیم دارویی، فعالیتهای مجاز و غیر مجاز و فعالیتهای خود مراقبتی به بیماران سرپایی مراجعه کننده  و خانواده آنها ارائه می شود.  

به گزارش وب دا؛ خانم دکتر فاطمه حشمتی نبوی گفت: این حرکت به عنوان خدمتی جدید در دانشگاه علوم پزشکی مشهد در تلاش است تا به صورت سیستماتیک آموزش های لازم را در اختیار مردم قرار دهد.

وی با تاکید بر این نکته که دانشگاه در این مسیر در ابتدای کار قرار دارد گفت: در واقع بحث آموزش به بیمار در علوم پزشکی به تازگی مطرح نشده اما کمیته آموزش خود مراقبتی دانشگاه به عنوان یک مرکز سیاستگذاری تلاش می کند این خدمات آموزشی بیمارستانها را ساماندهی نموده و تحت نظارت و کنترل قرار دهد.

 دبیر کمیته خودمراقبتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد پرستاری را قدیمی ترین حرفه در ارائه خدمت آموزشی به بیماران از لحاظ بین المللی دانست و اظهار داشت:  از سال ۱۹۹۳ در نظام های اعتبار بخشی بین المللی،بیمارستان ها و مراکز درمانی موظف به ارائه آموزش به بیماران و خانواده آنها شده اند.

استادیار گروه پرستاری سلامت جامعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد، تاکید کرد: از سال ۲۰۰۳ این فعالیت به عنوان کاری تیمی معرفی شده و نه تنها پرستاران که پزشک و تمام ارائه دهندگان خدمات سلامت موظف شده اند در هر جا که لازم است اطلاعات لازم را در اختیار بیمار قرار دهند.

 وی اضافه کرد: دانشگاه علوم پزشکی مشهد با دیدگاه سلامت محور تلاش می کند بیماران و خانواده آنها را با ارائه آموزشهای مناسب توانمند سازد تا بتوانند به نحو مناسب از خود مراقبت نمایند و بدین ترتیب هزینه های درمانی کاهش یابد.

 استادیار گروه پرستاری سلامت جامعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد در ادامه متذکر شد: در دانشگاه علوم پزشکی مشهد دستورالعمل های شفافی فراهم شد تا هر بیمارستان مشخص کند به بیماران خود چگونه آموزش داده، این خدمت را چگونه ارائه می دهد و در ادامه آیا این خدمت تاثیر لازم را داشته است یا خیر؟

وی به دلایل آموزش ندادن به بیمار در حد لازم در مراکز درمانی اشاره و بیان داشت: نبود وسایل کمک آموزشی، عدم دسترسی به مطالب آموزشی استاندارد، عدم دسترسی به مکان آموزشی و نبود فرم های ثبت از جمله دلایل مشکلات موجود در این روند بوده است.

دبیر کمیته خود مراقبتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد بیان داشت: در سال ۱۳۹۱ در هنگام تشکیل کمیته آموزش به بیمار در واحد مدیریت پرستاری دانشگاه، تلاش در رفع مشکلات موجود و در همان ابتدا فرمی استاندارد جهت ثبت آموزش به بیمار در پرونده تعبیه شد.

دکتر حشمتی نبوی بیان داشت: بر این اساس هر بیماری که در بیمارستان پذیرش می شود فرمی آموزشی را در پرونده دارد که اطلاعاتی چون چگونگی آموزش پرستار، آموزش های ارائه شده و نتیجه آموزش ها در آن ثبت می شود.

استادیار گروه پرستاری سلامت جامعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد، گفت: برخی آموزش ها نیز به دلیل زمان کم به شکل بروشور و پمفلت در اختیار بیمار قرار می گیرد که این مهم در کمیته به همت اساتید و دانشجویان دانشکده پرستاری در کاری جمعی انجام و شامل ۱۴۰ مطلب آموزشی استاندارد با توجه به مشکلات شایع در بیمارستان ها می باشد.

وی متذکر شد: این خدمت در دانشگاه مشهد تا کنون متولی نداشته و هر کدام از بیمارستان ها به شکل داخلی برای خود جهت آموزش بیماران تصمیم می گرفتند؛ اما اکنون به صورت سیستماتیک کار دنبال و تیم نظارتی این خدمات و نتایج آن را بررسی و نواقص کار را احصاء می کند.

 دکتر حشمتی نبوی یادآور شد: افتتاح کلینیک های آموزش سلامت در بیمارستان ها برای بیماران سرپایی در ۲۵ بیمارستان دانشگاه در سال جاری نیز نکته مهمی است که تلاش در ارائه خدمات آموزشی به بیمارانی دارد که به صورت سرپایی درمان خود را دریافت و می توانند با فرا گرفتن این آموزش ها سلامت خود را حفظ کنند.

وی افزود: بر اساس تفاهم نامه منعقد شده بین دانشکده پرستاری و مامایی و بیمارستان قائم(عج) ، اساتید دانشکده پرستاری و مامایی مشهد با حضور در کلینیک آموزش سلامت بیمارستان قائم(عج)  در امر مهم آموزش به بیماران مشارکت فعالی دارند.