بهداشت و پیشگیری

کارشناس مسوول امور آزمایشگاه های معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت:  در 21 شهرستان تحت پوشش این معاونت تعداد 187 آزمایشگاه فعال در مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی درحال فعالیت و ارائه خدمت است.

دکتر فضل الدین فهیمی در گفتگو با وب دا  با اشاره به اینکه عمده خدمات این آزمایشگاه ها با هدف اصلی حوزه بهداشت و تقدم پیشگیری بر درمان طرح ریزی شده است اظهار کرد: برنامه هایی نظیر پایش سلامت مادران باردار و نوزادان، بیماریابی جهت جلوگیری از انتشار بیماریهای عفونی یا پیشگیری از ایجاد عوارض بیماریهای غیرواگیر در سطح جامعه و همچنین پایش سلامت آب شرب مصرفی عموم مردم در همین راستا درحال اجراست.

وی خاطر نشان کرد: در این واحدها بسیاری از آزمایشهای قابل انجام برای گروه های هدف ازجمله مادران باردار، خطرسنجی گروه سنی بالای 30 سال، بیماریابی سل، مالاریا، وبا، سالک، بررسی طغیان های عفونتهای منتقله از آب و غذا، بیماران اچ آی وی مثبت، تستهای مولکولی انفلوانزا، کرونا، تب کریمه کنگو، اچ آی وی و همچنین آزمایشهای بررسی شیمیایی کیفیت آب شرب که هزینه انجام آنها عموماً بالا ست بصورت رایگان انجام شده  و بار مالی برای بیماران و مراجعه کنندگان ایجاد نمی کند.

دکتر فهیمی خاطرنشان کرد: این معاونت علاوه بر پایش و نظارت مستمر بر آزمایشگاه های شهرستانهای تابعه، دارای 4 آزمایشگاه مرجع منطقه ای (سل رفرانس منطقه ای، رفرانس مولکولی، غربالگری نوزادان، شیمی آب) است که ضمن ارائه خدمات در مناطق تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد، به دانشگاه های همجوار از جمله خراسان شمالی، گناباد، سبزوار، نیشابور، تربت حیدریه و تربت جام نیز خدمات آزمایشگاهی مختلفی را ارائه میکند.

وی ادامه داد: انتقال امن و ایمن نمونه های عفونی مانند سرخک، لپتوسپیرا، فلج اطفال، هاری، تب دنگی و... که انجام آنها بطور متمرکز در تهران صورت می گیرد، همکاری تنگاتنگ با رصدخانه سلامت استان برای طراحی و توسعه نرم افزار آزمایشگاهی سینا، کنترل کیفی ماهیانه لامهای میکروسکوپی سل، مالاریا و سالک ارسالی از آزمایشگاههای تابعه، تهیه و توزیع محیطهای کشت اختصاصی سیاه سرفه و دیفتری، کشت و نگهداری سویه های باکتریایی استاندارد و دهها خدمت متنوع دیگر از جمله اقدامات اداره امور آزمایشگاههای معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد است.

رییس گروه بیماری‌های غیرواگیر دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: یک میلیون و 300 هزار نفر از افراد بالای 18 سال حوزه تحت پوشش این دانشگاه در پویش ملی سلامت و غربالگری فشارخون و دیابت مشارکت داشتند.

دکتر بابک اقبالی در گفتگو با وب دا، با بیان اینکه این طرح از 20 آبان آغاز شده و تا پایان دی ماه نیز ادامه دارد اظهار کرد: طبق مطالعات صورت گرفته از هر 3 نفر یک مبتلا به فشار خون و هر 7 نفر یک نفر مبتلا به دیابت هستند و نزدیک به 40 درصد از آنها از بیماری خود اطلاع ندارند و در زمانی که با عوارض شدید بیماری مواجه می‌شوند به پزشک مراجعه می‌کنند.

وی با ذکر این نکته که باید در جهت دوری از مشکلات دیابت و فشارخون و همچنین عوارض ناشی از آن اقدامات پیشگیرانه را با انجام به‌موقع غربالگری‌های آن داشته باشیم، تأکید کرد: دیابت و فشارخون در مراحل اولیه علائم و علامتی ندارد و عوارض جدی و مهم این بیماری‌ها سکته‌های قلبی و مغزی و نارسایی کلیه هستند.

رییس گروه بیماری‌های غیرواگیر دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه حدود 10 درصد افراد غربالگری شده مبتلا به دیابت و حدود 20 درصد مبتلا به فشار خون بودند که این آمار مجموع افراد جدید و قدیم شناسایی شده است گفت: ما با انجام غربالگری دیابت و فشارخون از مشکلات پنهانی که داریم به‌موقع آگاه می‌شویم و می‌توانیم قبل از تشدید ظهور و تشدید این مشکلات، اقدامات پیگشیرانه و درمانی موردنیاز را صورت دهیم و در همان مراحل نخست بیماری این مشکل را برطرف کرده و با مدیریت درست بیماری از تشدید آن جلوگیری کنیم.

دکتر اقبالی با بیان اینکه تا کنون از مجموع 3 میلیون و 450 هزار نفر ایرانی بالای 18 سال که در مناطق زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد ساکن هستند، بیش از یک سوم تحت غربالگری قرار گرفته اند اظهار کرد: سبک زندگی سالم مانند  تغذیه مناسب، ورزش و فعالیت کافی، آرامش فکری و دوری از استرس تا حد زیادی از بروز بیماری دیابت و فشار خون بالا پیشگیری می کند. 

رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماریهای غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه عدم کنترل خوب و به موقع این دو بیماری می تواند تهدید کننده سلامت افراد باشد، تصریح کرد: اولین، مؤثرترین و کم هزینه ترین راه  ارتقاء سطح سلامت، پیشگیری از بیماری است که توسط آن سلامت عمومی جامعه تامین می شود. 

وی اظهار کرد: علت اصلی بیماری دیابت هنوز به طور کامل شناخته نشده اما در افراد بزرگسال (با سن بیش از 30 سال) عواملی از قبیل اضافه وزن و چاقی، کم تحرکی یا عدم فعالیت بدنی (ورزش)، سابقه فامیلی وارثی، چربی و فشارخون بالا مهترین علل بروز دیابت نوع 2 است.

رئیس گروه پیشگیری از بیماری های غیر واگیر دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: پیش دیابت اولین مرحله از بیماری دیابت است که قندخون ناشتای فرد بالاتر از حد طبیعی (بین ۱۲۶‏- ۱۰۰ میلیگرم در دسی لیتر) است اما نه آنقدر که دیابت نوع ۲ در نظر گرفته شود و با تغییر سبک زندگی قابل درمان است.

دکتر بابک اقبالی در گفتگو با وب دا خاطر نشان کرد: قند ناشتای طبیعی کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی لیتر است و «افراد یکباره و ناگهانی به دیابت مبتلا نمی‌شوند» بلکه در افراد سالم دارای فاکتورهای خطر، قندخون به تدریج افزایش یافته، ابتدا به مرحله پیش دیابت و در نهایت به دیابت فرد منجر خواهد شد.

وی تصریح کرد: مداخلات به موقع در دورانی که فرد در حال گذر از مرحله پیش دیابت به مرحله دیابت است بسیار مهم است و اغلب افراد مدتی را در مرحله پیش دیابت به سر می‌برند بدون این که از اهمیت این مرحله پرخطر با خبر باشند. در حالی که  این دوران طلایی، فرصتی مناسب برای انجام مداخلات صحیح و جلوگیری از بروز عوارض مرحله دیابت است.

رییس گروه پیشگیری از بیماری های غیر واگیر دانشگاه علوم پزشکی مشهد تاکید کرد: افرادی که مبتلا به اضافه وزن یا چاقی شاخص توده بدنی یا BMI مساوی و بیشتر از ۲5 است،سابقه خانوادگی دیابت در بستگان درجه اول Tتاریخچه حوادث قلبی و عروقی در فرد،فشارخون بالا T مقادیر تری‌گلیسیرید بالا و یا HDL پایین،خانم‌های مبتلا به بیماری کیست تخمدان،عدم فعالیت فیزیکی،خانم‌های دارای سابقه دیابت بارداری و افراد مبتلا به چاقی شکمی (دور کمر بیش از ۹۰ سانتیمتر در هر دو جنس) در معرض ابتلا به دیابت قرار دارند.

دکتر اقبالی با تاکید بر این که مرحله پیش دیابت هیچ علامتی ندارد، گفت: پیش دیابت را ریسک فاکتور اساسی برای بروز دیابت است که خطر بیماری‌های قلبی و عروقی، پرفشاری خون و نارسایی کلیه را افزایش می‌دهد و برای تشخیص پیش دیابت باید از غربالگری بهره بگیریم و منتظر مشاهده علایم نباشیم زیرا متاسفانه این اختلال علامتی ندارد.

به گفته وی، این اختلال زمانی مشخص می‌شود که عوارض ناشی از آن ظاهر شود؛ بنابراین پس از تشخیص پیش دیابت باید اقدامات لازم برای جلوگیری از پیشرفت آن به سمت دیابت و یا برگشت فرد به حالت نرمال صورت پذیرد.

وی استرس‌ها (روانی، شغلی، اقتصادی و...)، مولفه‌های اجتماعی سلامت (از جمله آرامش روانی، عدم وجود اضطراب) را در جلوگیری از بروز این اختلال موثر دانست ، همچنین حفظ وزن بدن در محدوده طبیعی، حفظ دور کمر زیر ۹۰ سانتیمتر و انجام فعالیت فیزیکی مناسب، خواب مناسب و کافی را از عوامل بسیار مهم در جلوگیری از بروز پیش دیابت و دیابت برشمرد.

مدیر گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار کرد: مصرف بي رويه شكلات و  شيريني موجب بي اشتهايي و سيري كاذب در كودكان شده، آنها  را  برای مصرف وعده هاي اصلي غذايي بی اشتها می کند و همین موضوع باعث اختلال رشد در کودکان می شود.

دکتر زهرا اباصلتی در گفتگو با وب دا با اشاره به اینکه والدین از  نگهداری شکلات و شیرینی در منزل  خود داری کنند، خاطر نشان کرد:  از قرار دادن شكلات و شيريني به عنوان جايزه خودداري كنید و با تنظيم يك برنامه منظم، تعداد شكلات و شيريني كـه کودک در طول روز مصرف مي كند را كنترل  کنند.

وی تصریح کرد: براي جلوگيري از آسیب به دندان ها بايد به كودكان آموزش داد كه پس از خوردن مواد قندي و شيريني به ويژه شكلات ها و آب نبات هايي كه به سطح دندان مي چسبند، دهان و دندان هاي خود را با آب و حتي الامكان مسواك شستشو دهند .

دکتر اباصلتی با اشاره به اینکه مصرف بي رويه تنقلات غذايي كم ارزش ذائقه غذایی کودکان را تغییر می دهد، ابراز کرد:   مطالعات متعددي رابطه بين خوردن مواد شور در كودكي وافزايش فشار خون در دوران بزرگسالي را  اثبات کرده است علاوه براین نوشيدن بي رويه نوشابه هاي گازدار نيز علاوه بر ايجاد سيري كاذب، موجب اختلال در جذب مواد مغذي مانند كلسيم مي شود.

وی با بیان اینکه به والدين توصيه كنيد كه كودكان را به مصرف تنقلات سنتي مثل نخودچي و كشمش، گردو، بادام، پسته، گندم برشته، برنجك، عدس برشته شده، توت خشك، انجير خشك و برگه ها تشويق كنند اظهار کرد: برخي از كودكان سنين مدرسه از خوردن گوشت امتناع مي کنند این در حالي است  كه مصرف گوشت به عنوان منبع عمده پروتئين با كيفيت خوب، آهن و روي حائز اهميت است بنابراین این مادران بهتر است که در غذاهای مورد علاقه کودکان مانند ماکارونی، کتلت، همبرگر و کباب از گوشت چرخ شده استفاده کنند.

وی تاکید کرد:  ميزان نياز به گروه شير و لبنيات  در سنين مدرســه 3-2 واحد  در روز است بنابراین اگر کودکی علاقه به مصرف شیر ندارد می توان از شیرهای طعم دار  و یا تهیه مواد غذایی مانند فرنی و بستنی و کشک برای این موضوع بهره گرفت.

دکتر اباصلتی بیان کرد: معمولاً كودكان در اين سنين تمايلي به مصرف سبزي هاي تازه ندارند بنابراین به مادران توصيه  می شود كه سبزي هاي خام مثل هويج، گوجه فرنگي، كاهو، گل كلم و سبزي هاي پخته برای کودکان استفاده کنند.